Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.01.2021, Qupperneq 8

SKÁKLIST
8 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17.1. 2021
É
g hafði ekki hugmynd um að þessi
tæplega fimmtíu ára gamla mynd
væri til fyrr en Helgi Ólafsson
stórmeistari hafði samband við
mig fyrir nokkrum dögum. Banda-
rískur vinur hans hafði rekist á hana á eBay og
spurt Helga hvort hann vissi einhver deili á
þessari ungu stúlku. Helgi hélt það nú og sendi
mér póst. Því miður gat ég lítið hjálpað honum
með sögu í kringum skákina; man satt best að
segja ekki mikið eftir þessu,“ segir Guðlaug
Þorsteinsdóttir, skákkona og læknir, en vatns-
litamynd af henni, ellefu ára, og argentínska
stórmeistaranum Miguel Najdorf að tefla í
Reykjavík árið 1972, eftir þekktan bandarísk-
an listamann, LeRoy Neiman, er nú föl á upp-
boðsvefnum eBay fyrir tæpa 12 þúsund doll-
ara, sem samsvarar ríflega einni og hálfri
milljón króna.
Guðlaug er ánægð með myndina. „Svala
Jónsdóttir listakona teiknaði ólympíuliðið í
skák 1978 en þetta er eina málverkið sem ég
veit um,“ segir hún en Neiman var á sinni tíð
þekktur málari í Bandaríkjunum sem sérhæfði
sig í myndum af tónlistar- og íþróttafólki, eins
íþróttaviðburðum. Hann lést árið 2012, 91 árs
að aldri.
Mótið fór fram í Útgarði í Glæsibæ í júlílok
1972 en á sama tíma stóð „einvígi aldarinnar“
milli Bobby Fischers og Borisar Spasskís yfir í
Laugardalshöllinni. Fjölda erlendra skák-
manna dreif til landsins af því tilefni og mikið
teflt um allan bæ. Guðlaug var yngsti keppandi
mótsins, sem Skáksamband Íslands stóð að,
aðeins ellefu ára, en Najdorf sá næstelsti, 62
ára, að því er kom fram í Morgunblaðinu á
þessum tíma. Hann sigraði á mótinu, með
fimm og hálfum vinningi af sex mögulegum.
Aðeins Björn Þorsteinsson náði jafntefli. Það
þýðir að Guðlaug hefur tapað skákinni á mynd-
inni.
„Eins og ég segi, þá man ég ekki mikið eftir
þessu móti, en augljóslega hef ég skrifað skák-
ina niður og kannski er til afrit af skorblaðinu
hjá Skáksambandi Íslands; eflaust ekki gert
mér grein fyrir því að ég væri að tefla við svona
frægan skákmann. Ég þekkti ekki mikið til
skákheimsins þá,“ segir Guðlaug brosandi.
„Myndin nær þó að fanga andrúmsloftið ágæt-
lega en á þessum árum var ég oft að tefla við
eldri menn, að mér fannst, sem reyktu án af-
láts. Það þurfti maður bara að þola.“
Hún hlær.
Allt snerist um „einvígi aldarinnar“
Allt snerist um „einvígi aldarinnar“ og Guð-
laug var með annan fótinn í Laugardalshöllinni
þetta sumar; að fylgjast með skákunum, anda
að sér stemmningunni og fá eiginhandarárit-
anir hjá hinum og þessum sem hún vissi lítil
deili á. „Mamma, Sigurlaug Sigurðardóttir,
skutlaði mér og sótti mig svo bara seinna um
daginn. Ég var oft ein að þvælast þarna. Það
var ógleymanlegt að fylgjast með Fischer og
Spasskí tefla enda einvígi þeirra einn stærsti
viðburður Íslandssögunnar – ef ekki sá
stærsti. Það eru líka allir sammála um að þetta
sé merkasta einvígi skáksögunnar; það var allt
undir, ekki bara í skákinni, heldur var kalda
stríðið í algleymingi og stórveldin í mikilli
störukeppni. Ég held að við Íslendingar höfum
ekki fyllilega áttað okkur á þessu fyrr en löngu
eftir einvígið.“
Þess utan gekk á ýmsu, ekki síst vegna und-
arlegra uppátækja Fischers sem bjó sem
kunnugt er að sérstakri lund. „Það er í raun
kraftaverk að þetta einvígi hafi klárast. Flestir
héldu með Spasskí enda var hann viðkunnan-
legur og kurteis; hinn fullkomni séntilmaður.“
– Hélst þú með honum?
„Já, ég hélt með Spasskí. Kannski litaðist
það að einhverju leyti af pólitíkinni en pabbi
var svolítið rauður.“
Hún brosir.
Sjálf velgdi Guðlaug þessum merku köppum
undir uggum þetta sumar. Þannig birtist í
Þjóðviljanum risastór mynd af henni í ágúst-
mánuði 1972 með fyrirsögninni: „Þrátt fyrir
Fischer og Spasskí er þetta skákstjarnan í ár.“
Fleiri en Íslendingar voru upptendraðir yfir
hæfileikum stúlkunnar. Júgóslavneska skák-
konan Milunka Lazarevic komst þannig að orði
í samtali við Morgunblaðið 19. júlí 1972: „Hún
hefur þá stórkostlegustu hæfileika, sem ég hef
fyrirhitt hjá svo ungri stúlku. Ég hef teflt við
hana tvær skákir hingað til, og hún hefur sýnt
að hún hefur allt sem þarf, ímyndurarafl, ein-
beitingu, allt. [...] Með ástundun og rækt gæti
Guðlaug orðið meistari eftir nokkur ár. Mér
finnst svo mikið til hennar koma að ég held að
eftir um 10 ár gæti hún verið orðin nýr Bobby
Fischer. Ég segi þetta ekki bara í gamni held-
ur líka í alvöru.“
Var ekki undrabarn
„Já, hugsaðu þér,“ segir Guðlaug hlæjandi,
þegar ég ber þetta undir hana. Hún gengst þó
ekki við því að hafa verið undrabarn. „Ég hafði
mikla skákhæfileika sem krakki en ég var ekki
undrabarn. Ég átti auðvelt með að læra og var
hugmyndarík en var ekki með þessa ólækn-
andi dellu sem þarf til að ná alla leið á toppinn.
Fischer til dæmis vakti og svaf með taflið stöð-
ugt hjá sér.“
Faðir Guðlaugar heitinn, Þorsteinn Karl
Guðlaugsson, var mikill áhugamaður um skák
og tefldi alla tíð mikið. Þegar hann var að
kenna bróður hennar, Sigurði, sem er þremur
og hálfu ári eldri, mannganginn fylgdist sú
stutta með, fjögurra eða fimm ára. „Það hvarfl-
aði ekki að pabba að kenna mér mannganginn
enda tefldu stelpur ekki á þessum tíma,“ rifjar
Guðlaug upp brosandi. „En þegar ég var farin
að gefa bróður mínum holl ráð þegar þeir voru
að tefla áttaði hann sig á því að ég var farin að
kunna sitthvað fyrir mér eftir að hafa fylgst
með þeim. Þá skynjaði pabbi að áhugi minn var
ósvikinn og byrjaði að tefla við mig líka.“
Næsta skref var að tefla og taka þátt í mót-
um í Kársnesskóla og fara sem „viðhengi“ með
bróður sínum og tefla í klúbbum í heima-
Morgunblaðið/Eggert
Ég vildi ekki vera fræg!
Vatnslitamynd af Guðlaugu Þorsteinsdóttur, þá ellefu ára, að tefla við argentínska stórmeistarann Miguel Najdorf í Reykjavík ár-
ið 1972 er nú til sölu á uppboðsvefnum eBay. Fjölmiðlar hossuðu Guðlaugu mikið á þessum tíma, þannig að sjálfir Fischer og
Spasskí áttu fullt í fangi með að brjótast fram úr skugganum. Þetta var skákkonunni ungu til ama enda vildi hún ekki vera fræg.
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
’Með ástundun og rækt gætiGuðlaug orðið meistari eftirnokkur ár. Mér finnst svo mikiðtil hennar koma að ég held að
eftir um 10 ár gæti hún verið
orðin nýr Bobby Fischer.
Guðlaug Þorsteinsdóttir
lærði mannganginn ung og
teflir enn, mest á netinu.