Börn og menning - 01.09.2013, Blaðsíða 21

75 ára vikapiltur á hóteli - sitthvað um Sval, Val og sjálfan mig
21
Svalur og Valur lenda i kröggum
í Moskvu undir lok kalda stríðsins
í Spirou á Moscou eftir Philippe
Tome og Janry (1990).
Sveppaborg en það var sagnaheimur sem
Franquin skapaði á næstu árum með fjölda
aukapersóna (sem allar eru karlar). Þótt
Svalur og Valur búi í óskilgreindri stórborg
gerast ævintýri þeirra aldrei þar, heldur
annaðhvort á ferðalagi um fjarlæg lönd eða
í Sveppaborg.
Auk íbúa Sveppaborgar skapaði Franquin
allnokkra skúrka til að sjá söguhetjum sínum
fyrir verkefnum. Veigamesta viðbótin var þó
gormdýrið, suður-amerísk kynjaskepna með
ofurkrafta sem fylgdi Sval og Val í nær öllum
þeirra ævintýrum og reyndist oftar en ekki
hluti af lausn vandans.
Breyttir tímar
Franquin-tímabilið á sjötta og sjöunda
áratugnum var gullöld sagnaflokksins.
Bækurnar seldust í bílförmum og hvert
barn á franska málsvæðinu þekkti Sval
og Val. Vinsældirnar tóku þó sinn toll af
höfundinum. Vinnuálagið gekk nærri heilsu
Franquins og þunglyndi hans færðist í vöxt.
Við það bættist að listamaðurinn lét það alla
tíð fara (taugarnar á sér að Svalur og Valur
væru ekki hans eigin sköpunarverk, öfugt við
til dæmis Viggó viðutan sem hann hafði mun
meiri ánægju af að teikna.
Árið 1969 tókst Franquin að sannfæra
útgefendur sína um að fela ungum frönskum
teiknara, Fournier, að taka við keflinu.
Næstu tíu árin var sagnaflokkurinn í höndum
Fourniers sem gerði sögurnar eilítið pólitískari
í anda sinnar kynslóðar en um leið vék
tæknidella forvera hans fyrir aukinni áherslu
á töfra og yfirskilvitleg fyrirbæri. Ýmsir gamlir
Fabien Vehlmann og Yoann
Chivard bera nú ábyrgð á
bókaflokknum um Sval og Val.
Fyrsta bók þeirra, Alerte aux
Zorkons, kom út 2010.
Svals og Vals-unnendur áttu þó erfitt með
að sætta sig við að gormdýrið væri horfið úr
sögunum en Franquin heimilaði eftirmönnum
sínum ekki að notast við Gorminn.
Fournier hætti skyndilega störfum árið
1979 eftir deilur við yfirmenn sína. Nokkurn
tíma tók að finna heppilega arftaka en árið
1984 kom útfyrsta Svals-bókin eftir félagana
Tome og Janry. Þrettán áttu eftir að fylgja í
kjölfarið. Stíll Tome og Janry var ærslafullur,
teikningarnar fyndnari og ofbeldi í sögunum
snarjókst. Þrátt fyrir þessar breytingar virtist
sagnaflokkurinn staðnaður og ævintýrin
barnaleg miðað við þá þróun sem átti sér til
að mynda stað í bandarískum og japönskum
teiknimyndasögum.
Svalur og samtíminn
Tome og Janry gerðu sér fyllilega grein fyrir
þessu og ákváðu í siðustu bók sinni, sem út
kom árið 1998, að kippa Sval og Val rækilega
inn í samtímann. Draumavéliri eða Machine
qui réve minnir á bandarísk hasarblöð frekar
en klassískan evrópskan skrípósögustíl,
með raunsæislegum teikningum þar sem
skyggnst er inn í sálarlíf söguhetjunnar. Flétta
bókarinnar snýst svo um klónun manna og ill
líftæknifyrirtæki.
Kveðjusaga þeirra Tome og Janry fól í
sér fullróttækar breytingar fyrir íhaldssama
lesendur en færði þó út mörkin fyrir seinni
höfunda. Þær sjö bækur sem komið hafa út
á þessari öld eiga það sameiginlegt að reyna
að gefa sögunum nútímalegri blæ, meðal
annars með sterkum áhrifum frá japönskum
manga-sögum.
Á sama tíma hafa sögulegar vísanir í fyrri
bækur sagnaflokksins orðið algengari. Löngu
gleymdar aukapersónur hafa verið dregnar
fram, auk tækja og tóla úr eldri sögum.
Póstmódernisminn svífur þó yfir vötnum og
nær nýjum hæðum í nýjustu bókinni, þeirri
53. í röðinni: Dans les griffes de la Vipére eða
/ klóm höggormsins.
í sögunni festir illur auðkýfingur kaup
á Sval og bætir honum í einkasafn sitt
af útbrunnum ofurhetjum barnæsku sinnar
með orðunum: „Ég man eftir þér. Las sumar
af bókunum þínum á meðan þær voru
ennþá vinsælar. Mig óraði ekki fyrir því að
þú værir enn að." I sögulok tekst klókum
lögfræðingi að rifta mansalssamningnum.
Svalur verður frjáls á ný og tilbúinn að takast
á við ævintýri í stað þess að tóra sem lifandi
steingervingur í eigu miðaldra manns sem
reynir að ríghalda í nostalgíska minningu
um teiknimyndahetjur fortíðarinnar. Mikið
skýrara verður líkingamálið ekki.
Höfundur er sagnfræðingur