Af vettvangi - 01.02.1988, Qupperneq 3

af innlendum vettvangi
AF VEnVANGI Z
EYÐSLA HÉRLENDIS HIÝTUR
AD VERA ÁHYGGJUEFNI
Þróun tekna og kaupmáttur á Norðurlöndum 1980-1986 var eftirfar-
andi: Dæmin eru byggð á fjögurra manna fjölskyldu með eina fyrirvinnu:
Hækkun Hækkun Hækkun Hækkun Breyting
árstekna tekju- árstekna framf. kaupmáttar
fyrir skatt skatta eftir skatt vísitölu eftir skatt
Danmörk 47% 64% 40% 52% -8%
Finnland 71% 71% 71% 56% 9%
Noregur 70% 42% 77% 65% 8%
Svíþjóð 55% 60% 53% 60% -4%
Sambæriiegar tölur hafa ekki verið
teknar saman fyrir ísland, en samkvæmt
mati Þjóðhagsstofnunar jókst kaupmátt-
ur ráðstöfunartekna, þ.e. kaupmáttur
eftir skatt, um 12% á sama tímabili.
LAUNAÞRÓUN Á NORÐURLÖNDUM
1987
Talið er að laun á Norðurlöndum hafi
hækkað sem hér segir frá fjórða árs-
fjórðungi 1986 til fjórða ársfjórðungs
1987:
Danmörk 8-10%
Finnland 6,0%
ísland 38%
Noregur 8,2%
Svíþjóð 6,0%
HÆKKUN TÍMAKAUPSÁ
NORÐURLÖNDUM MÆLT í SDR
þessara þjóða og eru því stjómvöldum
þar mikið áhyggjuefni.
Verðbólgan í Danmörku, Finnlandi og
Svíþjóð var á bilinu 2-4% árið 1987 og
jókst því kaupmáttur launa í þessum
löndum því launin em talin hafa hækkað
um 6-10%.
VAR KAUPMÁTTARAUKNING
0FMIKIL?
Þjóðhagsstofnun áætlar, að kaupmátt-
ur ráðstöfunartekna hafi aukist um
17,5% á árinu 1987 eða næstum tvöfalt
meira en áætluð aukning þjóðartekna.
Kaupmáttur ráðstöfunartekna mun því,
ef þessar spár ganga eftir, hafa aukist
um 32% frá árinu 1980.
Þær gífurlegu launahækkanir, samn-
ingsbundnar eða ekki, sem átt hafa sér
stað hér á landi hljóta að teljast aðalor-
sakavaldur þeirrar miklu hækkunar
verðlags sem varð á árinu 1987, þrátt
fyrir stöðugt gengi. En þrátt fyrir verð-
bólguna jókst kaupmáttur og full ástæða
til að skoða hvaða afleiðingar það hefur
haft. í fyrsta lagi á nú útflutningsiðnaður
og samkeppnisiðnaður í vaxandi erfið-
leikum og taprekstur orðinn staðreynd í
aðalatvinnugrein landsins. Mikill sam-
dráttur hefur átt sér stað í vinnuaflsfrek-
um iðnaði, eins og t.d. fataiðnaði. í öðm
lagi hefur launahlutfall, þ.e. launagreiðsl-
ur sem hlutfall af tekjum fyrirtækja auk-
ist gnðarlega. Það hugtak sem lýsir
þessu best er hlutfall launa af vergum
þáttatekjum, en hlutfallið var á bilinu 69-
70% á ámnum 1980 og 1982, á bilinu 60-
66% á ámnum 1983-1986 en gæti jafnvel
orðið 73 % í ár. Spegilmynd þessa er sú,
að hlutdeild íjármagnsins minnkar, því
vergar þáttatekjur em samsettar af laun-
um, afskriftum og afrakstri flármagns.
Það bepdir því allt til þess, að afkoma at-
vinnurekstrar í heild verði afar bágborin
í ár.
FJÁRMUNAMYNDUN
Mikill flutningur hefur átt sé stað frá
fjárfestingum yfir í neyslu á undanföm-
um ámm. Fjármunamyndun jókst um
5% milli áranna 1980 og 1987 en einka-
og samneyslan jókst um 40% á sama
tímabili.
Minnkandi afrakstur fjánnagns hlýtur
að hafa í för með sér minnkandi áhuga á
fjárfestingum. Dregið hefur hlutfallslega
úr fjárfestingum á síðustu ámm og það
hlýtur að vera okkur áhyggjuefni að
þjóðin eyði sífellt stærri hluta tekna
sinna jafnóðum í stað þess að leggja
gmndvöll að hagvexti, tæknivæðingu og
meðfylgjandi framleiðniaukningu.
Út frá þessum upplýsingum er athygl-
isvert að bera saman launaþróunina í
þessum löndum síðustu misserin. Sá
samanburður er framkvæmdur á þann
hátt, að meðaltímakaup í hverju landi er
reiknað yfir í SDR mynt og vísitölur bún-
ar til úr þeim.
Hækkun frá
fyrstaársfj. 1986
til fjórða ársf. 1987
Danmörk 29%
Finnland 16%
ísland 68%
Noregur 22%
Svíþjóð 15%
Hér skemm við okkur úr með 68%
hækkun tímakaups á föstu gengi saman-
borið við 15-29% hækkun í hinum
löndunum. Það liggur fyrir, að ofan-
greindar hækkanir á Norðurlöndum em
meiri en í helstu samkeppnislöndum
VÍSITÖLUR TÍMAKAUPS Á NORÐURLÖNDUM
SAMANBURÐURINN ER GERÐUR í SDR MYNT
Danmörk Finnland ísland Noregur Svíþjód