Vinnan - 01.11.1985, Blaðsíða 26

í ár eru 70 ár frá því að konur fengu kosningarétt. í eftirfar-
andi grein er á fróðlegan og á stundum gamansaman hátt
rakin réttindabarátta kvenna á þessum 70 árum.
„ Ekki f ærar
í embætti
sem karlmönnum eru
sérstaklega
ætluö . . .
í samantekt Ásdísar Rafnar og fleiri. Flutt í Háskólabíói 8.
mars sl., alþjóðabaráttudegi kvenna.
Konur á íslandi hafa, eins og
kynsystur þeirra uin ailan heim,
háð baráttu fyrir þeim sjálfsögðu
mannréttindum að vera viður-
kenndar jafnnSttháar körlum í
þjóðfélaginu. Konur vilja jöfn
iaun á við karla á vinnumark-
aðnum og njóta sömu aðstöðu
og karlar á öllum sviðum þjóð-
lífsins. í ár eru 70 ár liðin frá því
að konur fengu kosningarétt og
kjörgengi og var þessi réttur
kvenna bundinn skilyrðum
fyrstu 5 árin, eða til 1920, þegar
réttindi þeirra urðu þau sömu og
karla. Aliir þekkja hver hlutur
kvenna á íslandi er á vettvangi
stjórnmálanna árið 1985, þrátt
fyrir það að jafn margar konur
og karlar neyti atkvæðisréttar
síns í almennum kosningum.
Kannanir á launum, kjörum og að-
stöðu karla og kvenna á vinnumarkaðn-
um sýna töluverðan mun milli kynj-
anna. Baráttu kvenna á þessum vett-
vangi er ekki lokið, enda viljum við
vinna að því saman á þessu lokaári
kvennaáratugar Sameinuðu þjóðanna
að baráttan fái hljómgrunn og nái
markmiði sínu. En hver er saga afskipta
löggjafans að þessu réttindamáli —
jafnréttinu?
1891 kom fram tillaga á Alþingi um
fullt jafnrétti kvenna á við karla um vist
í æðri skólum og rétt til embætta. Það
var fyrst árið 1911 að samþykkt var á Al-
þingi jafnrétti kynjanna til skólagöngu,
námsstyrkja og embætta.
Áður en þessu takmarki var náð
heyrðust þessi viðhorf hjá hæstvirtum
alþingismönnum þjóðarinnar:
Jón í Múla sagði: „Ég er svo
sannfærður, sem maður getur
verið, að öll þessi svonefnda
kvenréttindahreyfing, sem nú
er að ná yfirtökunum, er
óheillaspor er hlýtur að leiða
til lífskvalar, sem þó mun varla
vera á bætandi“.
Aðrir töldu lítið að óttast og Bjarni
frá Vogi sagði þegar kosningaréttur
kvenna og kjörgengi var til umræðu á
Alþingi:
„Konur eru íhaldssamari og er
því engin hætta á hvirfilbylj-
um. Tilfinningar þeirra eru
stöðugri, það er kenning sög-
unnar“.
Annar þingmaður óttaðist yfirráð
kvenna í öllum hreppsnefndum og
sagði að svo gæti farið, að til að mynda
í hreppsnefndum yrðu eintómar konur.
Annar sagði:
„Karlmenn hafa tekið að sér
störfin út á við. Pólitísku
störfin eru ekkert leikfang,
þau eru hálfgerð skítverk. Og
við þess háttar störfum eigum
við að hlífa kvenþjóðinni“.
En konur áttu sér ágætan málsvara
þar sem var Bjarni frá Vogi sem sagði:
„Og um kynferðið er það að
segja, að það er nú öllum Ijóst,
að hér er um gamlar ófrelsis-
leifar að ræða og tel ég það
ósæmilegt svo menntuðum
mönnum sem íslendingar eru
að sýna þann hroka að álíta sig
sjálfkjörna til þess réttar, en
vilja gera mæður sínar að
hornkerlingum“.
Jón Ólafsson, sem studdi frumvarpið
um jafnrétti til embættisveitinga sagði
þó, að hann teldi hæpið að veita konum
lögreglustjóra- og dómarastarf, a. m. k.
þar til þær eru á fertugsaldri. Vitnaði
hann m. a. til þeirrar náttúru kvenna
að ganga með börn og liggja á
sæng, — sem gæti oft hentað
illa við rannsókn glæpamála í
sýslum, sem væru erfiðar yfir-
ferðar. Björn svaraði Jóni og
sagði að sýslumenn gætu feng-
ið lungnabólgu og héraðs-
læknir gigt, — gegn slíku væru
karlar ekki vátryggðir. Létta-
sótt væri ekki fyrirvaralaus
sjúkdómur.
Bogi Melsteð sagði að konur hefðu
ekki beðið um þessi réttindi og óþarfi
og ástæðulaust af þinginu að fara að
skenkja þeim þetta að fyrra bragði.
Hannes Hafstein sagði, að hann og
hans skoðanabræður, vildu koma í veg
fyrir að kona, sem sækti um embætti og
væri bæði að andans- og líkamsburðum
hæfari en mótkandidatinn, væri útilok-
uð af þeirri ástæðu einni að hún væri
26 VINNAN