Rauði borðinn : fréttabréf alnæmissamtakanna á Íslandi - 01.12.1996, Síða 12

Fréttabréf Alnæmissamtakanna á Islandi
,Betra seint en aldreiu
Káupmannahöfn '95
L Punktar frá albióðlesri ráðstefnu í
Punktar frá alþjóðlegri ráðstefnu í
Kaupmannahöfn um alnæmi og félagsráðgjöf
Petrína Ásgeirsdóttir er
félagsráðgjafi á Sjúkrahúsi
Reykjavíkur.
Um ráðstefnuna
Ráðstefnan var haldin 15.-18.ágúst
1995 og því löngu tímabært að ég miðli
því sem ég varð vísari á ráðstefnunni,
líkast til á orðtakið „betra seint en
aldrei“ ágætlega við í þessu tilviki. A
því ári sem liðið er hafa ótrúlega
jákvæðir hlutir gerst í læknisfræðilegu
tilliti með tilkomu nýrra lyfja sem gefa
góða von fyrir fjölda hiv-jákvæðra um
að hægt sé að halda veirunni í skefjum.
Þau mál sem voru til umfjöllunaf á
ráðstefnunni eru þó enn í fullu gildi, en
hún bar heitið „Hiv/alnæmi ög
félagsráðgjöf; lífsaðstæður, mannrétt-
indi og siðfræði“ og þar var sjónum
beint að félagslegum, tilfinningalegum
og siðfræðilegum þáttum hiv-smits. Á
ráðstefnunni komu saman rúmlega 300
manns frá 49 þjóðlöndum, félagsráð-
gjafar, hiv-jákvæðir, aðstandendur og
aðrir sem að alnæmismálum starfa, og
báru saman bækur sínar um hvað hefði
áunnist undanfarin áratug og hvað væri
framundan. Hægt var að velja á milli
fjölmargra fyrirlestra og því aðeins
möguleiki á að fá innsýn inn í brot af
því sem til umræðu var. Einnig var
boðið upp á vettvangsferðir í tengslum
við ráðstefnuna.
Misskipting gæða í heiminum
Alnæmi er sennilega sá sjúkdómur
sem einna mest undirstrikar þann
ójöfnuð sem ríkir í skiptingu efnislegra
gæða, ójöfnuð milli ólíkra hópa í sama
þjóðfélagi og ójöfnuð milli þjóða heims-
ins. I fyrirlestri einum kom fram að urn
80% hiv-jákvæðra í heiminum búa á
sunnanverðum hnettinum eða í þróunar-
löndum, en 93% þess fjármagns sem fer
til alnæmismála nýtist þjóðunum á
norðanverðum hnettinum, eða hinum sk.
vestræna heimi. Þyngstu byrðarnar eru
þannig bornar af fjárhagslega veikustu
herðunum. Ólíkar félagslegar og fjár-
hagslegar aðstæður í heiminum endur-
spegla ólíkar lífsaðstæður hiv-jákvæðra,
en pólitískur og lagalegur rammi sér-
hvers þjóðfélags í tengslum við hiv-smit
ákvarðar einnig þær aðstæður sem hiv-
jákvæðir búa við. I mörgum löndurn
heimsins eru sameinuð áhrif sjúkdóm-
sins, fordóma, neikvæðra viðhorfa og
félagslegrar mismununar að eyðileggja
líf fólks með hiv-smit, fjárhagslega,
félagslega og persónulega.
Sá fyrirlesari sem hafði einna sterkust
áhrif á mig var Noerine Kaleeba frá
Uganda, framkvæmdastjóri alnæmis-
samtaka þar í landi, sem hún stofnaði
árið 1987 eftir að eiginmaður hennar
lést úr alnæmi. í máli og myndum veitti
hún okkur innsýn í aðstæður og líf fólks
í hennar heimabyggð, þar sem lífsbar-
áttan er hörð og tekist er á við fátækt og
margskonar sjúkdóma. Alnæmi er einn
þeirra og mjög útbreiddur, íbúafjöldi
Uganda er um 20 milljónir og skráð til-
felli af hiv-smiti eru meira en 1,5
milljón og þar af eru skráð tilfelli um
alnæmi rneira en 50 þúsund. hiv-smit er
mun útbreiddara meðal kvenna en karla,
þannig eru tvöfalt fleiri konur en karlar
smitaðar á aldrinum 20-29 ára og sex-
falt fleiri stúlkur en drengir smitaðar á
aldrinum 15-19 ára. Langflestar þessara
kvenna eignast svo börn, enda eru þau
viðhorf sterk í viðkomandi þjóðfélagi
að kona sé ekki kona nema hún eignist
börn og helst af öllu fyrir tvítugt. En
Noerine sýndi okkur einnig að líf fólks í
Úganda er ekki bara eymd og volæði og
fólk fórnarlömb aðstæðna sinna, eins og
mér og eflaust fleirum ofdekruðum
Vesturlandabúum hættir til að álíta. Þar
eins og annars staðar er mannlíf fjöl-
skrúðugt og stöðugt í gangi uppbygging
til að bæta aðstæður og kjör. Samtök
þau sem Noerine er í forsvari fyrir og
veita margskonar stuðning, fræðslu og
ráðgjöf í í tengslum við hiv-smit, eru
einmitt dærni um það hve miklu er hægt
að áorka þegar þekking, von, jákvæðni
og dugnaður fara saman.
Fíkniefnaneytendur og
hiv-smit
Sá hópur sem hiv-smit hefur verið
einna útbreiddast í víða í heiminum, eru
fíkniefnaneytendur sem smitast hafa við
að deila sprautum eða við kynmök.
Málefni þeirra voru til umræðu í rnörg-
um vinnuhópum á ráðstefnunni, félags-
leg staða þeirra og hvaða leiðir væru
ákjósanlegastar til að hefta útbreiðslu
hiv-smits meðal þeirra.
Af hiv-jákvæðum eru fíkniefnaneyt-
endur vafalaust sá hópur sem einna
verst er settur félagslega og er með fæst
bjargráð. Meginástæður þess eru annars
vegar neyslan sjálf sem skerðir fjárhag
þeirra og líkamlegt og andlegt atgervi
og hins vegar þau sterku þjóðfélagslegu
viðhorf sem fordæma neyslu sterkari
fíkniefna og um leið þá einstaklinga
sem efnanna neyta. í langflestum lönd-
um eru eign og neysla fíkniefna ólög-
leg, en afar misjafnt er hvemig tekið er
á þeim málum og hvernig þjónusta er í
boði fyrir fíkniefnaneytendur.
Á Vesturlöndum og víðar hefur í gegnum
tíðina verið lögð áhersla á að fyrirbyggja
fíkniefnaneyslu með ýmsum ráðum og að
bjóða fíkniefnaneytendum upp á meðferð til
að losna undan neyslu sinni. Með tilkomu
Hiv-smits sáu heilbrigðisyfirvöld margra
þjóða sig knúna til að til að skoða fleiri leiðir
í því skyni að draga úr hættunni sem
sprautunotkun hefur í för með sér. Sú stefna
var víða tekin að reyna að koma í veg fyrir
að fíkniefnaneytendur deili sprautum með
því að auka aðgengi að nýjum sprautum og
koma á framfæri upplýsingum um hvemig
sótthreinsa á sprautur ef ekki er aðgangur að
nýjum. í allnokkrum löndum hefur fíkni-
efnaneytendum sem langt eru leiddir í
neyslu gefist kostur á metadonmeðferð, þar
sem þeir fá ópíumlyfrð metadon reglulega
frá heilbrigðisyfirvöldum og er markmiðið
að hjálpa þeim að hætta í ftkniefhum. Þessi
stefna eða leið er á ensku kölluð „harm
reduction," að minnka skaðann, og