Fréttablaðið - 01.04.2021, Síða 18

Segja má að þegar íslenskt malbik var hannað í miklu átaki á áttunda áratug síðustu
aldar, hafi sú hönnun verið til
fyrirmyndar miðað við umferð og
aðstæður. Þyngstu bílar voru þá
tiltölulega léttir miðað við þunga
bíla nútímans og því þurfti ekki að
hafa áhyggjur af formbreytingum
í malbiki undan þungaumferð. Því
var leitast við að hanna malbik sem
þéttast, til þess að hindra að vatn
kæmist ofan í það.
Breytt samsetning umferðar
hérlendis undanfarinn einn til tvo
áratugi og aukið álag af völdum
þyngri ökutækja, hefur kallað á
stífari kröfur til malbiks, ekki síst
til að auka viðnám gegn formbreyt-
ingum og sliti af völdum negldra
hjólbarða.
Segja má að viss straumhvörf
hafi orðið árið 2007, þegar keypt
voru ný tæki til landsins til hönn-
unar og prófana á malbiksblönd-
um. Annars vegar er um að ræða
tæki til að mæla formbreytingar í
malbiki undan hjólbörðum þungra
bíla á heitum sumardögum (hjól-
faratæki) og hins vegar tæki til
að mæla slitþol malbiks gagnvart
nagladekkjum, en Nýsköpunar-
miðstöð Íslands (NMÍ) hefur ann-
ast þessar prófanir.
Til að byrja með kom íslenskt
malbik mun lakar út úr prófunum
með þessum tækjabúnaði en mal-
bik í nágrannalöndunum, ekki síst
hvað varðar skriðeiginleika. Því
var ráðist í viðamiklar rannsóknir
og þróun á íslensku malbiki í sam-
starfi Vegagerðarinnar, helstu mal-
bikunarstöðva og NMÍ.
Þessi þróunarvinna fólst meðal
annars í því að auka notkun á
hörðu bik i með mismunandi
íblöndunarefnum sem auka stífni
malbiks. Þessi vinna skilaði sér
í því að nú er ekki vandamál að
framleiða malbik sem er fyllilega
sambærilegt að gæðum við mal-
bik sem framleitt er í nágranna-
löndunum. Þó má benda á að
samanburður á endingu malbiks á
milli landa getur verið ónákvæmur
vegna breytileika í ytri aðstæðum,
svo sem samsetningu umferðar,
veðurfari, vetrarviðhaldi og f leiri
þáttum.
Í dag setur Vegagerðin fram mjög
strangar kröfur til þeirra efna sem
notuð eru í malbik á íslenskum
vegum. Öll efni í malbiki, sem
Vegagerðin kaupir, eru innf lutt
hágæðaefni, steinefnin, bindiefnin
og íblöndunarefnin. Auk þess eru
gerðar verulega stífar kröfur til
malbiksblöndunnar sjálfrar, ekki
síst til viðnáms gegn formbreyt-
ingum og nagladekkja slits, til að
tryggja hámarksendingu mal-
biksins.
Íslenskt malbik – er það öðruvísi en í öðrum löndum?
Kórónuveirufaraldurinn er að breyta heiminum. Margt hefur verið erfitt en sumar
breytingar hafa verið jákvæðar. Í
einu vetfangi þurftu fyrirtæki og
starfsfólk að laga sig að gjörbreytt-
um veruleika og finna leiðir til að
gegna hlutverkum sínum án þess
að stofna lífi og heilsu fólks í hættu.
Það varð stafræn umbylting, sem
alla jafna hefði tekið tvö ár, á innan
við tveimur mánuðum. Margar
rannsóknir á áhrifum Covid á fram-
tíðarvinnustaðinn sýna að hin ára-
tugalanga hefð fyrir 9-5 skrifstofu-
vinnu er hugsanlega úr sögunni.
Nýtt norm hefur orðið til sem áður
þótti fáheyrt.
Margir kostir heimavinnu
Rannsóknir hafa fangað hvort
tveggja kosti og galla heimavinn-
unnar. Mörg okkar ná betri ein-
beitingu heima, við upplifum minni
vinnutengda streitu og náum að
stýra deginum betur. Almennt fer
styttri tími í fundi, forgangsröðun
verkefna er skarpari, betri fókus er
á verkefni sem skapa virði og meiri
tíma er varið með ytri aðilum og
viðskiptavinum. Niðurstaðan er
sú tilfinning að verið sé að ná betri
árangri, vinnustaðnum til heilla.
Að ná árangri er líka það sem skilar
flestum starfsánægju og rannsóknir
sýna að fólk sem vinnur að hluta til
heima er ánægðara í starfi. Þetta
sést líka í grjóthörðum tölum því
starfsmannavelta er minni þar sem
fólk vinnur heima að hluta.
Enn fleiri kostir en líka gallar
Sú jákvæða upplifun sem næði, ein-
beiting og stjórn á deginum gefur
starfsfólki í heimavinnu skapar
einnig betra jafnvægi á milli einka-
lífs og vinnu. Þá eru lífsgæði fólgin
í því að þurfa ekki að verja miklum
tíma í að ferðast í og úr vinnu.
Ót a l i n n er ábat i n n f y r i r
umhverfið. Færri ferðir til vinnu og
frá minnka kolefnissporið, fækka
bílum á götunum og draga úr loft-
mengun vegna umferðarinnar.
Þar sparast líka ferðakostnaður og
enn til viðbótar dregur úr neyslu
og sparast sumum peningur við að
borða heima í hádeginu. Til lengri
tíma getum við líka séð fyrir okkur
að fyrirtæki komist af með minna
húsnæði af tveimur ástæðum; færri
eru að jafnaði á staðnum og f leiri
viðskiptavinir komast upp á lag
með að nýta sér rafræna þjónustu
í stað þess að koma á staðinn. Allt
þetta kemur umhverfinu til góða
því minna þarf að ræsta með til-
heyrandi efnanotkun.
En heimavinna alla daga hefur
líka ókosti. Við erum fjölbreyttur
hópur sem búum með fjölbreytt-
um hætti. Húsnæði, heimilisfólk
og aðstæður allar eru alls konar.
Fólk upplifir skort á persónulegum
tengslum og aðgengi að stjórn-
endum er minna en áður. Mörgum
finnst erfiðara að takast á við hug-
myndavinnu, skapandi lausnir og
önnur verkefni sem krefjast náinnar
samvinnu. Þrátt fyrir góðar tækni-
lausnir verður til galdur þegar við
hittumst, jafnvel á kaffistofunni,
og rafræna þjónustan er vissulega
ekki eins persónuleg og sú sem veitt
er yfir borðið.
Alls konar skiptir máli,
líka búseta
Hjá Orkuveitu Reykjavíkur starfa
rúmlega 500 manns. Ef um helm-
ingur þess er skrifstofufólk sem
hefur tök á og velur heimavinnu
að hluta, má gera ráð fyrir að um
20% starfsfólks séu í heimavinnu
dag hvern. Til þess að missa ekki af
margvíslegum ávinningi og styðja
við nýja normið hefur Orkuveitan
ákveðið að bjóða því starfsfólki
sem það kýs að gera skriflegt sam-
komulag sem lýsir skuldbindingu
beggja við heimavinnuna. Við
viljum ekki láta þetta dauðafæri til
að auka ánægju starfsfólks og bæta
umhverfið fara forgörðum. Gagn-
kvæma skuldbindingin skiptir máli
því á henni má byggja ákvarðanir
um nauðsynlegan húsakost fyrir-
tækisins og nauðsynlegan stuðning
við að vinnuaðstaðan heima fyrir sé
sem best og heimavinnan þannig
raunverulegur valkostur, ekki bara
nauðsyn á sóttvarnatímum.
Þetta er ekki eingöngu ávinning-
ur fyrir fyrirtækið og starfsfólkið
heldur miklu stærra samfélagsmál
sem Orkuveitan ætlar að vinna
að. Í þeirri umfangsmiklu grunn-
þjónustu sem Orkuveita Reykja-
víkur sinnir verðum við að hafa
fjölbreyttan hóp starfsfólks, ekki
bara hvað varðar þekkingu, kyn
og aldur heldur miklu f leiri þætti.
Horft er til okkar til dæmis vegna
árangurs okkar í jafnréttismálum.
Það sem við gerum hefur því áhrif
víðar. Það felast tækifæri í því fyrir
Orkuveituna að f leiri hafi mögu-
leika á að starfa hjá fyrirtækinu en
þau sem búa á suðvesturhorninu.
Faraldurinn hefur kennt okkur að
miklu fleiri störf en við héldum eru
ekki staðbundin og við erum opn-
ari fyrir því en áður að starfsfólk
sinni sínu frá norðausturhorninu,
Vestfjörðum eða útlöndum. Orku-
veita Reykjavíkur ætlar því að gera
heimavinnu að normi í vinnu-
menningunni og verða með því
enn fjölbreyttari, sveigjanlegri og
umhverfisvænni vinnustaður og
stuðla þannig að því að á Íslandi
verði fjölbreyttari, sveigjanlegri og
umhverfisvænni vinnumarkaður.
Það þurfti heimsfaraldur til að ýta
við okkur.
Nýja normið – nýr vinnumarkaður
Hólmfríður
Sigurðardóttir
umhverfisstýra
OR
Sólrún
Kristjánsdóttir
framkvæmda-
stýra Mannauðs
og menningar
hjá OR
Mörg okkar ná betri einbeit-
ingu heima, við upplifum
minni vinnutengda streitu
og náum að stýra deginum
betur.
Pétur
Pétursson
ráðgjafi í
vegagerð
Birkir Hrafn
Jóakimsson
verkfræðingur
hjá Vegagerð-
inni
Nú er ekki vandamál að
framleiða malbik sem er
fyllilega sambærilegt að
gæðum við malbik sem
framleitt er í nágrannalönd-
unum.
Það sá þetta enginn fyrir, við gátum ekki undirbúið okkur,“ segja margir um kófið og
hljóma sannfærandi. Þetta er hins
vegar ekki rétt. Fólk sá þetta nefni-
lega fyrir, ekki bara Nostradamus
eða fólk sem spáir öllu mögulegu í
von um að eitthvað af því rætist.
Í frægum TED-fyrirlestri árið
2015 lýsti Bill Gates hættunni af
bráðsmitandi veiruskratta og sýndi
meira að segja af honum mynd, sem
núna lítur kunnuglega út. Hann
lagði meira að segja upp lista af
aðgerðum sem ráðast þyrfti í til að
vera tilbúin þegar veiran réðist á
okkur.
Og þetta var ekki bara einhver
gaur. Þetta var ríkasti maður í
heimi; sem rak eina auðugustu góð-
gerðarstofnun heims; sem las tugi
bóka á mánuði og mundi það sem
hann las; og sem var í nánu sam-
bandi við helstu hugsuði og forystu-
menn í heimi.
Samt var ekki var hlustað á hann
þá. En hefði það verið gert, hefðum
við verið mun betur búin undir
veiruskömmina.
Ekki þýðir að fást um það núna.
En hvað segir Bill Gates okkur um
þessar mundir? Nýlega kom út
bók hans: „How to Avoid a Climate
Disaster: The Solutions We Have
and the Breakthroughs We Need“.
Nú eru það sem sagt loftslagsmálin
sem hann varar okkur við.
Lausnirnar
Lausnirnar eru eðlilega margþættar.
Ekki kemur þó á óvart að þessi höf-
undur leggi mikla áherslu á mikil-
vægi tæknilegrar nýsköpunar. Í afar
áhugaverðu hlaðvarpi, sem hann
rekur ásamt Rashida Jones, koma
fram hugmyndir hans og skoðanir,
sem nánar er lýst í bókinni. Þar
nefnir hann m.a. nokkrar lausnir,
sem hann hefur kynnst persónulega
og sem stofnunin hans hefur fjárfest
í. Endurnýjanleg orka er honum
eðlilega ofarlega í huga. Einnig
nefnir hann áhugaverða lausn til
kolefnisbindingar, sem felst í sam-
starfi ClimeWorks og Carbfix hér
uppi á Hellisheiði.
Ísland er í kjörstöðu til að vera
í forystu þeirra sem stefna í þá átt
sem Bill Gates fjallar um. Tækifæri
í nýtingu endurnýjanlegrar orku
og tæknileg nýsköpun með sífellt
nýjum grænum lausnum eru okkar
vopn.
Ættum við að hlusta núna?
Of seint er bregðast við fimm ára
gömlum TED-fyrirlestri um kófið.
Ekki þýðir heldur að ergja sig yfir
andvaraleysi þá.
Nú er hins vegar enn tími til við-
bragða, þótt hann sé afar naumur.
Kannski heimsbyggðin ætti að
hlusta að þessu sinni? Íslenskar
grænar lausnir eru alla vega til í
slaginn.
Bill Gates, kófið og loftslagið
Þúsundir eldra fólks eru fastar í fátækt. Það eina sem er í boði fyrir þetta fólk sem hefur
stritað allt sitt líf og skilað sínu
samviskusamlega til samfélagsins
er órofa samhengi fátæktar alla
ævina á enda.
Fæðast fátæk, strita í láglauna-
starfi alla starfsævina og ljúka
ævinni í sárafátækt.
Ég þekki konu sem starfaði við
umönnunarstörf, lengst af sem
sjúkraliði, mest allan sinn starfs-
aldur.
Þegar hún varð loksins 65 ára
var hún útslitin og uppgefin og
ákvað að fara á eftirlaun, en vegna
snemmtöku lífeyris frá Trygginga-
stofnun um tvö ár skerðast þau og
það sem eftir er meðan hún lifir.
Hún átti lítið hús með dóttur
sinni og þær settu það á sölu. Eftir
varð hennar hlutur upp á um 15
milljónir. Það dugði engan veginn
fyrir lítilli íbúð í blokk. Henni voru
í raun allar bjargir bannaðar.
Hvað átti hún að gera? Einstæð
konan á götunni?
Hún ák vað að láta gamlan
draum rætast og lét slag standa
og finna lítið hús á Spáni fyrir
15 milljónirnar og f lytjast út.
Hún f luttist til Spánar mállaus á
spænska tungu og á þar skuldlaust
lítið hús. Því þar fékk hún hús á 15
milljónir. Hún varð þar með að
fórna heimilisuppbótinni frá TR
sem einhleypir fá, af því hún býr
ekki á Íslandi. En þetta var eina
leiðin fyrir hana til að lifa af, að
vera á skertum eftirlaunum frá TR,
án heimilisuppbótar, án barna og
barnabarna.
Hún lifir þó betra lífi en hún
hefði mögulega getað gert hér. Hér
hefði hún ekki getað lifað.
Ævina á enda í fátækt
Viðar Eggertsson
leikstjóri og
skipar 3. sætið
á framboðs-
lista Sam-
fylkingarinnar
í Reykjavíkur-
kjördæmi suður
Fæðast fátæk, strita í lág-
launastarfi alla starfsævina
og ljúka ævinni í sárafátækt.
Eggert Benedikt
Guðmundsson
forstöðumaður
Grænvangs
Nú er hins vegar enn tími til
viðbragða, þótt hann sé afar
naumur.
1 . A P R Í L 2 0 2 1 F I M M T U D A G U R16 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð