Bæjarins besta - 03.03.1999, Qupperneq 6

Náttúrugripasafnið í Bolungarvík
er nýleg stofnun en þó gömul. Þar
er meðal annars bílhlass af grjóti
sem Steinn heitinn Emilsson safn-
aði forðum og þar getur að líta
steingervinga frá þeim tfma þegar
meira að segja rauðviður átti góða
og hlýja daga á Vestfjörðum.
Náttúrustofa Vestfjarða og Nátt-
úrugripasafnið í Bolungarvík eru
undir sama þaki og sama hatti.
Hatturinn heitir Þorleifur Eiríks-
son. Hann var ráðinn forstöðumað-
ur hinnar nýju og tvíeinu stofnunar
í ársbyrjun 1997, kom vestur þá
um vorið og hefur síðan unnið að
uppbyggingu hennar.
LÖGSÝN EHF.
I hjarta bæjaríns
Til sölu er verslunar- og iðnaðarhúsnæði á
Eyrinni á ísafirði. Um erað ræða ca. 680 m2
húsnæði. Góð aðkoma. Næg bílastæði.
Allar nánari upplýsingar gefur Björn Jóhann-
esson hdl., Aðalstræti 24, ísafirði ísíma 456
4577.
Hlutverk NáttúrustofuVest-
fjarða má heita tvíþætt. Ann-
ars vegar sinnir hún praktísk-
um verkefnum á borð við
mengunarrannsóknir eða um-
hverfismat vegna fyrirhugaðra
framkvæmda; hins vegar fást
menn þar við gersamlega
„ópraktískar“ vísindarann-
sóknir eftir því sem peningar
leyfa. Hitt er svo annað mál,
hvort eða hvenær hinar
„ópraktísku" niðurstöður vís-
indamanna kunna að koma að
gagni í daglegu lífi.
Úr húsakynnum Náttúru-
stofu Vestfjarða er innangengt
í sýningarsal Náttúrugripa-
safnsins. Þar ber einna mest á
fuglum þessi misserin. Stein-
arnir hans Steins eru hins veg-
ar að hluta í geymslu. Skrán-
ing þeirra er tímafrek. Hvíta-
björninn þeirra Guðnýjar-
manna stendur bak við gler
og glottir við tönn; hann hefur
vöðuselskóp undir. Tófurlæð-
ast að fuglum, hákarl skimar
eftir bráð.
Sdnplist afýmsu tagi
Þorleifur Eiríksson er rétt
að verða fjörutíu og þriggja
áraen virðist mun yngri. Hann
lauk BS-prófi í líffræði fráHá-
skóla íslands árið 1982 og
síðar doktorsprófi í dýrafræði
frá háskólanum í Stokkhólmi.
Þau merkilegu kvikindi engi-
sprettur og hljóðin sem þau
gefa frá sér voru viðfangsefni
hans til doktorsprófs.
Já, það er margur fuglinn á
Náttúrugripasafninu í Bol-
ungarvík. Þar má nefna haförn
og hana, garðaskottu og gló-
koll, snípur og tittlinga af ýms-
um stærðum, bláhrana og bý-
svelg, maríuerlu og músar-
rindil (Troglodytes troglodyt-
es). Bolvíkingar hafa löngum
verið söngnir og söngelskir;
að sjálfsögðu gerðu þeirhelsta
píanistann sinn aðbæjarstjóra.
Því er eðlilegt að hitta þarna á
safninu fugla á borð við gran-
söngvara, sefsöngvara og
laufsöngvara. Hvernig ætli
það væri ef allir þessir fuglar
lifnuðu við og tækju undir
með Kvennakór Bolungarvík-
ur ellegar tvísöng þeirra Mag-
núsar Olafs Hanssonar og
Einars Jónatanssonar? Hrafn-
inn (Corx’us corax) er líklega
ekki tækur f kór. Ekki heldur
lárusarnir. Mávur heitir á lat-
ínu Lárus. Svartbakurinn heit-
ir réttu latnesku nafni Lárus
Marínus (sjávarlárus).
Sr. Sigurður Ægissun
I salnum er voldugur
blöðruselur og unir sér ekki
bak við gler. Hann er ekki
lengur með merkimiða. Það
er minnisstætt að fyrir nokkr-
um árum gat að líta sel þennan
í anddyri Ráðhússins í Bol-
ungarvík með band um háls-
inn og miða sem á stóð: Sr.
SigurðurÆgisson. Okunnugir
héldu að Bolvíkingar stopp-
uðu upp og balsameruðu
presta sína líkt og Rússar
gerðu við Lenín; að Sigurður
þessi væri framliðinn sóknar-
prestur sem minnti dáldið á
blöðrusel eftir smurninguna.
Svo varþó ekki. SéraSigurður
er mikill áhugamaður um nátt-
úrufræði og fékk selinn gefíns.
Þess vegna merkimiðinn.
Kerlingin sem ákveður
Dr. Þorleifur Eiríksson er
dýrafræðingur og atferlis-
fræðingur. Doktorsverkefni
hans var í atferlisfræði skor-
dýra og viðfangsefnið engi-
sprettur, aðallega hljóðin sem
þær gefa frá sér þegar þær
velja sér maka. Hann má
eiginlega kallast kynlífssér-
fræðingur smákvikinda og
kennir um kynval á námskeiði
í atferlisfræði við Háskóla fs-
lands. „Rannsóknirnar beind-
ust að því h vað hl jóðin rnerkja
nákvæmlega og hvað aðrar
engisprettur lesa út úr þeim“,
segir Þorleifur. Hann gerði
tölvumódel af hljóðunum og
spilaði fyrir engispretturnar,
kannaði hvað „kellingarnar“
vildu og hvort hægt væri að
heyra af hljóðunum hvort kall-
inn sem hljóðin framdi væri
stór eða lítill. Þær reyna eins
og alltaf í náttúrunni að fínna
besta kallinn, þann sem lík-
legastur er til þess að vera
góður til undaneldis og skaffa
vel. Þær hlusta á söng kall-
anna og meta hann til að fínna
þann besta. Söngurinn er að-
ferð til þess að koma sér á
framfæri og vekja á sér at-
hygli. „Almennt gildir það í
dýraríkinu að karlinn ræður
engu. Það er kerlingin sem
ákveður en karlinn getur ekk-
ert nema vakið á sér athygli",
segir Þorleifur en undirrituð-
um finnst þetta bara kommon-
sens; vissu fleiri en þögðu þó.
Karlaval kellinganna í dýra-
ríkinu minnir óneitanlega á
kvenfólk í stórmarkaði sem
reynir að fínna besta gelið eða
þynnstu og rakadrægustu
eldhúsrúllurnar. „Rannsókn-
irnar beinast ekki síst að því
hvernig álitlegur karl vekur á
sér athygli umfram aðra; einn-
ig að því hvernig hann fer að
því að láta ekki aðra karla
stela kerlingunum frá sér.
Þetta er flókið kerfi. Konunni
minni þykir það skemmtileg
niðurstaða að karlinn skuli
ekki ráða neinu. Eg held að
þetta gildi almennt í dýrarík-
inu“, segir Þorleifur.
- Alveg upp í homo sapi-
ens...?
„Já, ég held það!“
Drosophila melanogaster
og falco rusticolus
- í eina tíð var sífellt verið
að vitna í rannsóknir náttúru-
fræðinga á bananaflugunni,
hinu merkilega svartmagaða
kvikindi sem ber latneska
heitið drosophila melanogast-
er. Er hún fullrannsökuð?
„Nei, hún er ekki fullrann-
sökuð og verður aldrei.
Astæðan fyrir því að svona
mikið er unnið með einstakar
tegundir er sú, að þá er til
góður grunnur að byggja á
þegar svara þarf nákvæmum
spurningum. Þess vegna
fékkst ég við engispretturnar,
tiltölulega vel þekkt og vel
rannsökuð dýr, sem voru auk
þess mjög vel tiltækar í kring-
um rannsóknarstofuna. Það
var hægt að skreppa út og
sækja sér efnivið eftir þörfum.
Þegar leitað er svara við
grundvallarspurningum í
dýrafræði er sérlega óheppi-
legt að vinna með sjaldgæf
dýr.
Til dæmis er ekki hentugt
að velja sér fálka í þeim til-
gangi. Sá sem rannsakar fálka
6
MIÐVIKUDAGUR 3. MARS 1999