Bæjarins besta


Bæjarins besta - 21.07.1999, Blaðsíða 6

Bæjarins besta - 21.07.1999, Blaðsíða 6
Séra Baldur Vilhelmsson, prófastur í Vatnsfirði, verður sjötugur á morgun, fímmtudaginn 22. júlí. Hann er löngu landskunnur fyrir skemmtileg og sérkennileg tilsvör og jafnvel hálfgerðan gal- gopaskap. Þeir sem þekkja hann betur meta hann þó öllu frekar sem ræðumann einhvern bestan í klerkastétt íslenskri. Orðafarið er meitlað, líkingar óvæntar, myndmálið frumlegt og snjallt. Mað- urinn er víölesinn og minnugur og* hefur rnark- vissar tilvitnanir og tilvísanir jafnan á hraðbergi. Stólræðumar hans eru oft fremur stuttar en standa lengur við í huganum en margar orðfleiri. Þær eru í raun engum öðrum líkar. Útfararræður séra Baid- urs eru jafnan frábærlega vandaðar og vei samdar. k Eftir áratuga þjónustu í fámennu prestakalli gjör- I þekkir hann alla sem hann kveður hinstu kveðju Þessi þáttur um séra Baldur mætti vel hei ta Tveggja heitna sýn ef ekki vildi svo óheppi- lega til, að það er einmitt ís- lenska nafnið á sjónvarps- þáttaröðinni Millennium. Baldurkom fVatnsfjörð ungur maður, beint inn í veröld sem var. Þegar hann vaknaði á morgnana í kvistherbergi í Vatnsfirði fyrsta sumarið heyrði hann ekki gný dráttar- véla heldur hvissið þegar sláttumaðurinn skáraði með orfi og ljá eins og tíðkast hafði í þúsund ár. Skurðgrafan var ekki byrjuð að þagga niður í fuglunum í mýrinni. Skýrslur til biskups Nú er séra Baldur í Vatns- firði að láta af embætti próf- asts í Isafjarðarprófastsdæmi, en því hefur hann gegnt í ára- tug eða þar um bil. Undirrit- aður hefur lesið í Árbókum kirkjunnar skýrslur hans til biskups, en þeim ber próföst- um að skila á hverju ári. Skýrslur séra Baldurs eru engu líkar, frekar en ræðurnar hans - stíltegundum ægir saman líkt og hjá Þórbergi, skil alvöru og alvöruleysis óglögg; samanbarinn kansell- ístíll ævagamall innan um náttúrusýn Jónasar Hallgnms- sonar; útsmoginn húmor og háð í ætt við Guðberg Bergs- son; sveitalífslýsingar í anda Jóns Trausta og Guðrúnar frá Lundi; símskeytastfll; Islend- ingasögur. Segið svo að skýrslur þurfi að vera leiðin- legar. f einni skýrslu Baldurs til biskups er tilvitnun í kveð- skap. Ekki er það samt séra Hallgrímur. Ekki séra Matt- hías. Það er ekki einu sinni sálmur. Ekki einu sinni eftir mann kristinnar trúar, heldur hinn heiðna vígamann og skáld Egil Skallagrímsson sem barðist einn við átta og ellefu tvisvar en varð ellidauð- ur og fór til Heljar og var jarðsettur þrívegis í Mosfells- sveitinni. Hver tími hefur sín einkenni Þegar skáldið sem leysti ljótt höfuð sitt á Englandi ber á góma í tali okkar færist séra Baldur í ham og þylur drótt- kvæðar vísur bókarlaust hverja af annarri og ekki allar mjög kristilegar: Látum blóðga búka / í borghliðum sævask; sjá nánar Egils sögu. „Þessar sögur eru mér og öðrum hugleiknar og eiga að vera það. En hver tími hefur sín einkenni og auðvitað hljóta að koma fram nýir tónar.“ Og Baldur viðurkennir að Ijá ekki einungis Agli Skallagrímssyni og Páli post- ula eyru, heldur einnig arftök- um þeirra í nútímanum á borð við Botnleðju og Skítamóral og Quarashie í útvarpi og myndvörpu. „Eg hef gaman af sumu af þessu. Eg hef ekk- ert vit á músík enda á maður ekkert að hafa vit á henni heldur að hlusta á hana.“ Hollar ábendinpar Andlitsmyndir fylgja skýrslum prófastanna í Ár- bókunum; flestir eru þeir áber- andi guðræknir og kristilegir á svipinn (ætli Jón Aðalbjörn ljósmyndari í Kópavogi sér- hæfi sig f guðrækilegum svip?) - nema Vatnsfjarðar- prófastur. Að minnsta kosti í Árbók kirkjunnar 1996 glottir hann kvikindislega eins og hæfír við hliðina á eftirfarandi klausu í ársskýrslu sinni, þar sem hann er að fjalla um bréf frá Biskupsstofu: „...lxið merkasta skrif ef grannt er lesið; fullt hollra ábendinga, svo sem að í hófi skal lengd hins árlega pistils prófasts í Árbók. Þá er oghollábending að nýlegar myndir afoss skulu sendar til birtingar og ber sú vottfagurs hugar í vorn garð, þeirra erfríkka með aldri, en hin fyrrí rituð ífullvissu þess að oft er í löngu máli lítið sagt. Skilist í fyrstu viku mars. “ Um þetta segir séra Baldur aðinntur: „í þessari skýrslu- gerð minni í Árbókinni, sem þú vitnar til, hef ég kannski brugðið frá því hefðbundna, að telja einungis upp fjölda funda, þó að það sé vissulega nauðsynlegt líka. Eg hef hafl gaman af því að skrifa þetta. Ég hef haft gaman af því að skrifa það litla sem ég hef skrifað. Ég hef verið latur við slíkt. Stundum hef ég verið beðinn að taka eitthvað sam- an. Reyndar á ég í fórum mín- um eitthvað héðan úr Djúpinu, um sögu Djúpsins og hvernig þetta eyddist og hvenær.“ Gamlir höfundar op ynpri Séra Baldur segir það styrk fyrir prest að vera vel lesinn, til þess að skilja mannlífíð betur. Hann segist hafa hneigst seinni árin til að lesa eldri höfunda; hins vegarsíður en áður yngri höfunda eins og Snorra Sturluson - sem er nú venjulega ekki talinn mjög ungur höfundur, d. 1241. „Sannleikurinn er sá, að löngu, löngu á undan Snorra skrifuðu menn ágætar bók- menntir. Ég nefni nú bara það sem fólk ætti að kannast við, svo sem Pál postula og Gamalt testamenti, sem kallað er. Og eftir að ég fór að bæta við mig í grísku, sem ég hafði nú lært í guðfræðideildinni en þótti fyrnast með árunum, þá hef ég verið að glugga í þá gömlu, Grikkina. Það er ágæt lesn- ing.“ Séra Baldur er fæddur á Hofsósi í Skagafirði 22. júlí 1929. Hann gekk þar í barna- skóla en fór snemma í sveit á sumrin, bæði að Skálá og síð- an að Reynistað hjá frænd- fólki, Jóni þingmanni og konu hans, og var þar í fimm eða sex sumur. Eftir unglingapróf á Hofsósi fór hann í Mennta- skólann áAkureyri og tók inn- tökupróf árið 1944. MA var þá sex vetra skóli sem hófst á gagnfræðadeild. Baldur lauk stúdentsprófi vorið 1950, fór þá um haustið í guðfræðideild Háskóla Islands og lauk guðfræðiprófi vorið 1956. Reyndar gerði hann hlé á nám- inu einn vetur og kenndi þá í Skagaskólahverfi í Húna- vatnssýslu. Eftir guðfræðipróf lá leiðin vestur að Djúpi. „Ég kom hér 4. júní 1956 og hafði tekið vígslu daginn áður. Þegar ég fór vestur var allt orðið grænt í görðum fyrir sunnan. Ég sigldi inn Djúpið með Fagra- nesinu og mér er minnisstætt að þá var allmikil snjóræma með Snæfjallaströndinni og jafnvel skaflar á túnum og yfir- bragð allt annað en syðra.“ Til Vatnsfjarðar Baldur hafði aldrei áður á Vestfirði komið. Hann er spurður um myndina þegar hann kemur með bátnum inn Djúpið og lítur Vatnsfjörð í fyrsta sinn. „Myndin er töfrandi. Það var logn og blíða og sólskin og Djúpið spegilslétt þegar við sigldum inn, fuglalíf í al- gleymingi bæði á sjó og landi, selur í sjónum og allt yndis- legt. Ég var spurður um borð, mig minnir að það hafi verið skipstjórinn, Gfsli heitinn, tengdafaðir hans Gunnlaugs Jónassonar: Ertu nýi prestur- inn? Ég kvað svo vera og hann bauð mig velkominn og ósk- aði mér til hamingju. Síðar kynntist ég þessum manni all- vel og fór með honum margar ferðir, tneðal annars eina sem var mikil svaðilför, en slíkar fór ég nokkrar hér um Djúp. Á bryggjunni í Vatnsfirði var mættur Páll Pálsson, bóndi í Þúfum, oddviti og sóknar- nefndarformaður, og tók á móti mérog við gengum sam- an heim á staðinn.“ - Umgjörðin þegar þú komst í fyrsta sinn á Vatns- fjarðarstað var fögur og frið- sæl - en hvað bærðist innra með þér? „Ég var búinn að hanga í skóla í mörg ár og þetta var mér allt eins og nokkurs konar opinberun, töfraheimur sem ég hafði ekki kynnst þó að ég hefði verið í sveit. Þó að mig hati stundum langað til að lýsa þessari tilfmningu, þá er ekki hlaupið að því. En eitthvað þessu líkt hafa ýmsir fundið. Þegar ég kom í Vatnsfjörð var hér bóndi með fjölskyldu sinni og ég var fyrst í einu herbergi í gríðarlega stóru timburhúsi sem hafði verið reist rétt eftir aldamótin, skammt frá kirkj- unni. Ég bjó á kvisti sem sneri hér f austurátt, út að sjónum. Fyrsta morguninn vaknaði ég í sólskini og logni og gekk hér um og var að átta mig á umhverfinu, kynnast fjörunni og fuglalífinu. Á morgnana eldsnemma var oft einstaklega fagurt að sjá út á Djúpið þegar sól var skammt farin himins yfir austurfjöllunum.“ Með kerru op hest Það voru kallaðir bátsdagar þegar Fagranesið kom, tvisvar í viku á þessum árum. „Þegar ég gekk niður á bryggju næsta bátsdag eftir að ég kom hing- að, þá kemur þar gamall mað- ur með kerru og hest, Jó- hannes Dósótheusson á Sveinhúsunt. Hann mun hafa verið síðasti maður hér um slóðir með kerru og hest. Mig minnir að Hans Valdimarsson í Miðhúsum, nágranni minn til margra áratuga, hafi komið með sínar vörur á klakk, og eins þeir í Þúfum. Þetta var áður en bfll kemur hér í sveit- ina. Þetta gaf mér innsýn í gamlan tíma. Ekki man ég hvenær Hans í Miðhúsum kom síðast á bryggjuna með klyfjahest." - Ungur maður á ókunnum stað, einn í kvistherbergi... 6 MIÐVIKUDAGUR 21. JULI 1999

x

Bæjarins besta

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Bæjarins besta
https://timarit.is/publication/1104

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.