Stefnir - 01.07.1984, Blaðsíða 25

FRIÐUR OG FRELSI í 35 ÁR
Evrópu eru. Það eykur líkurnar á átökum, af
því að heybrókin flæmist undan, andæfir ekki
yfirganginum. Friðarhreyfingarnar eru vottur
um veiklyndi Vesturlanda. Það væri sögulegt
stórslys ef þær næðu markmiðum sínum.
Máttur sjálfsblekkingarinnar er mikill. f>að
þarf engum að koma á óvart að hagsmunir, ást-
ríður eða tilfinningar geti komið í veg fyrir að
menn beri skynbragð á sjálfa sig, umhverfi sitt
og þarfir. Eitt slagorð sem sést hefur er „Við
krefjumst framtíðar.“ Hver ætti að neita þeim
um hana? Það er einungis ein ríkisstjórn í ver-
öldinni sem hefur áhuga á því. Annað slagorð
er „Við viljum frið.“ Það þarf sterkan vilja og
mikla glámskyggni til að trúa því að hér hafi
verið ófríður eða að allar horfur séu á því að
hann brjótist út á næstunni. Af hverju er þá svo
brýnt nú þessar vikur og mánuði að ganga fyrir
friði? Hvaða þarfir eða hagsmunir eru það sem
krefjast þess?
Þeim sem stendur utan þeirrar friðarhreyf-
ingar sem nú ber hæst er allsekki ljóst hvað það
er sem gerir það svo brýnt einmitt nú að fara í
friðargöngu víðsvegar um Vestur-Evrópu. Það,
sem venjulega er nefnt, eru þær flaugar, sem
fyrirhugað er að koma fyrir í Vestur-Evrópu,
Pershing- og stýriflaugarnar. En af hverju þarf
sérstaklega að koma í veg fyrir að þeim verði
komið upp? Ekki á að skjóta þeim á Vestur-
Evrópu heldur eru þær hugsaðar til varnar
henni gegn flaugum Varsjárbandalagsins.
Það er varasamt að álykta sem svo að starf-
semi friðarhreyfinganna sé stjórnað af Sovét-
mönnum, þótt ýmsar vísbendingar megi hafa
um áhrif þeirra. Til dæmis er óvenjulega hátt
hlutfall stjórnar- og áhrifamanna í baráttunni
fyrir kjarnorkuafvopnun (CND) í Bretlandi
félagar í breska kommúnistaflokknum, en
félagatafla hans hleypur á örfáum þúsundum.
Hver áhrifin nákvæmlega eru, er ómögulegt að
færa nokkrar sönnur á. Það er erfitt að átta sig
á samsetningu þessarar hreyfingar hér á landi.
En það má huga að öðru. Markmið friðar-
hreyfinoanna og hagsmunir Sovétríkj anna fara
saman í fjölmörgu. Það þyrfti engan að undra
þótt Sovétstjórnin beiti leppfélögum sínum á
Vesturlöndum til að efla friðarhreyfingarnar.
Það er til kunn stofnun, sem nefnist Heims-
friðarráðið, hefur aðsetur sitt í Helsinki og er
stjórnað af Rússum, þótt ekki megi heita svo.
Áætlun Heimsfriðarráðsins fyrir 1983 er mjög
fróðleg fyrir þá sem fylgjast með viðgangi
friðarhreyfinganna. í henni segir til dæmis:
„Frekari aðgerðir gegn hættunni af kjarn-
orkustríði og staðsetningu nýrra bandarískra
gjöreyðingarvopna í Vestur-Evrópu.
Viðburðir í ýmsum þjóðlöndum (mótmæla-
göngur, semínor, umræðufundir o.s.frv.) með
alþjóðlegri þátttöku gegn uppbyggingu kjarn-
orkuvígbúnaðar og staðsetningu bandarískra
flauga í Vestur-Evrópu...
Alþjóðlegir fundir borgarstjóra og kjörinna
fulltrúa og friðarafla frá þeim bæjum og svæð-
um þar sem setja á niður bandarísku flaug-
arnar...“
(Úr Encounter, apríl 1983, bls. 27.)
Friðarfundir, friðartónleikar, stofnun félaga
um frið, mótmælagöngur, allt fellur þetta undir
orðalagið „viðburðir í ýmsum þjóðlöndum".
Það er ekki þar með sagt að einhver tiltekinn
fundur, félagsstofnun eða tónleikar hafi verið
skipulagt samkvæmt áætlun heimsfriðar-
ráðsins. Það væri rangt að því er ég best veit.
En það er ekki meginatriðið. Það sem megin-
máli skiptir í þessu samhengi, og er aldrei of oft
sagt, er að markmið friðarhreyfinganna og
utanríkisstefnu Sovétríkjanna eru í sumum
atriðum hin sömu. Þess vegna þjóna
friðarhreyfingar hagsmunum Sovétríkjanna.
Það breytir í sjálfu sér engu, hvort því er haldið
fram að einstaklingarnir í hreyfingunum eru
vitandi vits að þjóna hagsmunum Sovétríkj-
anna. Ég held raunar að yfirgnæfandi meiri-
hluti þeirra sem vilja kenna sig við þessar
friðarhreyfingar hafi megnan ímugust á þjóð-
félagskerfi Sovétríkjanna og vilji ekki með
neinu móti þurfa að lifa við það. Samt eru þeir
óbeint að þjóna hagsmunum þeirra með þátt-
töku sinni í starfsemi friðarhreyfinganna. Þetta
virðist mótsagnakennt en er það ekki, þegar
nánar er að gáð.
Eitt markmið utanríkisstefnu Sovétríkjanna
um þessar mundir er að koma í veg fyrir stað-
setningu meðaldrægra kjarnorkueldflauga í
Vestur-Evrópu. Langtímamarkmið þeirra er
náttúrulega að halda Vestur-Evrópu í álíka
úlfakreppu og Finnar eru. Rússar vilja finn-
landísera Vestur-Evrópu með öðrum orðum.
Ein leiðin að þessu marki er að splundra At-
lantshafsbandalaginu með því að ala á misklíð
og óánægju í aðildarríkjunum með hvaðeina
scm lýtur að sameiginlegum vörnum eða hags-
munum. Ef það tækist að kljúfa Atlantshafs-
bandalagið, styttist leiðin í að Vestur-Evrópa
verði hlutlaus. Þá værum við komin í úlfa-
kreppu, Sovétríkin hefðu náð markmiðum
sínum í Vestur-Evrópu, allir ættu verra hlut-
skipti eftir en áður.
Það er svolítið erfitt að átta sig á markmiðum
friðarhreyfingarinnar hér á landi. Yfirlýsingar
þeirra sem tala í nafni hennar eru óljósar og
stangast iðulega á. Kirkjan til að mynda, sem
hefur tekið undir málflutning friðarhreyf-
inganna, tekur það skýrt fram að hún vilji ekki
einhliða afvopnun, en aðrir sem vilja telja sig
innan friðarhreyfinganna eru eindregnir and-
stæðingar einhliða afvopnunar. Sumir láta sig
dreyma um að kjarnorkuvopn verði þurrkuð út
af jörðinni, aðrir óttast að mistök kunni að
valda kjarnorkustríði, þeir þriðju láta sér jafn-
vel detta í hug að öll vopn, ekki einungis kjarn-
orkuvopn, verði þurrkuð út af jörðinni. Svo
eru þeir sem vilja að Norðurlönd verði lýst
kjarnorkuvopnalaust svæði og Island þar með.
Sama eigi einnig að gilda um hafið umhverfis
landið. Þettaer gjarnan rökstutt með því, hvað
yrði um okkur ef slys yrði út af ströndum Is-
lands, þar strandaði kjarnorkukafbátur og
fiskurinn á miðunum mengaðist af geislavirkni.
í Vestur-Evrópu fer ekkert á milli mála að
höfuðmarkmið friðarhreyfinganna er að koma
í veg fyrir staðsetningu meðaldrægra kjarna-
flauga. í Bretlandi hefur baráttan fyrir kjarn-
orkuvopnun það einnig á stefnuskrá sinni að
Bretland skuli afvopnast einhliða. Fleira mætti
tína til, en þetta nægir.
Sovétríkin og friðarhreyfingin eiga það sam-
eiginlegt að vilja koma í veg fyrir staðsetningu
meðaldrægra kjarnaflauga í Vestur-Evrópu.
Þeir, sem vilja einhliða afvopnun Vestur-Ey-
rópu, hljóta einnig að styðja að hún verði hlut-
laus og finnlandíseruð. Sovétríkin hafa lengi
verið fylgjandi því að Norðurlönd yrðu form-
lega lýst kjarnorkuvopnalaust svæði. I íslensku
friðarhreyfingunni hafa verið uppi háværar
raddir um það.
Það fer margt saman í stefnumálum friðar-
hreyfinganna og sovéskri utanríkisstefnu. Það
þarf umtalsverða hæfileika til að blekkja
sjálfan sig til að sjá ekki hvernig friðarhreyf-
ingarnar efla hagsmuni ráðstjórnarinnar.
GuAmundur HviAar Frímanns.s»n lauk
B.A. prófi í heimspeki frá Háskóla
íslands 1976. Stundaði framhaldsnám
við Lundúnaháskóla 1976-1979. Menn-
taskólakennari á Akureyri frá 1979.
Guðmundur var formaður Varðar,
félags ungra sjálfstæðismanna á Akur-
eyri 1980-1981, á sæti í fulltrúaráði
sjálfstæðisfélaganna á Akureyri og
kjördæmisráði sjálfstæðismanna í
Norðurlandskjördæmi eystra og hefur
átt sæti í stjórn SUS frá 1981.
STEFNIR
21