Börn og menning - 2016, Side 18

Börn og menning18
Hinum fjórum fræknu fylgir hundurinn Óskar sem
talar vitaskuld ekki en hugsar sitt (fyrsta hugsun hans í
bókaflokknum á íslensku er „Mín skoðun er, að þetta
heppnist aldrei“). Hann er á sinn hátt arftaki Tobba í
Tinnabókunum eða Tomma í Fimmbókunum en ein-
kennist mjög af írónískri fjarlægð við atburðina sem
hann tekur ekki endilega þátt í (t.d. ekki í lokauppgjör-
inu í fyrstu bókinni).
Þessar persónur hljóma eflaust óþolandi af lýs-
ingunni en eru það ekki þar sem höfundunum þykir
greinilega vænt um þær allar og þrátt fyrir klisjurnar
gegna þau fjölbreyttum hlutverkum eftir því sem rit-
röðinni vindur fram. Enginn vafi leikur á að þau eru
öll aðalpersónur í bókaflokknum, líka prófessorinn og
feiti strákurinn. Þannig eru þau ævinlega öll saman á
bókarkápunum. Það verður ekki sagt að grínið að þeim
beinist fremur gegn einni persónu en annarri. Öll eru
þau miklir hrakfallabálkar og komast sjaldan slysalaust
í gegnum söguna en um leið eiga þau öll til mikla hug-
kvæmni og hetjuskap. Og ef lesendum þykir flekklaus
hetjuskapur þeirra hvimleiður geta þeir gripið til bókar-
innar Hin fjögur fræknu og gullæðið (1978) þar sem í ljós
kemur að hvert og eitt hinna fjögurra fræknu á sér illan
tvífara sem hefur alla sömu eiginleika en þeir birtast á
öfugsnúinn og illan hátt.
Auk þeirra er í röðinni fjölbreytt safn aukapersóna
sem skjóta ítrekað upp kollinum en aðeins tvær birt-
ust í fyrstu bókinni sem út kom á íslensku, lögreglu-
mennirnir Loftur og Lárus (Brodequin og Lecardunoie
á frummálinu). Þeir sjást raunar aðeins í svip í lok
sögunnar þegar þeir handsama helsta skúrk bókarinnar
fyrir slysni. Þeir eru enda engu minni hrakfallabálkar en
börnin og helsta einkenni þeirra er kokhreysti Lofts sem
haldið er við af svikalausri undirgefni Lárusar.
Í návígi við draug
Sú bók sem kynnti hin fjögur fræknu fyrir íslenskum
lesendum var Hin Fjögur fræknu og vofan sem út kom
árið 1977 og ungu hetjurnar eru raunar rækilega kynnt-
ar á baksíðutexta bókarinnar. Geirlaug Þorvaldsdóttir
þýddi þessa bók og Hin fjögur fræknu og kappaksturinn
mikli sem kom út sama ár en síðan tók Jón Gunnars-
son við og þýddi tíu næstu bækur. Hin Fjögur fræknu og
vofan rekur sögu sína til fyrstu unglingabókar Chaulet,
Le Fantôme de Campaville (1957) sem var textabók í
stíl Enid Blyton en eftir að samstarf hans við Craen-
hals hófst var hún í hópi fyrstu sagnanna sem var þýdd
yfir í myndasöguform og kom út á frönsku árið 1965,
í kjölfar bókanna Sæslangan, Loftfarið og Búkolla sem
allar komu út árið 1964 á frummálinu en síðan allar á
íslensku árið 1981.
Lesandi sem sér bókarkápuna gerir ráð fyrir að hér sé
mikil spennusaga á ferð, þar má sjá hin fjögur fræknu
skjálfandi á beinunum en draugalegur skuggi við hlið
þeirra. En sá sem opnar bókina í leit að hryllingi mun
verða fyrir vonbrigðum: hann er þar vissulega að finna
en verður þó skammlífur.
Öll eru þau miklir hrak-
fallabálkar og komast
sjaldan slysalaust í gegn-
um söguna en um leið
eiga þau öll til mikla hug-
kvæmni og hetjuskap.