Morgunblaðið - 02.01.2021, Blaðsíða 24

24 MORGUNBLAÐIÐ TÍMAMÓT 2.1. 2021
Árið 2020 urðum við ekki aðeins fyrir höggi
heimsfaraldurs heldur dundu á okkur lög-
reglukylfur. Við fylgdumst með mótmælend-
um um allan heim anda að sér lofti blönduðu
táragasi, missa augu undan gúmmíkúlum,
þjást undan pyntingum og í nokkrum tilfell-
um hljóta bana. Í örvæntingu reyndum við
að finna fólk okkur nákomið meðal þeirra
sem voru handteknir og fangelsaðir fyrir að
taka þátt í friðsamlegum mótmælum.
Þetta var ár róttækrar pólitískrar hug-
kvæmni: 2020 bauð upp á að við tækjum
drauma okkar alvarlega og veitti okkur inn-
blástur til að sjá fyrir okkur aðra og betri
framtíðarkosti.
Ég hef frá 2007 verið virk í samfélögum
gegn alræði og í þágu femínisma og hinsegin
fólks. Þegar ég stofnaði aðgerðahljómsveit-
ina Pussy Riot ásamt öðrum árið 2011 gat
ég aðeins látið mig dreyma um að sá tími
myndi koma að feminísk samfélög og hin-
seginsamfélög myndu blómstra í Rússlandi
og listamenn úr straumnum miðjum tækju
þátt í fundum okkar gegn Kreml. En aðger-
ðasinnar í heiminum hafa fengið svo miklu
áorkað á undanförnum árum. Handtaka mín
og annars félaga úr Pussy Riot árið 2012
ásamt því að við neituðum af þrákelkni að
gefa eftir þegar okkur var sleppt síðla árs
2013 átti þátt í að hvetja félaga okkar úr
hópi lista- og tónlistarmanna til að blanda
sér í pólitík. ég hef lært að þótt breytingar
eigi sér ekki stað á einni nóttu geta litlar að-
gerðir með tímanum komið einhverju var-
anlegu og djúpstæðu til leiðar: Hægt er að
hafa áhrif á lögregluþjóna til hins betra einn
af einum eða skipta út þar til andlát óvopn-
aðs karls, konu eða kynsegin manneskju í
höndum laganna varða heyrir fortíðinni til.
Hið sorglega andlát George Floyd í hönd-
um lögreglu 25. maí 2020 varð aflvaki ein-
hverrar umfangsmestu félagshreyfingar í
sögu Bandaríkjanna. Það vakti hreyfinguna
svört líf skipta máli til lífs að nýju. Kannanir
gáfu til kynna að á milli 15 og 26 milljónir
manna í Bandaríkjunum hefðu tekið þátt í
fjöldafundum undir merkjum Svört líf skipta
máli vikurnar eftir dauða Floyds.
Svört líf skipta máli munu hafa djúpstæð
áhrif á hvaða augum við munum líta réttlæti
árið 2021 og áfram. Réttlæti þarf að þýða
kynþáttaréttlæti. Það þarf einnig að þýða
efnahagsréttlæti, kynjaréttlæti og umhverf-
isréttlæti. Fjöldahreyfingar ársins 2020
kenndu okkur að hugsa út frá heildarhyggju
og þvert á mörk, að spyrja grundvall-
arspurninga og ímynda okkur betri framtíð.
Á þessu ári fórum við að gera okkur í
hugarlund gerólíkar leiðir fyrir siðmenningu
okkar: Hvað ef við endurhugsuðum öryggis-
mál með nýjum og róttækum hætti? Gætum
við hagnast á minni löggæslu í lífi okkar?
Ættum við að beina framlögum til lögreglu
til verkefna í jaðarsettum samfélögum og
leggja einhverjar af skyldum lögreglu á
herðar félagsráðgjafa? Hvað ef lögreglan,
stofnun sem hefur glatað trausti okkar, yrði
leyst upp og önnur félagsleg stofnun, sem
sætti ábyrgð, leysti hana af hólmi? Hverjum
þjóna lögregluþjónar og hverja vernda þeir?
Vernda þeir mig? Þurfum við enn að læsa
fólk inni? Hefur fangelsiskerfið betrumbætt
nokkurn mann? Er það að nota nánast
ókeypis vinnuafl í fangelsum önnur mynd
þrælahalds? Getum við gert okkur í hugar-
lund heim án lögreglu, án fangelsa?
Ríkisstjórnir, sérstaklega þær sem
hneigjast til alræðis, eru á nálum vegna
dirfskufullrar róttækni pólitísks ímyndunar-
afls borgara sinna. Trump forseti hefur sett
merkimiðann „hryðjuverkamenn“ á þá sem
beita sér fyrir félagslegu réttlæti og sagt að
hann vilji „ríkja yfir“ þeim. Vladimír V. Pút-
ín, forseti Rússlands, er þeirrar hyggju að ef
þú gagnrýnir hann sértu óvinur ríkisins og
það þurfi að þagga niður í þér.
Í mínu landi, Rússlandi, hefur réttarkerfið
verið upptekið af því í næstum tíu ár að
handtaka félaga í Pussy Riot. Í tónlistar-
myndböndum okkar er sjónum beint að lög-
regluofbeldi bæði heima og erlendis vegna
þess að við teljum að vandinn sé útbreiddur
og verði aðeins leystur með sameiginlegu
átaki aðgerðasinna um heim allan. Í febrúar
2015 gáfum við út fyrsta lagið okkar á
ensku, „I Can’t Breathe“ („Ég get ekki and-
að“), í minningu Ercis Garners, sem lést
sumarið áður eftir að lögregluþjónn í New
York-borg tók hann kverkataki.
Í ágúst gerðu rússnesk stjórnvöld tilraun
til að myrða stjórnarandstöðuleiðtogann
Alexei Navalní, vin minn, með því að byrla
honum taugaeitur. Á sama tíma í Hvíta-
Rússlandi stýrði stjórn Aleksandrs G.
Lúkasjenkós, félaga Pútíns, handtökum,
barsmíðum og pyntingum friðsamlegra mót-
mælenda – sem stappaði aðeins í þá stálinu.
Þegar ríkisstjórnir bregðast við með offorsi,
eins og þær hafa gert um allan heim, þegar
þeim tekst ekki að vernda friðsama mót-
mælendur, kveikir það með réttu öflugri
andspyrnu. Árið 2020 kviknuðu mótmæli
gegn stjórnvöldum og fjöldahreyfingar gegn
lögregluofbeldi í Hong Kong, Síle, Líbanon,
Mexíkó, Bretlandi og Frakklandi.
Kórónuveiran hefur afhjúpað bresti í póli-
tískri forystu heimsins og fengið okkur til að
spyrja okkur spurninga um misréttið sem
við búum öll við í efnahags-, kynþátta- og
kynjamálum. Meðhöndlun stjórnvalda á far-
aldrinum hefur leitt til þess að mörg okkar
berjumst í bökkum til að lifa af peningalega
og heilsufarslega. Í Bandaríkjunum hafa
milljóna- og milljarðamæringar fengið gríð-
arlegar skattaívilnanir hjá ríkisstjórninni,
en allt of margt venjulegt fólk hefur verið
skilið eftir án þess að hafa aðgang að viðráð-
anlegri heilsugæslu eða eiga fyrir leigunni.
Veiran hefur stundum takmarkað getu
okkar til að mótmæla á götum úti, en við
höfum tileinkað okkur nýjar leiðir til að
rækja borgaralegar skyldur okkar og verða
skilvirkari stafrænir aðgerðarsinnar. Með
það mögulega tjón, sem félagsmiðlar geta
valdið andlegri heilsu okkar, í huga höfum
við verið að vinna að fyrirbæri, sem ég kalla
„netsóttvarnir“, markvissri notkun staf-
rænna verkfæra. Um þessar mundir er með
myndum og myndskeiðum, sem dreift er á
netinu, hægt að ná ótrúlegri viðspyrnu gegn
áróðri, falsfréttum og hroka þeirra, sem
sitja við völd, með einföldum, en áhrifarík-
um sjónrænum staðreyndum. Í Hvíta-
Rússlandi gegnir Telegram, vinsælt skila-
boðasmáforrit netrásarinnar Nexta, lykil-
hlutverki í andspyrnunni við alræðisstjórn
Lúkasjenkós. Mediazona, fjölmiðill Pussy
Riot, og Navalny Live, YouTube-rás
Navalnís, hafa fengið marga Rússa til að
skipta um skoðun með því að afhjúpa spill-
ingu, getuleysi og grimmd hins pólitíska
stjórnarfars Pútíns.
Framtíð okkar er enn óskrifuð. Þegar
Pussy Riot semur nýja tónlist spyrjum við
okkur: Hvernig mun aðgerðapönk hljóma
árið 2030? Um hvað mun það fjalla? Vorið
2021 mun Pussy Riot gefa út sína fyrstu
hljóðversplötu, „RAGE“. Lögin á plötunni
fjalla um hnattræn málefni á borð við öryggi
almennings, andlega heilsu og samskipti
borgaranna við stjórnvöld sín.
Viðvarandi, skipulögð, skapandi, frið-
samleg og klók aðgerðahyggja mun færa
okkur nær heimi, sem verður að fullu lýð-
ræðislegur, árið 2021 og á komandi árum.
©2020 The New York Times Company og Nadía
Tolokonnikóva. Á vegum The New York Times Li-
censing Group.
Mótmælandi tekur í hönd þjóðvarðliða í Los Angeles í Bandaríkjunum 31. maí í miðri ólgunni vegna andláts George Floyds í haldi lögreglu.
Bryan Denton/The New York Times
Ár róttækrar, pólitískrar
hugkvæmni
Fjöldamótmæli breyttu afstöðu heimsins til félagslegs réttlætis
NADÍA TOLOKONNIKÓVA
er aðgerðasinni, listamaður og tónlistarmaður og
stofnandi feminísku hljómsveitarinnar og lista-
samsteyptunnar Pussy Riot. Hún er höfundur „Read
and Riot: A Pussy Riot Guide to Activism“.
Kórónuveiran hefur afhjúpað bresti í pólitískri
forystu heimsins og fengið okkur til að spyrja
okkur spurninga um misréttið sem við búum
öll við í efnahags-, kynþátta- og kynjamálum.
TÍMAMÓT: ANDLÁT GEORGE FLOYDS HRATT AF STAÐ MÓTMÆLUM UM ALLAN HEIM
’’