Börn og menning - 01.09.2012, Side 26

26
Börn og menning
^ slóðum miðað við
kuldann og hinn langa vetur
sem ríkir í sögunni og virðist aldrei ætla að
taka enda. Dýrin í skóginum eru kunnugleg,
elgir, hérar, birnir, refir og gráir úlfar. Sem
algjör andstæða við hinn dimma greniskóg
er glerhvolfið, kúpullinn, þar sem Áróra
prinsessa dvelur nætur og daga alein en
gler kemur oft við sögu I ævintýrum t.d.
hafa flestir lesið um Mjallhviti sem lögð var í
glerkistu með eplabitann í hálsinum.
Skógurinn er einnig mjög áberandi (
ævintýrum og yfirleitt fylgja honum hættur
og ógn af ýmsu tagi. ( sögu Áróru er
skógurinn staður hinna fátæku og þeirra
sem vilja fela sig fyrir illum yfirvöldum.
Skógurinn umkringir borgina sem hefur risið
í kringum konungshöllina og þessir tveir
heimar, skógurinn og borgin, eru gríðarlegar
andstæður. í skóginum ríkja kuldi, myrkur,
fátækt og hungur en í borginni er allt svo
hreint, hvítt, fallegt, hlýtt og enginn gengur
svangur til hvílu. Öll orka og gæði sem
framleidd eru í landinu fara í að stjana við
borgarbúa og láta þeim líða sem best.
Höfundur notar liti til að skapa andstæður.
Allt innan glerhvolfsins er hreint og hvítt er
þar ríkjandi litur. Föt Áróru eru hvít, rúmfötin
og meira að segja kanínurnar sem búa
þarna með henni. En háralitur Áróru býr
yfir uppreisnaranda, sítt og rauðgullið hár
prýðir hana. Utan hins hvítleita hvolfþaks
er dökkleitt fólk með dökk augu og dökkt
hár. Þegar Áróra er komin meðal þeirra er
nauðsynlegt að hylja hár hennar með klútum
eða sjölum. Reyndar hverfur rauði liturinn á
hárinu fljótt í lýsingum og það verður gullið
þegar líður á söguna.
Lýsandi nafngiftir
Höfundur leikur sér skemmtilega með nöfn
sögupersóna. Þeir sem búa í skóginum bera
nöfn sem tengjast kulda, myrkri og snjó. Hin
konunglegu systkini bera nöfn sem tengjast
dagrenningunni, Áróra merkir morgunroði
og bróðir hennar heitir Dagur. Bjargvættur
prinsessunnar heitir Rökkvi, foreldrar hans
Frosti og Drífa og systkini hans heita Húmi,
Gríma (sem einnig merkir nótt), Máni og
Nótt. Húmi er andstæðan við Áróru enda
bera nöfnin það með sér, það húmar að í kolli
hans þegar hann skynjar að ætlun foreldra
hans er að hjálpa Áróru. Ekki getur hin tigna
stúlka borið nafnið sitt meðal almennings
svo að hún fær hið lýsandi dulnefni, Dagný.
Börnin fyrir utan borgarmúrana bera líka
táknræn nöfn, nöfn sem tengjast eldi. Glóð,
Gneísti, Birta. Þetta eru börnin sem ætla að
gera uppreisn, fyllast eldmóði og ryðjast í
gegnum múrana. Þessi uppreisnarandi og
björt framtíðarsýn endurspeglast í nöfnum
smábarna í hópnum, Sól og Bjartur. Síðan
er það fólkið sem býr fyrir innan múrana.
Það ber nöfn blóma, eins og Lilja og Rósa.
Þjónustustúlkan sem hjálpar Áróru kemur
hins vegar úr skóginum og ber þess vegna
viðeigandi nafn, heitir Mjöll. Nöfn konungs
og drottningar eru ekki gerð opinber
enda hverfa þau fljótt úr sögunni, flýja til
Vestureyjar og skilja dóttur og son eftir.
Allir eiga að vera jafnir
Eins og hér hefur komið fram býr sterk ádeila
í þessari sögu Ragnheiðar Gestsdóttur sem
má auðveldlega heimfæra upp á hrjáðar
þjóðir víða um heim. III meðferð á börnum
er Ragnheiði hugleikin. Börnin fyrir utan
múrana eru mörg hver móður- og föðurlaus,
sum vegna þess að foreldrarnir hafa verið
teknir höndum og látnir vinna í verksmiðjum
fyrir borgarbúa eða eru einfaldlega fallnir frá.
Þessi börn lifa á ruslahaugum hinna riku og
tína (sig þá mola sem falla þegar borgarbúar
eru saddir. Fötin sem þau klæðast eru aflóga
tuskur sem hefur verið hent. Verðirnir sem
gæta borgarinnar eru mjög ógnvænlegir.
„Áróra lítur við og sér tvo dökkklædda,
stórvaxna menn með gjammandi hunda í
bandi..." (bls.196). Þeir sjá til þess að börnin
og aðrir komi ekki of nærri múrunum og
einnig virðast þeir hafa mikil völd innan
borgarinnar og taka ekki við skipunum nema
frá konungi. Þegar börnin ryðjast inn í borgina
í stórum hópum og ná að brjóta niður
fyrirstöðu varðanna er allt opið, engir aðrir
stíga fram og mótmæla innrásinni. Svo virðist
sem allt valdið hafi verið í höndum örfárra
ógnandi manna með kylfur og skotvopn.
Verksmiðjur utan borgarmúranna, þar sem
framleitt er allt mögulegt fyrir borgarbúa,
þarfnast vinnuafls og auðveldast er að ná f
börn sem flækjast þarna umkomulaus. „Ef
verðirnir við verksmiðjurnar ná okkur setja
þeir okkur þangað inn og láta okkur vinna
þar eins og þræla, allan daginn. Þeir taka
víst stundum börn úr hópnum við Múrinn
og þau sleppa ekki þaðan aftur, svo mikið er
víst." (bls. 169)
Áróra er kjörkuð stúlka og þegar hún hefur
losað sig úr einangruninni og áttað sig á
stöðu mála i ríki föður síns og móður sárnar
henni hvernig farið er með fólkið í landinu.
Hún fyllist réttlætiskennd og með hjálp
fólksins utan borgarmúranna og reyndar
einnig innan þeirra tekst henni að brjóta
niður misréttið milli ríkra og fátækra og lofar
því að jafnt skuli komið á með öllum þegnum
landsins. Sem sagt allir eiga að vera jafnir.
Ragnheiði Gestsdóttur hefur hér tekist
vel upp. Frelsi, jafnrétti og bræðralag eru
áberandi hugtök í sögunni. Ungir, hugsandi
lesendur ættu að geta tengt boðskapinn við
ríkjandi ástand í heiminum. Kannski síast
vitneskjan um óréttlætið betur inn í lesendur
þegar sagan er matreidd fyrir þau sem
skemmtileg og spennandi fantasía.
Höfundur er íslenskufræðingur