Bæjarins besta - 31.10.2001, Blaðsíða 9

MIÐVIKUDAGUR 31. OKTÓBER 2001 9
Á þeim tíma komu þarna
inn ungir blaðamenn. Einn
þeirra var mjög alvörugefinn
ungur maður, Svavar Gests-
son, sem tók það hlutverk
mjög alvarlega að breyta
heiminum. En það bráði nú af
honum alvaran fljótlega enda
þekktur fyrir léttleika síðar.
Þarna kom inn mikið af
skemmtilegu fólki, svo sem
Bjarni Benediktsson frá Hof-
teigi og Þorsteinn Valdimars-
son skáld. Það rákust margir
þarna inn í kringum hádegið
eða í kaffi og spjall. Eitthvað
skrifuðu þeir nú líka í blaðið.
Bjarni bauð mér oft í skák og
eftir margar viðureignir tókst
honum loks að vinna mig.
Eftir það hafnaði hann um
tíma alveg að taka fleiri skákir,
með þeim orðum að hann
nennti ekki að tefla við neina
miðlungsmenn.
Það voru nú ekki margir
blaðamenn á Þjóðviljanum,
en það komu ýmsir inn í frétta-
mennskuna. Ásmundur Sig-
urjónsson var fastur maður í
erlendum fréttum, kallaður
Ási svarti. Hann vann lengi á
blaðinu. Svo var Árni Berg-
mann byrjaður, ungur maður
þá, en hann átti nú eftir að
vera lengi við Þjóðviljann.“
Ný pressa frá
Þýskalandi
„Í prentsmiðjunni var allt
sett í blý á þessum tíma, ólíkt
því sem er núna. Það var ný-
lega komin ný prentvél á Þjóð-
viljann þegar ég var þar, en
hin sem var áður var frá árinu
1906 og vakti fólk um allan
bæ á nóttunni þegar hún fór í
gang. Ný vél segi ég – hún var
nú frá árinu 1933, en þýsk var
hún. Sagt var að hún væri eina
vélin sinnar tegundar í heim-
inum, að allar hinar hefðu
verið bræddar upp í fallbyssur
í stríðinu, en ég veit ekki hvað
er satt í því. Það var mikil
vinna við prentið í þá daga,
síðurnar voru settar í blý og
raðað upp, pressaðar í sérstakt
mót og síðan var steyptur hálf-
hólkur upp úr því sem var
festur á sílinderinn í pressunni
sjálfri, og svo var þessu djöfl-
að í gegn. Þetta var heilmikill
prósess.
Ég byrjaði að læra prentið
en hætti svo. Það hefur nú
sennilega verið Bakkus sem
átti sinn þátt í því. Ég gekk
mikið á hans vegum frá því
fyrir tvítugt og fram til 37 ára
aldurs. Ég hætti þarna í prent-
inu og fór fljótlega á sjóinn,
þar sem ég var lengst af.“
Íslandsmeistari
í skák
Það var þá sem Helgi Ólafs-
son varð öllum að óvörum
efstur á Skákþingi Íslands, tví-
tugur að aldri. Hver er hans
útgáfa af sögunni?
„Ég tefldi fyrst á Íslands-
mótinu 1962 og aftur 1963 og
var þá um mitt mót, eitthvað
svoleiðis. Þá var ég farinn að
vinna á Þjóðviljanum. Það var
svo árið 1964 sem ég vann.
Ég tefldi ekki mikið í Reykja-
vík, meðan ég var þar. Það var
farið að draga úr þessu hjá
mér þá. Ég tefldi mest meðan
ég bjó suðurfrá. Friðrik Ólafs-
son var ekki með í þetta sinn,
og ekki heldur Ingi R. Jó-
hannsson, en þeir unnu titilinn
nokkrum sinnum. En það voru
þarna með menn sem stóðu
mjög ofarlega þessi ár, eins
og Björn Þorsteinsson og Jón
Kristinsson sem seinna urðu
Íslandsmeistarar, og Frey-
steinn Þorbergsson frændi
minn.
Árið eftir keppti ég svo
aftur, en þá gekk mér bölvan-
lega og hætti keppni. Upp úr
því hætti ég allri keppni, var
alltaf á sjónum og tók ekki
þátt í neinum skákmótum
lengi vel. Læknaðist mikið til
af þessari bakteríu, því ég
tefldi voða lítið á sjónum.“
Þannig er sannleikskorn í
þjóðsögunni um unga mann-
inn sem kom, sá og sigraði
óvænt á Skákþingi Íslands
1964, en hvarf að svo búnu
heim til sín. Og síðan sást
ekki til hans við skákborðið í
mörg ár. Hvað var hann að
bedrífa þau ár?
Leiðinlegasta vinna
sem ég hef unnið
„Ég fór á sjóinn og var við
það næstu tuttugu árin að heita
má. Ég man nú ekki alveg
hvenær ég hætti en þá var ég
farinn að fá í bakið eftir neta-
vertíðir. Á Suðurnesjunum var
ég lengi á netum á vetrarvertíð
og línu á haustin, en gjarnan á
humar á sumrin.
En sjómennskan hófst nú
hinsvegar á því að ég réði mig
á fragtskip. Það er með því
leiðinlegasta sem ég hef gert
um dagana. Þetta var á mikl-
um síldarárum kringum 1966
og við sigldum mest til Finn-
lands. Þetta var nú ekki annað
en að láta sér leiðast. Ég var
að velta því fyrir mér strax þá
og síðar, hvernig í andskotan-
um menn héldu þetta út. Það
var verið að rústberja og mála
og svo fengu menn frí einn og
einn dag í landi. Fyrir suma
var það þá bara næsta búlla.
Ég man að ég fékk tækifæri
til að skoða Åbo eða Turku;
þar var mikill kastali og minja-
safn.
Þetta var auðvitað tækifæri
til að komast til útlanda, þau
voru ekki mörg þá, en það
urðu mér nokkur vonbrigði
að maður sá aldrei mikið af
þessum útlöndum. Við fórum
til Helsinki og fleiri staða,
aðallega í Finnlandi, en við
hásetarnir urðum að vinna all-
an daga við og ég fékk aldrei
frí nema þennan dag í Turku,
þessa mánuði sem ég var í
siglingum.“
Häplesund,
dularfullur staður
„Ég man sérstaklega eftir
einum stað sem við lestuðum
á. Það var eiginlega hafnleysa
lengst þarna norður í Hels-
ingjabotni. Við tókum þarna
timbur til Englands, svokallað
props, svona tveggja metra
langir trébútar sem voru not-
aðir held ég til að styrkja
námugöng.
Það kom að okkur trilla og
tók vír frá okkur og fór með
hann í land og þar var hann
settur utanum einhvern klett
og svo var akkerið að aftan.
Svo allt í einu komu þeir sigl-
andi út úr einhverju ármynni
og drógu á eftir sér timbur-
fleka, þeir voru með bjálka
sem voru festir saman með
keðjum og þar inn í flaut
timbrið. Þarna komu bæði
karlar og kerlingar og stóðu
svo bara á flekunum upp í
klof í sjó að sveifla þessu um
borð. Hlýjuðu sér svo allir oní
vél í kaffinu. Þarna sást hvorki
hús né nokkur annar skapaður
hlutur í landi. Staðurinn hét
Häplesund, og ég hef aldrei
heyrt um hann fyrr eða síðar,
en þetta var mjög minnis-
stætt.“
Hólmvíkingar
soldið að eldast
„Ég réð mig til Hólmavíkur
í skipspláss árið 1973, það
var nú upphafið, og settist svo
að. Hef verið þar síðan, svona
fram undir þetta. Þá voru gerð-
ir út nokkrir vélbátar frá
Hólmavík, frekar litlir, þetta
12 til 50 tonn, en stækkuðu
síðar. Það var mikil rækjuveiði
í Húnaflóa þá og svo stunduðu
menn handfæraveiðar á sumr-
in. Þegar bátarnir stækkuðu
var róið á línu á veturna. Þetta
gekk þokkalega, held ég bara,
en það var samt rækjuveiðin
sem stóð undir útgerðinni. Það
var unninn fiskur á sumrin og
svo rækja og botnfiskur sam-
hliða á veturna. Kaupfélagið
átti vinnsluna en ekki útgerð-
ina. Svo var keyptur togari
1983-4, Hólmadrangur.
Ég var þarna á bátunum og
í sláturhúsinu á haustin. Eins
vann ég um tíma hjá hrepp-
num. Mér líkaði vel á Hólma-
vík. Þetta var miklu líflegri
staður þegar ég kom þar held-
ur en núna. Það var meira af
ungu fólki. Ég held að mann-
skapurinn sé soldið að eldast.“
Orginalar
á hverju horni
„Ég hitti einu sinni kunn-
ingja minn suður í Reykjavík,
mann sem ég vann með í
prentsmiðju Þjóðviljans, og
þegar ég sagði honum að ég
byggi á Hólmavík sagðist
hann öfunda mig, og ég spurði
hissa hvers vegna. Jú, hann
hafði komið þar um sumarið
og hvergi nokkursstaðar séð
eins mikið af orginal köllum.
„Þeir voru þarna á hverju
horni“, sagði hann. Það voru
nokkrir helvíti góðir þarna
þegar ég kom en svo týndu
þeir nú tölunni.
Það var meiri umferð fólks
úr sýslunni þá heldur en núna.
Það var auðvitað fjölmennara
í sveitunum. Fólk sótti síður
annað eins og núna. Umferðin
jókst gríðarlega með veginum
um Steingrímsfjarðarheiði.
Það urðu jú til einhver störf
við þjónustu í kringum það
og maður varð auðvitað var
við að fleira fólk fór í gegn.“
Vélbátar og risatog-
arar hlið við hlið
„Hólmavík er nú ekki mikill
útgerðarstaður nú orðið.
Kvótakerfið hefur séð til þess.
Það var nú verið að skera niður
rækjuna annað slagið og nú
hafa veiðar á innfjarðarrækj-
unni alveg verið stöðvaðar. En
úthafsrækjan kom í staðinn
svona upp úr 1980 og þá
stækka bátarnir og handfæra-
veiðarnar á sumrin leggjast
mikið til af. Það var mikill
kraftur í rækjuveiðinni á þeim
árum.
Ég man einu sinni eftir því
að við vorum að toga hér í
Kolluálnum, á rækjuveiðum,
og vorum þá allt í einu við
hliðina á togaranum Bjarna
Benediktssyni úr Reykjavík,
sem var á sömu veiðum. Við
vorum á 60 tonna bát en Bjarni
Ben hátt í þúsund tonna togari.
Við heyrðum í þeim í talstöð-
inni að þeir voru að tala um
að fara að landa þessum sjö
tonnum sem þeir voru með í
lestinni. Þeir voru að veiða í
ís eins og við og urðu að landa
eftir fjóra, fimm daga. Þetta
var nú ansi skrýtið, og maður
hugsaði að þessi útgerð gæti
nú ekki borgað sig.
Það eru þrír eða fjórir bátar
gerðir út frá Hólmavík núna,
allir með lítinn kvóta og svo
eru nokkrar trillur. Þeir seigl-
ast þetta enn. Og nú er Út-
gerðarfélag Akureyringa með
vinnsluna. Menn lentu í ó-
göngum með togarann, útgerð
togarans og rækjuvinnslan var
sameinuð í tengslum við
svokallaða Vestfjarðaaðstoð,
sem átti að ganga út á hag-
ræðingu. Vinnslan var síðan
byggð nokkuð vel upp en
reksturinn bar sig ekki og þá
yfirtók ÚA allt galleríið. Þeir
seldu svo togarann burt í fyrra.
Hann kom nú lítið til Hólma-
víkur eftir þetta. Þeir hafa
hinsvegar séð ágætlega fyrir
hráefni til vinnslunnar. Það er
jöfn og stöðug vinna þar.“
Formaður í
verkalýðsfélaginu
„Það var rétt fyrir 1980 að
ég fór að taka þátt í stjórn
Verkalýðsfélags Hólmavíkur.
Formaður í félaginu varð ég
1982 og hef verið það síðan,
alltof lengi segja sjálfsagt ein-
hverjir. Maður fer að slaga
upp í meðalkaupfélagsstjóra
hvað það snertir. Það eru allir
saman í félaginu – verkafólk,
sjómenn, verslunarmenn og
aðrir. Það er nú reyndar orðið
lítið um sjómenn í félaginu
núna, það má telja þá á fingr-
um annarrar handar.“
Og nú er talað um að sam-
eina verkalýðsfélögin á Vest-
fjörðum, frá Þingeyri til
Hólmavíkur. Það eru félögin
Brynja á Þingeyri, Skjöldur á
Flateyri, Súgandi á Suðureyri,
Baldur á Ísafirði, Verkalýðs-
og sjómannafélag Álftfirðinga
í Súðavík og Verkalýðsfélag
Hólmavíkur. Fundir voru ný-
lega haldnir í öllum félögun-
um sex. Við spyrjum Helga
um afstöðu hans til málsins:
„Það er búið að ræða málið
í nær tvö ár og nú er komið að
því að greiða atkvæði um mál-
ið í þessum sex félögum sem
eru með í fyrstu lotu. Það voru
formenn og varaformenn fé-
laganna sem unnu að undir-
búningi málsins og komu sér
saman um tillögu að samein-
ingu, sem nú hefur verið kynnt
í öllum félögunum. Umræðan
á fundunum hefur nú ekki
verið ýkja mikil. Ef marka má
fundarsókn er áhuginn ekki
mikill, en kannski er það nú
bara það að mönnum þykir
þetta svo sjálfsagt. Mér heyrist
það nú heima hjá mér, að
mönnum finnist að það þurfi
ekkert að vera að ræða þetta.
Það er að minnsta kosti af-
staða þeirra sem maður heyrir
mest í, það heyrist ekki mikið
í hinum. Einhverjir hljóta nú
að vera til sem hafa efasemdir
og finnst þeir vera að missa
eitthvað. Er það ekki alltaf
svoleiðis? En menn fá líka í
staðinn miklu öflugra félag.“
Nauðsynlegt að
sameina félögin
„Það er margt sem veldur
því að þetta er nauðsynlegt
skref. Það er liðin tíð að fólk
geti sinnt forystu í verkalýðs-
félögum í hjáverkum. Bæði
er þetta orðin meiri vinna að
sinna og svo hitt að fólk er
ekki tilbúið að fórna sér í
svona félagsmál eins og var
hér áður. Það er orðið miklu
meira í kringum þetta, ef að á
að passa upp á réttindi fólks
eins og skyldur félaganna
bjóða, fylgjast með á vinnu-
stöðunum og veita upplýsing-
ar.
Félögin í Ísafjarðarbæ eru
auðvitað öll í sama sveitarfé-
lagi, og eiga þess vegna auð-
vitað að vera eitt félag, enda
er það orðið eitt atvinnusvæði.
Fjögur félög í sama sveitar-
félagi getur ekki gengið til
lengdar. Starfsmenn í sama
fyrirtæki geta verið úr mörg-
um félögum. Það er eðlilegast
að þeir séu í einu félagi, upp á
samstöðu, samningsstöðu og
slíkt, annað er bara skipulags-
legt klúður.
Það getur verið að menn
sjái á eftir sínum gömlu fé-
lögum, ég veit allavega um
einn, og það er eðlilegt, því
menn bera oft tilfinningar til
sinna félaga. En það er nú
þannig að þeir sem hafa efa-
semdir í byrjun, mildast nú
með tímanum.
Menn sjá hvert stefnir þegar
fækkar í félögunum. Til dæm-
is á Hólmavík, þá voru 154
félagar fyrir fjórum eða fimm
árum en ætli þeir séu ekki
104 núna. Það hefur fækkað í
hreppnum um fimmtíu manns,
sama og í verkalýðsfélaginu.
Þetta eru störfin sem hafa horf-
ið.
Þannig að ef félögin ætla
að lifa og halda uppi þjónustu
við sína félagsmenn verða þau
að sameinast. Menn standa
frammi fyrir þessari nauðsyn.
Síðan hefur þetta verið þannig
að Alþýðusamband Vestfjarða
hefur þjónustað öll félögin á
Vestfjörðum ansi mikil og þau
44.PM5 19.4.2017, 09:469