Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.01.2021, Qupperneq 13

17.1. 2021 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13
hjá og það væri óvarlegt af okkur að horfa að-
eins til næstu landa og setja öll okkar egg í
sömu körfu. Við eigum að horfa til heimsins
alls.“
Við búum samt sem áður að samningnum
um Evrópska efnahagssvæðið (EES), sem
gefur okkur aðgang að hinum sameiginlega
markaði ESB, án þess að binda okkur þar
inni. Er það ekki frábær staða?
„Jú, það má segja það. Þetta var mjög góð-
ur samningur að flestu leyti, við fengum
mikilvægar undanþágur og mikilvægan að-
gang.“
Breytir Brexit þar einhverju um? Við
sjáum að Bretar fengu samning við ESB nú
um jólin, sem sumum þykir ekki lakari.
„Það er ekki enn komin endanleg nið-
urstaða í samningum Breta og ESB og því
ekki hægt að segja hvort öðrum stæði slíkur
samningur til boða. Við sjáum það líka á tví-
hliða samningum ESB við Sviss að þar ríkir
ekki fullkomin hamingja um allt. En kannski
það segi mesta sögu að ESB hefur ekki boðið
neinum öðrum ríkjum viðlíka samning og
EES og alls óvíst að það myndi fella sig við að
fleiri ríki kæmu þeim megin að sambandinu
með inngöngu í EFTA.“
Króna, evra eða dollar
Því lítillega tengt eru gjaldmiðilsmálin, sem
Íslendingar hafa talað um í meira en öld, nú
upp á síðkastið evruna. Þú ert ekki alveg þar?
„Mín skoðun hefur alveg legið fyrir í því, en
menn þurfa ekkert að hafa hana til leiðsagnar.
En eins og kemur fram í þessari skýrslu, þá
tala staðreyndir málsins sínu máli.
Ef menn vilja taka upp annan gjaldmiðil –
og það gerum við ekki nema að gaumgæfa það
mjög vel, það verður enginn dans á rósum að
skipta um gjaldmiðil – þá þurfum við að vera
undir það búin að vera með gjaldmiðil sem
ekki tekur neitt mið af íslenskum aðstæðum,
gengið ekki í takt við útflutningsatvinnuveg-
ina, vaxtaákvarðanir ekki í takt við efnahags-
ástand og áhættu í íslenskum fjárfestingum
og svo framvegis, alveg óháð því hvaða gjald-
miðill yrði fyrir valinu.
Það er enginn vandi að finna ýmsa galla á
krónunni, en við sjáum líka við aðstæður eins
og núna að krónan er til mikillar sársauka-
minnkunar og gengið hreyfist í takt við að-
stæður. Það þýðir einfaldlega að atvinnuleysi
er miklu minna en annars væri, svo við tölum
nú bara hreint út á máli sem allir skilja. Við Ís-
lendingar þolum atvinnuleysi mjög illa og við
eigum ekki að þola það. Svo að krónan er alls
ekki án verulegra kosta heldur.
En ef menn vilja þrátt fyrir allt taka upp
annan gjaldmiðil, þá þarf að vanda valið og
gera það á málefnalegum og skynsamlegum
forsendum.
Það er hins vegar einhver landlægur mis-
skilningur að evran sé mikilvægasti viðskipta-
gjaldmiðill okkar. Sem er einfaldlega rangt.
Það er án nokkurs vafa dollarinn og um það er
ekkert hægt að deila þegar menn skoða töl-
urnar. Og þannig hefur það verið lengi. Doll-
arinn er mun stærri hvað varðar útflutninginn,
en ámóta stór þegar kemur að innflutn-
ingnum.“
Viðspyrnan viðsjála
En ef við horfum nú aðeins skemmra fram á
veginn, ímyndum okkur að bólusetning gangi
hratt og vel fyrir sig og að við verðum ekki enn
einni bylgju faraldursins að bráð, þannig að ís-
lenskt þjóðlíf komist í fyrra horf með sumrinu.
Hefur það mikið upp á sig ef okkar helstu við-
skiptalönd verða að miklu leyti enn í vandræð-
um, eins og margt bendir til?
„Maður er nú alveg hættur að þora að spá
mikið um framtíðina á fordæmalausum tímum.
Við sjáum það bara á því hvað okkur hefur
skjátlast um margt, hvernig lönd sem voru til
fyrirmyndar síðasta sumar eru það ekki lengur
og svo framvegis. Eftir sem áður þurfum við að
fylgjast vel með og vera fljót að bregðast við.
En ef okkur Íslendingum tekst að komast
klakklaust í gegnum þetta, þá varðar það öllu.
Og jafnvel þó svo að viðskiptalöndin verði eitt-
hvað lengur að ná sér á strik, þá þarf það ekki
að hafa veruleg áhrif hér á landi. Við sjáum það
nú þegar að það er talsverður fjöldi fólks, sem
er þegar búið að fá Covid-19, og vill fara að
hugsa sér til hreyfings. Eftir því sem bólusetn-
ingu vindur fram mun bera æ meira á því. Það
kæmi mér mjög á óvart ef þetta fólk vildi ekki
fara að ferðast þegar fært er, hvort sem er
vegna vinnu eða til þess að fara í frí. Þar hefði
Ísland mikið að bjóða, þegar okkur er fært að
opna landið frekar. Rannsóknir benda til þess
að þar höfum við talsverð tækifæri.“
Ríkisstjórnarsamstarf og kosningar
Nú styttist í kosningar og ríkisstjórninni hefur
gengið bara nokkuð bærilega í viðureigninni
við faraldurinn og raunar verið mjög samstiga,
kannski meira en margur átti von á hjá svo
ólíkum flokkum. En ef menn eru farnir að sjá
ljósið við enda Covid-ganganna, er engin hætta
á að lokaspretturinn verði svolítið út og suður?
„Það er alltaf hætta á því í aðdraganda kosn-
inga, burtséð frá aðstæðum. Og svo þarf nú að
horfa svolítið langt aftur til þess að rifja upp
„eðlilegt ástand“ í pólitíkinni. En það er alveg
rétt að samstarfið hefur gengið ágætlega. En
það er eins og annað, það gerist ekki af sjálfu
sér. Það þarf að hafa fyrir því að stilla streng-
ina saman, sýna umburðarlyndi og tillitssemi.
Sérstaklega auðvitað þegar í hlut eiga mjög
ólíkir flokkar, fólk með mjög ólíkar lífsskoð-
anir. Ef fólk heldur að það sé áreynslulaust, þá
er það mikill misskilingur.“
Hefur samstarfið verið erfitt?
„Við getum bara orðað það sem svo, að það
er vandi fyrir svo ólíka flokka að vera sam-
stiga. Við erum oft mjög ósammála, stundum
um hluti, sem okkur finnast vera grundvallar-
atriði.“
Er rifist í ríkisstjórninni?
„Neeei, ég get ekki sagt það. En við skipt-
umst á skoðunum, kannski meira á milli ríkis-
stjórnarfunda, einmitt til þess að þeir séu skil-
virkir. En það er engin háreysti á milli manna
og menn leggja sig fram um að leysa hlutina í
friði. Eins og mér finnst að fólk eigi að vinna,
hvort sem er í ríkisstjórn eða á öðrum vinnu-
stöðum.
Stutta sagan er þessi: Okkur hefur gengið
jafnvel að sannfæra vinstri græn um ágæti
okkar hugmynda og hugsjóna og þeim hefur
gengið við okkur. Bara ekki neitt. En við náum
málamiðlunum og gætum þess yfirleitt að
ganga ekki of nærri samstarfsflokkunum.
Svo megum við ekki heldur gleyma hinu, að
oft hefur það komið sér vel að við erum ekki
sammála um alla hluti og að við komum sitt úr
hverri áttinni. Við sumar aðstæður var það
beinlínis til farsældar fallið að þessir flokkar
sátu saman við ríkisstjórnarborðið og þá er ég
t.d. að hugsa um kjarasamningana. Sum mál
eru auðvitað aðallega praktísk í eðli sínu, en
stjórnmálin eru aldrei langt undan og um þau
tökumst við á. Það er okkar hlutverk.“
Getur það samt ekki tekið á taugarnar? Fólk
sem velur sér stjórnmálin að starfi er yfirleitt
með nokkuð eindregnar hugsjónir og fastmót-
aðar skoðanir á öllum hlutum. Eru málamiðl-
anir ekki eitur í ykkar beinum?
„Sko, ég er alltaf pirraður yfir því þegar
hugsjónir Sjálfstæðisflokksins ná ekki fram að
ganga. Á því verður engin breyting,“ segir
Guðlaugur og hlær. „En maður er fyrir löngu
búinn að læra að taka því þegar fólk er á önd-
verðum meiði og sömuleiðis hvenær og hvern-
ig er hægt að ná saman.
En svo er líka annað í þessu sem hefur orðið
til þess að stjórnmálin eru ekki alltaf jafn-
skilvirk og væri æskilegt og hefur jafnvel vald-
ið uppákomum, en það er hvað það hefur orðið
gríðarlega ör endurnýjun í þingliði allra
flokka. Eitt er að fólk sé ósammála, en það
skiptir máli að það sé líka til staðar reynsla og
stofnanaminni til þess að auðvelda samstarf og
ná árangri. Það á ekki aðeins við í pólitíkinni,
við sjáum þetta líka á vinnumarkaði og víðar.“
Áfram í Reykjavík norður
Talandi um það, þá verður nú ekki séð að það
verði verulegar breytingar á framboðslistum,
svona enn sem komið er. Hvað um þig?
„Ég hef leitt lista flokksins í Reykjavík norð-
ur, hef verið svo lánsamur að vera fyrsti þing-
maður þess kjördæmis tvö kjörtímabil í röð, og
mun sækjast eftir því að gera það áfram.“
Fyrsti þingmaður Grafarvogs, var einhvern
tímann grínast með.
„Ja, ég var lengi vel eini kjörni borgar-
fulltrúinn úr úthverfum borgarinnar og tel
mér það nú frekar til tekna að vera í góðu sam-
bandi við fólkið þar. Og eini þingmaðurinn í
Grafarvogi. Sjálfur hef ég svo auðvitað teng-
ingar á fleiri staði, kem úr Borgarnesi, fór í
skóla á Akureyri, búinn að búa í bænum mest-
alla tíð síðan. Maður mótast af því öllu og ég
held að það nýtist manni vel.
Í pólitíkinni skiptir það hins vegar meira
máli hvaðan og hvernig maður nálgast verk-
efnin. Þar verður stóra málið það að eftir kosn-
ingarnar sé starfhæfur meirihluti með raun-
hæfa sýn á ástandið og heilbrigða
framtíðarsýn.
Hættan er auðvitað sú að hér komi aftur rík-
isstjórn svipað samsett og borgarstjórn-
armeirihlutinn í Reykjavík, sem tókst að stór-
auka skuldir allt góðærið og komst að því að
Reykjavíkurborg væri að stórtapa á ferða-
mönnum. Nú er borgin laus við ferðamenn, en
samt batnar fjárhagur borgarinnar ekkert.
Allt þetta ber vott um að tengslin við raun-
veruleikann séu ekki upp á marga fiska. Það
væri skelfilegt ef sömu sömu sjónarmið fengju
að ráða í landsstjórninni, Því þá er voðinn vís,
þá munum við aldrei ná viðspyrnu og aldrei
vinna okkur út úr þessu, munum aldrei verða
það sem við viljum vera, sem er opið og al-
þjóðlegt land, þar sem allir, og sérstaklega
unga fólkið, fá tækifæri til þess að njóta hæfi-
leika sinna og byggja undir sig og sína.“
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
’Alþjóðamál snerta alla Íslend-inga með beinum hætti ogreyndar eru fáar þjóðir sem eigajafnmikið undir alþjóðasam-
skiptum og að alþjóðalög séu virt.
Guðlaugur Þór Þórðarson
utanríkisráðherra