Bæjarins besta - 15.01.2015, Qupperneq 6

6 FIMMTUDAGUR 15. JANÚAR 2015
María Júlía liggur undir skemmdum
Fyrrum björgunarskip Íslend-
inga, María Júlía, hefur um nokk-
urt skeið legið við bryggju við
Sundahöfn á Ísafirði og þar áður
við höfnina á Þingeyri. Skipið
tilheyrir Byggðasafni Vestfjarða
sem hefur á langtímaáætlun að
gera skipið upp og reka sem fljót-
andi siglingasafn. „Það hefur
staðið til í tólf ár að gera Maríu
Júlíu upp,“ segir Björn Baldurs-
son safnvörður. „Fjárskortur
stendur helst í vegi fyrir fram-
kvæmdunum og á meðan liggur
María Júlía undir skemmdum í
höfninni, þetta er bara kapphlaup
við tímann og veðuröflin. Það
hefur verið í umræðunni að vinna
með Hollvinafélagi Húna á Akur-
eyri að viðgerðum á Maríu Júlíu
en okkur skortir fjármagn til að
starta því samstarfi. En Hollvina-
félag Húna hefur bæði mannskap
og aðstöðu svo við horfum björt-
um augum til samstarfs með
þeim,“ segir Björn.
„Þegar hætt var að gera Maríu
Júlíu út til fiskjar var hún enn vel
haffær og í góðu ástandi. Kvikn-
aði þá sú hugmynd hjá safnvörð-
unum á Hnjóti og á Ísafirði að
kanna hvort söfnin gætu samein-
ast um rekstur skipsins enda má
segja að minjasvæði Vestfjarða
sé ekki síður hafið, eyjarnar og
landmið af sjó. Snemma sumars
2003 barst eigendum skipsins
kauptilboð frá Suður Afríku. Var
þá ákveðið að söfnin skyldu freista
þess að ganga inn í kauptilboðið
með einhverjum ráðum og tryggja
að skipið færi ekki úr landi, enda
um að ræða skip með mikið sögu-
legt gildi fyrir Íslendinga auk þess
sem skipfræðilegt gildi þess er
mikið. Með hjálp þingmanna úr
Svokallaður hugmyndafundur
var nýlega haldinn á Ísafirði í
tengslum við stefnumótun Minja-
stofnunar Íslands. Á fundinum
var einnig sett á stofn minjaráð
fyrir Vestfirði en hlutverk þess
er að hafa umsjón með minja-
vörslu í landinu. Minjastofnun
fer m.a. með eftirlit með forn-
minjum, friðuðum húsum og
mannvirkjum. Það vinnur einnig
að stefnumörkun í málaflokknum
sem og skráningu og varðveislu
upplýsinga. Tilgangurinn með
minjaráðunum er að mynda
öflugt bakland fyrir þjóðminja-
vörsluna og efla tengsl við fólk
sem lætur sig þessi mál varða. Í
flestum landshlutum hefur verið
starfandi minjavörður sem stýrir
starfi minjaráðanna, en slíkur hef-
ur ekki verið á Vestfjörðum frá
2011. Nú stendur hins vegar til
að bæta úr því og á næstunni
verður starf minjavarðar Vest-
fjarða auglýst.
Í Minjaráði Vestfjarða eru auk
tilvonandi minjavarðar Vestf-
jarða þau Jón Sigurpálsson safn-
stjóri Byggðasafns Vestfjarða
og Steinunn Kristjánsdóttir pró-
fessor í fornleifafræði við HÍ sem
eru tilnefnd af Þjóðminjaverði,
Guðrún Stella Gissurardóttir for-
stöðumaður þjónustuskrifstofu
Vinnumálastofnunar á Vestfjörð-
um og Ingibjörg Emilsdóttir
hótelstjóri á Hólmavík sem til-
nefnd eru af Fjórðungssambandi
Vestfjarða og Jón Jónsson þjóð-
fræðingur og menningarfulltrúi
Vestfjarða og Nanna Sjöfn Pét-
ursdóttir skólastjóri Grunnskóla
Vesturbyggðar sem tilnefnd eru
af Minjastofnun. – sfg@bb.is
Sjö manns í Minjaráði Vestfjarða
kjördæminu var gert heiðurs-
mannasamkomulag við eigendur
skipsins um að söfnin fengju að-
stoð þess opinbera við að ganga
inn í kauptilboðið. Þannig var
komið í veg fyrir sölu skipsins úr
landi og svigrúm skapað til að
kanna rekstrargrundvöll þess sem
fljótandi safns,“ segir á vef safns-
ins.
María Júlía er fyrsta björgun-
arskip Vestfirðinga og hún var
einnig notuð í landhelgisstríðinu
1958 eins og kemur fram á síðu
Byggðasafnsins. Skipið var síðan
notað sem hafrannsóknarskip á
milli stríða og björgunaraðgerða.
Skipið er 137 brúttósmálestir að
stærð og 27,5 m að lengd, smíðað
í Danmörku og kom hingað til
lands snemma vors 1950. Auk þess
að vera útbúið til björgunarstarfa
var það hannað til að gegna fjöl-
þættu hlutverki á sviði hafrann-
sókna og strandgæslu.
Það hafði lengi verið baráttu-
mál sjómanna, slysavarnafólks
og fleiri á Vestfjörðum að fá
björgunarskip fyrir landshlutann.
Fyrstu krónurnar sem söfnuðust
til smíða á Maríu Júlíu voru á
Patreksfirði. Það var þegar sr.
Einar Sturlaugsson hvatti til söfn-
unar á björgunarskútu fyrir Vest-
firði árið 1933. Það var svo ekki
fyrr en 17 árum síðar að draumur
sr. Einars varð að veruleika. Í
Árbók Slysavarnarfélags Íslands
1950 segir svo um jómfrúarsigl-
ingu Maríu Júlíu til Vestfjarða.
„Á Vestfjörðum var skipinu
fagnað á hverri höfn og því búin
hin prýðilegasta móttaka. Með í
för var forseti Slysavarnafélags-
ins og fulltrúar slysavarnadeild-
anna á Vestfjörðum. Er skipið
fór fram hjá Bjargtöngum afhenti
Þórður Jónsson frá Hvallátrum
forseta Slysavarnarfélagsins kr.
1000,00 gjöf í minningarsjóð um
Gest Jónsson bróður hans frá for-
eldrum Gests, systkinum og öðr-
um vandamönnum, en tilgangur
sjóðsins skyldi vera að verðlauna
skipverja á „Maríu Júlíu“ fyrir
björgunarafrek.“
Fleiri Vestfirðingar lögðu fram
mikið fé til skipsins, en stærst
var þó gjöf hjónanna Maríu Júlíu
Gísladóttur og Guðmundar Br.
Guðmundssonar kaupmanns á
Ísafirði, sem árið 1937 gáfu
mestallar eigur sínar í björgunar-
sjóð. Það þótti því vel við hæfi,
þegar skipið var loks komið til
landsins, að nefna það eftir Maríu
Júlíu. Björgunarskipið María
Júlía þjónaði hlutverki sínu vel
og er talið að áhafnir hennar hafi
bjargað um tvö þúsund manns-
lífum á þeim árum sem hún var
við þess háttar störf. Árið 1968
var María Júlía seld einkaaðilum
og var eftir það gerð út til fisk-
veiða, ýmist frá Patreksfirði eða
Tálknafirði, allt til ársins 2003
þegar henni var lagt.
– sfg@bb.is
Mikill áhugi er hjá Byggðasafninu að gera Maríu Júlíu að fljótandi siglingasafni.