Morgunblaðið - 09.01.2021, Qupperneq 41

VIÐTAL
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Þegar ljóst var að lítið sem ekkert
yrði af tónleikahaldi í ár ákváðum við
í vor að skella í þessa plötu,“ segir
Helga Kvam um plötu sem nefnist
Þráðurinn hvíti. Á plötunni flytur
Helga ásamt Þórhildi Örvarsdóttur
söngkonu níu ný lög eftir íslensk tón-
skáld. „Þórhildur á eitt lag á plötunni
og ég tvö, en önnur lög eru eftir Jón-
as Sen, Sigurð Flosason, Harald V.
Sveinbjörnsson og Kristjönu Stef-
ánsdóttur,“ segir Helga og tekur
fram að flest séu lögin samin fyrir
þær Þórhildi á síðustu tveimur árum.
Upptökur fóru fram í Akureyrar-
kirkju í júlíbyrjun 2020 og upp-
tökustjóri var Haukur Pálmason.
Platan er nú þegar aðgengileg í öllum
helstu tónlistarveitum ásamt því að
vera komin út sem geisladiskur sem
fæst hjá tónlistarkonunum.
Snertir á mörgum stílum
Titillag plötunnar samdi Jónas Sen
við ljóð Davíðs Stefánssonar úr ljóða-
bókinni Svörtum fjöðrum. „Ljóðið
fjallar um konu sem er að spinna
þráðinn hvíta, sem er táknmynd fyrir
lífið. Okkur þótti afskaplega vænt um
þetta lag og heitið er lýsandi fyrir
plötuna, því hún inniheldur samsafn
af alls kyns tónlist, allt frá klassík til
djass með viðkomu í leikhústónlist og
þjóðlagakenndri tónlist. Þessi plata
snertir á mörgum stílum, en þráð-
urinn hvíti er það sem heldur honum
saman.“
Aðspurð segir Helga þær Þórhildi
hafa starfað saman að fjölmörgum
tónlistarverkefnum, stórum sem
smáum, á síðustu árum. „Við kynnt-
umst þegar við byrjuðum að kenna
saman fyrir sjö eða áttum árum. Í
framhaldinu spiluðum við saman
undir merkjum Norðlenskra kvenna í
tónlist. Svo fórum við í kjölfarið að
vinna meira bara tvær saman og fara
til dæmis hringinn í kringum landið
með klassískt tónleikaprógramm.
Síðustu árin höfum við verið að búa til
stærri verkefni sem fela í sér dag-
skrár í tali og tónum sem byggjast á
stórum rannsóknarverkefnum þar
sem við erum að segja sögur í bland
við tónlist,“ segir Helga og nefnir
sem dæmi um slíkar rannsóknir og
flutning dagskrá þeirra um Huldu
skáldkonu, Davíð Stefánsson, ís-
lenska sönglagið og íslensk Mar-
íuvers. „Á þessum tíma hefur orðið til
mjög náið samstarf við íslensk sam-
tímatónskáld og voru pöntuð eða
frumflutt verk eða útsetningar á
hverju ári síðastliðin fjögur ár,“ segir
Helga og bendir á að Þráðurinn hvíti
sé afrakstur hluta þeirrar vinnu.
Ekki hægt án styrkja
„Á síðasta ári unnum við rann-
sóknarverkefni um álfa og tröll. Við
ætluðum að halda tónleika í júní, en
urðum að fresta þeim fram í septem-
ber út af heimsfaraldrinum, en gátum
heldur ekki haldið þá um haustið út af
faraldrinum þannig að við endunum á
að gera fjóra 50 mínútna hlaðvarps-
þætti sem fóru í spilun á Soundcloud
milli jóla og nýárs,“ segir Helga og
bendir á að þættirnir innihaldi flutn-
ing þeirra á 14 íslenskum lögum sem
tengjast álfum og tröllum auk þess
sem hlusta megi á viðtöl sem þær
tóku við viðmælendur úr ýmsum átt-
um.
„Þannig er öll rannsóknarvinnan
sem við vinnum venjulega fyrir tón-
leika líka aðgengileg áheyrendum.
Þegar við getum miðlað efninu á tón-
leikum sjóðum við kannski 20 mín-
útna viðtal við fræðimanneskju niður
tvær hnitmiðaðar setningar í handriti
hjá okkur,“ segir Helga og bætir við:
„Rannsóknarvinnan skiptir ekki að-
eins máli þegar maður er að setja
saman prógrammið þannig að það
gangi uppi jafnt fræðilega, sögulega,
fagurfræðilega og tónlistarlega, held-
ur dýpkar hún allan skilning manns
og túlkun sem flytjanda,“ segir Helga
og rifjar upp að þær Þórhildur hafi
dvalið í vinnustofu í Róm í tíu daga
þegar þær unnu rannsóknir sínar á
Huldu skáldkonu árið 2018. „Við æfð-
um þá á morgnana og sátum við
handritsskrif og rannsóknir á kvöld-
in. Það skiptir svo miklu máli að geta
gefið sér góðan tíma til að rannsaka
hlutina og setja saman,“ segir Helga
og tekur fram að slíkt sé hins vegar
ekki hægt án styrkja. „Við fengum
listamannalaun auk þess sem full-
veldissjóður styrkti okkur þegar við
vorum að vinna Huldu og það munaði
öllu,“ segir Helga og rifjar upp að
dagskrána um Huldu hafi þær Þór-
hildur flutt á 11 tónleikum vítt og
breitt um landið.
Náttúran veitir innblástur
„Undirbúningurinn að plötunni nú
var að hluta unninn í vinnustofum
Circolo Scandinavo á vegum Nordisk
kunstforening í Róm árið 2019 og í
listamannadvöl hjá menningarstofu
Fjarðabyggðar á Eskifirði í júní 2020.
Auk þess er verkefnið styrkt af tón-
listarsjóði og menningarsjóði FÍH,“
segir Helga og bendir á að ástríða
tónlistarfólks fyrir starfi sínu sé það
mikil að það sé oft að borga með sér
fáist ekki styrkir til tónlistarflutnings
eða upptöku.
Innt eftir gildi þess að hljóðrita
nýja íslenska tónlist segir Helga það
mjög mikið. „Það er mjög mikilvægt
að ný verk séu ekki aðeins til í nótna-
formi heldur líka hljóðrituð, flutt á
þeim tíma sem þessi tónlist er samin.
Sérstaklega þegar verið er að vinna
þetta í nánu samstarfi við tón-
skáldin,“ segir Helga, en nóturnar
sjálfar eru aðgengilegar almenningi
hjá Íslenskri tónverkamiðstöð.
Þar sem Helga á sjálf tvö lög á
plötunni liggur beint við að spyrja
hana hvað veiti henni innblástur sem
tónskáldi. „Það er mjög misunandi
eftir verkum. Lögin tvö á plötunni
samdi ég við ljóð úr Svörtum fjöðrum
eftir Davíð Stefánsson og þar veitti
textinn mér auðvitað mikinn inn-
blástur, en einnig saga Davíðs og að-
stæður,“ segir Helga og tekur fram
að náttúran sé líka áberandi í ljóðum
Davíðs. „Ég sendi frá mér stuttskífu
með píanóverkum 23. desember sl. og
þau verk voru fyrst og fremst inn-
blásin af íslenskri náttúru, þannig að
hún er heilt yfir mikill áhrifavaldur,“
segir Helga.
Saknar endurgjafarinnar
Spurð hvort mikill munur sé á því
fyrir hana að semja fyrir píanó ein-
göngu eða líka fyrir söngrödd svarar
Helga því játandi. „Verandi sjálf
píanóleikari finnst mér miklu auð-
veldara að semja fyrir píanó en söng-
rödd,“ segir Helga og tekur fram að
hún skynji texta fyrst og fremst sem
takt. „Orðin hjálpa mér að setja niður
taktinn. Þar sem ég er ekki söngkona
skynja ég ekki með sama hætti hvort
tiltekin tónbil geti verið erfið í söng
og hvað er söngvænt,“ segir Helga og
bendir á að þær Þórhildur eigi alltaf
gott samtal um tónlistina og leitina að
réttu tóntegundinni sem henti hverju
sinni. „Stundum þarf að breyta um
tóntegund til að fá rétta litinn á lagið.
Sönglög mín eru samin með hana í
huga og því hefur aldrei komið til
greina að einhver annar söngvari en
hún frumflytti þau.“
Ekki er hægt að sleppa Helgu án
þess að spyrja hvort til standi að
fagna plötunni með útgáfutónleikum.
„Það er auðvitað erfitt meðan yfir-
standandi samkomutakmarkanir eru
í gildi,“ segir Helga og tekur fram að
hún sé ekki mjög spennt fyrir því að
halda tónleika í beinu streymi. „Það
er auðvitað mjög skrýtið að gefa út
tvær plötur og fjóra hlaðvarpsþætti
nánast á laun án þess að fá þá endur-
gjöf sem fæst á tónleikum,“ segir
Helga og bendir á að í venjulegu ári
haldi þær Þórhildur 40 til 60 tónleika
á ári, en í fyrra tókst þeim aðeins að
halda eina tónleika. „Við lifum auðvit-
að í breyttum heimi,“ segir Helga og
viðurkennir fúslega að erfitt sé að
halda dampi þegar endurgjöfina
skortir.
„Með tilkomu Covid-19 hefur
neysla á menningu breyst. Í stað þess
að fólk sé að neyta og njóta í róleg-
heitum virðist fólk svolítið tætt yfir
þeim fjölda streymisviðburða sem í
boði eru,“ segir Helga og tekur fram
að persónulega sé hún mjög hikandi
við að halda tónleika í streymi. „Stór
hluti þess að koma fram felst í endur-
gjöfinni frá áhorfendum og samver-
unni í sama rými. Það er auðvitað
ekki fyrir hendi í streymi,“ segir
Helga og bendir á að niðurfelling tón-
leika bitni ekki aðeins á endurgjöfinni
heldur einnig pyngjunni og því sé
mikilvægt að stjórnvöld endurhugsi
styrkjakerfið fyrir listafólk. „Við
Hilda erum reyndar svo heppnar að
vera báðar með fastar tekjur sem
tónlistarkennarar, þannig að höggið
vegna heimsfaraldursins hefur verið
aðeins minna. En mikið óskaplega
sakna ég þess að hitta kollega mína,
spila með þeim, fá innblástur og tæki-
færi til að spila fyrir áheyrendur.
Tónlistin er það sem ég hef brunnið
fyrir alla ævi. Það að geta fært fólki
músík er ástæða þess að ég valdi mér
þetta ævistarf,“ segir Helga.
Ljósmynd/Auðunn Níelsson
Kollegar Helga Kvam píanóleikari og Þórhildur Örvarsdóttir söngkona hafa starfað náið saman síðustu ár. Þær
hafa í vinnu sinni meðal annars beint sjónum að Maríutónlist, Svörtum fjöðrum og nú síðast álfum og tröllum.
Saknar þess að spila fyrir fólk
 Helga Kvam og Þórhildur Örvarsdóttir senda frá sér plötuna Þráðurinn hvíti  Platan inniheldur
níu ný lög eftir sex íslensk tónskáld  Gáfu einnig nýverið út fjóra hlaðvarpsþætti um álfa og tröll
MENNING 41
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. JANÚAR 2021
–– Meira fyrir lesendur
NÁNARI UPPLÝSINGAR
um auglýsingapláss:
Berglind Bergmann
Sími: 569 1246
berglindb@mbl.is
BÍLA-SÉRBLAÐ
BÍLA
fylgir Morgunblaðinu
þriðjudaginn 19. janúar 2021BLAÐ