Börn og menning - 2016, Side 39

Brennandi hugsjónir 39
• Að efla skilning á milli þjóða í gegn-
um barnabækur.
• Að veita börnum alls staðar í heim-
inum tækifæri til að nálgast vandað-
ar og góðar bækur.
• Að hvetja til útgáfu og dreifingar
vandaðra barnabóka, einkum í þró-
unarríkjum.
• Að veita þeim stuðning og þjálfun sem
starfa með börnum og á sviði barnabókmennta.
• Að hvetja til rannsókna og fræðastarfa á sviði barna-
bókmennta.
• Að verja og halda á lofti réttindum barna í samræmi
við Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna.
Nýjar áherslur í breyttum heimi
Strax frá upphafi fjölgaði landsfélögum IBBY jafnt og
þétt og nú 63 árum frá stofnun samtakanna eru þau 75
talsins. Ýmis verkefni sem sett voru á laggirnar á árdög-
um samtakanna eru enn í fullu gildi og má þar til dæmis
nefna H.C. Andersen-verðlaunin, heiðurslista IBBY og
alþjóðlega barnabókadaginn. IBBY-samtökin hafa engu
að síður þróast í takt við breytta tíma þótt nafn Jellu
Lepman sé fjarri því að vera gleymt – hugmyndafræði
hennar er sem fyrr grundvöllur starfseminnar.
Árið 2008 lagði Patsy Aldana, þáverandi forseti
IBBY, fram nýjan vegvísi fyrir starf samtakanna undir
yfirskriftinni Right of every child to become a reader. Þar
er sett fram sú ályktun að hverju einasta barni í heimin-
um beri að hafa aðgang að bókum og öðlast tækifæri til
að verða lesandi í víðtækri merkingu. Að mati IBBY eru
þetta grundvallarréttindi barnsins og leið þess til sjálfs-
styrkingar. Ekki er einungis átt við að barnið nái tækni-
legum tökum á lestri heldur að það verði lesandi allt
lífið og geti þannig tamið sér gagnrýna hugsun og tekið
virkan þátt í samfélaginu, að það geti varast lýðskrum,
lært á heiminn og síðast en ekki síst lært að þekkja sjálft
sig og samferðamenn sína.
Í greinargerð sem fylgir vegvísinum
má sjá að alveg eins og Jella Lepman á
sínum tíma telur IBBY að besta leiðin til
að réttindi barnsins nái fram að ganga
sé í gegnum vandaðar barnabækur, vel
skrifaðar og listilega myndskreyttar. Ný
áhersla kemur hins vegar fram í því að
nú er talið þýðingarmikið að börn geti
nálgast bækur sem eru skrifaðar og gefnar
út í þeirra eigin löndum og endurspegla þeirra líf.
Patsy Aldana greinir frá því að þessa breyttu áherslu
megi rekja til þróunar sem orðið hefur í útgáfuheim-
inum, en hún felst í því að útgáfa barnabóka hefur í æ
ríkari mæli færst í hendur fárra ríkra þjóða og alþjóð-
legra útgáfurisa. Í slíku útgáfuumhverfi þar sem hagn-
aðarkrafa er alls ráðandi er vonlítið að börn í fátækum
heimshlutum og börn á fámennum málsvæðum fái
í hendur bækur sem endurspegla þeirra eigin raun-
veruleika og menningu.
Nýi vegvísirinn hefur orðið kveikja að nokkrum nýj-
ustu verkefnum IBBY sem komist hafa á laggirnar með
aðstoð fjársterkra aðila. Í fyrsta lagi má nefna IBBY-
Yamada sjóðinn sem hefur fjármagnað vinnustofur í
bókaútgáfu, skapandi skrifum, myndskreytingum og
bókasafnsfræði í löndum þar sem lítil eða engin bóka-
útgáfa er til staðar. Í öðru lagi má nefna að í kjölfar
Tsunami-hamfaranna í Suðaustur-Asíu árið 2004 stofn-
aði IBBY sjóðinn Children in crisis fund sem segja má
að sé nútímaútgáfa af því starfi sem Jella Lepman var
upphafsmaður að í lok seinni heimsstyrjaldarinnar.
Framlög hafa verið veitt úr sjóðnum í kjölfar stríðsátaka
og náttúruhamfara víðs vegar um heiminn til að veita
börnum það sem nú er kallað „bibliotherapy“, það er
sálræna meðferð í gegnum bækur og lestur.
Það er gott til þess að vita að trúin á barnabókina
skuli enn lifa góðu lífi og að enn skuli fólk bjóða fram
krafta sína til að starfa í anda Jellu Lepman.
Jella Lepman