Vinnan - 01.11.1985, Qupperneq 18

Vangæfar húsmæður
og óhæfar vistir
Fyrsta fundargerðarbók
Sóknar, frá stofnfundi 20. 7.
1934 fram til ársins 1951, er
geymd á skrifstofu Sóknar.
Þetta er athyglisverð lesning
og birtum við hér óbreytta
fundargerð 9. fundar sem
haldinn var 28. mars 1935 og
fjallaði að mestu leyti um
styttingu vinnudagsins og
málefni stúlkna í vist.
„Fyrst var rætt um styttingu
vinnudagsins. Aðalheiður Hólm tai-
aði um nauðsyn á takmörkun vinnu-
tímans og benti á að öll félög hefðu
fastan taxta um vinnutíma og kaup.
Aftur á móti vissi hún nokkur dæmi
þess að stúlkur mættu vinna í vistum
tiLkl. 12 og 1 (eftir miðnætti, innskot
Vinnan). Skoraði hún á stúlkur að
taka til máls og láta skoðanir sínar í
ljósi.
Vilborg Björnsdóttir vítti félags-
stúlkur fyrir áhugaleysi um að sækja
fundi og sagði að efling félagsskap-
arins hjálpaði best nauðsynjamálum
stúlknanna til sigurs.
Vilborg Ólafsdóttir sagði að mál-
efni þetta væri of lengi búið að liggja
í þagnargildi, og þau kjör sem stúlk-
urnar ættu við að búa í mörgum vist-
um væru eftirstöðvar frá þrælahald-
inu.
Fríða Jóhannsdóttir taldi að
framgangur þessa máls mundi ekki
eins erfiður og margur héldi. Bara
vera ákveðin hver við sína húsmóður
og myndu þær flestar taka það til
greina. Hver og einn væri líka skyld-
ugur að stofna ekki heilsu sinni í
voða með of löngum vinnutíma og
svefnleysi.
Margrét Árnadóttir sagði frá ýms-
um dæmum um vangæfar húsmæð-
ur og óhæfar vistir. Talaði hún skýrt
og skorinort.
Aðalheiður Hólm benti á það að
ef vinnutími stúlkna væri úti kl. 8
myndi það stuðla að reglubundnum
máltíðum, því flestar húsmæður
mundu hugsa um að kvöldstörfum
yrði lokið áður en stúlkan færi.
Hrefna Björnsdóttir talaði um að
frídagar í vistum þyrftu að verða
ákveðnir.
Menntunarmál
sem koma þeim
í opna skjöldu
Sókn gaf út afmælisblað 1974
í tilefni 40 ára afmælisins. í
vandaðri grein um sögu félags-
ins segir Ólafur Einarsson á
einum stað:
„Þann 14. september (1934) er
tekið fyrir sem þriðja mál fundarins
„Menntun andleg og líkamleg fyrir
félagskonur“. Málshefjandi var
Aðalheiður Hólm. Svo segir í fund-
argerð:
Leitaði hún eftir áliti fundarins
um það hvort ekki væri æskilegt
að félagsstúlkur leituðu fyrir sér
um ódýra tímakennslu í ýmsum
greinum, svo sem leikfimi og
tungumálum o. fl. En þar sem
stúlkur virtust hikandi og óundir-
búnar að gefa svör við þessu var
málið tekið út af dagskrá“.
Svo virtist, segir Ólafur, sem hin
19 ára forystukona félagsins hafi
þarna hreyft menntunarmáli sem
hafi komið félagskonum algerlega i
opna skjöldu og var þetta mál ekki
frekar rætt á félagsfundum fyrr en
löngu síðar.
mennar tryggingar greiða ekki slíkan
kostnað. Kom þessi klásúla ekki mjög
snemma inn i samninga hjá ykkur?
— Jú, þetta er vegna þess að starfs-
stúlkur voru í smithættu á spítölunum
hér áður fyrr. Þær gátu til dæmis fengið
berkla vegna umgengni við berklasjúkl-
inga. Okkur fannst að spítalarnir yrðu
hér að bera sérstaka ábyrgð. Við fórum
fram á að stúlkurnar okkar yrðu skoð-
aðar í byrjun starfs og að inn á spítala
yrðu ekki teknar yngri stúlkur en 18 ára.
Þarna fóru saman hagsmunir okkar og
spitalanna. Að vísu tók þetta ekki gildi
fyrr en stúlkurnar höfðu starfað sam-
fleytt í þrjá mánuði.
— Var þetta kannski að þakka víð-
sýni Vilmundar landlæknis?
— Ja, ég man það ekki, allavega var
þetta samþykkt af ráðuneytinu. Vil-
mundur var sniðugur kall, ég man að
hann kallaði mig einu sinni inn til sín í
miðjum samningum og við töluðum um
heima og geima, mest um bókmenntir.
Svo ætlaði hann að fá mig til að lofa
einhverju í sambandi við samningana,
en þá svaraði ég að ég hefði ekki umboð
til að lofa einu eða öðru. En ég tók þetta
þannig að hann væri að prófa mig.
Ég var aldrei hrædd við að ganga á
milli stofnana og spyrja um rétt minn og
annarra. Á spítölum viðgekkst það um
tíma að starfsfólki voru leigð herbergi á
spítölunum og þegar ég fór að kanna
hvaðan kæmi heimild til að leigja út
herbergi i eigu ríkisins þá kom á daginn
að engin slík heimild var fyrir hendi. Á
sama hátt fengum við fæðiskostnað
lækkaðan, því að spítalarnir höfðu eng-
an rétt til að ákveða fæðiskostnað öðru-
vísi en út frá innkaupsverði hráefnisins,
og þannig má lengi telja.
Þegar við sömdum síðar við Landa-
kot þá fengum við að heyra það hjá
nunnunum að við ættum ekki að vera
að gera kröfur, því að guð sæi fyrir
þörfum fólksins. Ég sagði þá að ef hann
gæfi okkar fólki föt, mat, peninga og
húsaskjól þá væri allt í lagi, en því væri
bara ekki þannig farið. Elliheimilið
vildi lengi vel ekki semja við okkur, en
að lokum urðu þeir að ganga til samn-
inga eins og aðrir. Einu sinni gengu 17
stúlkur út af Elliheimilinu og í einhverj-
um æsingi felldi ein stúlkan bala með
einhverju í og þá var kallað á lögregluna
til að kasta okkur út. Ég sagði að ef lög-
reglan gengi á undan út úr húsinu skyld-
um við koma á eftir, en þeir skyldu ekki
reka okkur út eins og hjörð. Þetta end-
aði þannig að við gengum eins og þjóð-
höfðingjar á eftir lögreglunni út á
Hringbraut.
Þetta var gaman.
S. J.
18 VINNAN