Börn og menning - 01.09.2013, Side 10

Úlfhildur Dagsdóttir
Myndasagan: Fordómar, fáfræði,
möguleikar og máttur
„Ástæða þess að ég valdi námskeið í myndasögum var að ég vildi kynnast þessum heimi svo ég gæti reynt að gera hann áhugaverðan og
spennandi fyrir öllum unglingunum sem ég umgengst og kenni. Ég hef orðið vör við mjög lítinn lestur á bókum hjá þessum ungmennum.
[...] Mín sannfæring er að þarna geti myndasögur komið sterkar inn og höfðað til stórs hluta unglinga sem ekki hefur kynnst dásemdum
lestrarins." 1
Þetta eru upphafsorð ritgerðar Maríu
Sigrúnar Gunnarsdóttur, grunnskólakennara
og nemanda í námskeiði um myndasögur
sem ég kenndi vorið 2011. Viðhorf hennar
í garð myndasagna er afar jákvætt og hún
sér í myndasögunni ýmsa og fjölbreytta
möguleika sem hún rekur í ritgerðinni.
Ég kem nánar að útfærslum hennar síðar
en áður en lengra er haldið langar mig
að rekja stuttlega allt önnur viðhorf til
myndsöguformsins.
Fordómar gagnvart myndasögunni í
upphafi 20. aldar
Hugsum okkur að öll Ijóð eða öll málverk væru
sett undir eftirlit vegna þess að til eru vond
og vafasöm Ijóð og illa máluð eða ógeðfelld
málverk. Hugmyndin virðist hlægileg en
þetta er það sem myndasagan þurfti að þola
frá miðjum sjötta áratug tuttugustu aldar; í
krafti fordóma og fáfræði varð hún að beygja
sig undir ritskoðunarreglur, svokallaðan
'myndasögu-kóða' (e. comics code). Þarna,
á tíma kommúnistaofsókna og í vænísjúku
umhverfi kaldastríðsótta við samfélagslegar
breytingar í kjölfar síðari heimsstyrjaldar,
náðu fordómar gagnvart myndasögunni
ákveðnu hámarki. Fordómarnir eru þó því
miður jafngamlir forminu og gagnrýnin
á myndasöguna byggir meðal annars á
stigveldisskipaðri andstæðu mynda og orða,
þar sem hið síðarnefnda er álitið æðra hinu
fyrra.2
I greinasafnínu Arguing Comics
(2004) er birtur hluti úr greininni „The
Tyranny of the Pictorial" frá árinu 1885.
Þar fordæmir menningarvitinn Sidney
Fairfield myndasöguna, þá alveg spánnýja,
og enn í hinu tiltölulega sakleysislega
formi dagblaðastrfpa/-slðna, fyrir það sem
hann kallar ofríki myndarinnar, sem sé á
kostnað góðs skilnings á rituðu máli og
æðri bókmenntum. I sama safni birtist grein
bókmenntarýnisins og sagnfræðingsins
Annie Russel Marble, „The Reign of the
1 MaríaSigrúnGunnarsdóttir, „Myndasöguríkennslu",
óbirt ritgerð, 2011. Vitnað er til ritgerðarinnar með
leyfi höfundar.
2 Sjá grein mfna, „Það gefur auga leið: Sjónmenning,
áhorf, ímyndir" ( Ritinu 1:2005.