Morgunblaðið - 22.02.2021, Síða 12

VIÐTAL
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
Íslenska lífeyriskerfið getur virst æði
flókið og vandasamt fyrir hinn al-
menna borgara að skilja. Finnst
mörgum erfitt að átta sig á þeim rétt-
indum og möguleikum sem reglur um
lífeyrissparnað bjóða upp á. Hjörtur
Smári Vestfjörð er sérfræðingur í
eignastýringu hjá Arion banka og
segir að nú geri tæknin fólki auðveld-
ara að sjá hvar það stendur en í snjall-
símaforriti bankans bættist nýlega
við sá möguleiki
að notendur geta
séð heildstætt
yfirlit yfir lífeyris-
sparnað sinn hjá
þeim lífeyrissjóð-
um sem Arion
þjónustar.
„Undanfarin ár
hafa lífeyrissjóðir,
bankar og fjár-
tæknifyrirtæki
unnið að því að
bæta aðgengi almennings að upplýs-
ingum um fjármál sín og er lífeyris-
sparnaðurinn þar á meðal. Í Arion-
appinu má núna fá vandaða yfirsýn
yfir lífeyrismálin. Á vefsvæði Lands-
samtaka lífeyrissjóða á slóðinni
www.ll.is er einnig hægt að skrá sig
inn á Lífeyrisgáttina þar sem einstak-
lingar geta séð hvaða eftirlaunarétt-
indi þeir eiga hjá hinum ýmsu sjóðum.
Þetta er gagnlegt verkfæri enda eru
margir Íslendingar í þeim sporum að
hafa greitt í fleiri en einn lífeyrissjóð á
lífsleiðinni,“ útskýrir hann.
Sjá fram á tekjufall á efri árum
Að mati Hjartar er ekki óalgengt
að þegar fólk skoðar lífeyrismál sín í
þaula þá reynist lífeyrisréttindin
minni en reiknað hafði verið með og
óvíst að þau dugi fyrir því áhyggju-
lausa ævikvöldi sem flestir láta sig
dreyma um. „Lífeyriskerfið á Íslandi
byggist á þremur stoðum: grunnstoð-
in er almannatryggingar ríkisins, lög-
bundinn skyldusparnaður í lífeyris-
sjóði myndar næstu stoð og valfrjáls
viðbótarlífeyrissparnaður þá þriðju,“
segir Hjörtur. „Reglur um lögbund-
inn lífeyrissparnað miða við að eftir
40 ára starfsævi þá geti fólk vænst líf-
eyris sem jafngildi að lágmarki um
56% af þeim mánaðartekjum sem það
hafði að jafnaði. Þetta þýðir að margir
verða fyrir verulegu tekjufalli þegar
farið er af vinnumarkaði og á eftir-
laun.“
Ef útlit er fyrir að lífeyrisréttindin
dugi ekki fyrir þeim lífsstíl sem fólk
vill lifa á efri árum má reyna að brúa
bilið með ýmsum hætti. Hjörtur segir
að það geti verið mjög góður kostur
að nýta heimild til viðbótarlífeyris-
sparnaðar og jafnvel nýta allt það
svigrúm sem lögin leyfa en kosturinn
við að leggja fyrir samkvæmt ramma
laganna er m.a. sá að draga má sparn-
aðinn frá launum fyrir skatt auk þess
að vinnuveitandi greiðir mótframlag.
„Skyldusparnaður felur almennt í
sér að launþegi leggur fram 4% af
launum sínum og vinnuveitandi greið-
ir 11,5% mótframlag. Til viðbótar
þessu má beina allt að 4% launa í sér-
eignarsparnað sem vinnuveitandi
mætir með 2% mótframlagi. Í ofaná-
lag geta vinnuveitendur, ef um það er
samið, greitt aukalega allt að tvær
milljónir árlega í viðbótarlífeyris-
sparnað starfsmanns án þess að
greiddur sé tekjuskattur við innborg-
un, en tekjuskattur er eingöngu
greiddur við útborgun.“
Ólíkt hvernig sjóðirnir starfa
Hjörtur telur skynsamlegt að fólk
skoði þá ólíku sjóði sem standa til
boða en starfshættir og reglur lífeyr-
issjóðanna eru mjög breytileg og fjár-
festingarstefnur þeirra sömuleiðis.
Sumum ber skylda, samkvæmt kjara-
samningum, til að greiða í tiltekna líf-
eyrissjóði en aðrir hafa fullt val um í
hvaða sjóð þeir beina greiðslum sín-
um. „Sumir sjóðir starfa þannig að ið-
gjaldið rennur allt í sameiginlegan
sjóð og veitir fólki ákveðin samtrygg-
ingarréttindi. Sjóðfélagar geta þá t.d.
átt rétt á greiðslum vegna örorku, eða
maki þeirra og börn mögulega átt rétt
á lífeyrisgreiðslum ef sjóðfélaginn
deyr fyrir aldur fram. Hins vegar eru
þau iðgjöld sem greidd hafa verið í
samtryggingu ekki séreign og erfast
þ.a.l. ekki. Það er því þannig að sumir
sjóðfélagar fá ekki til baka allt það
sem þeir greiddu í samtryggingu og
sumir fá meira en þeir greiddu, t.d.
þeir sem eru langlífir.“
Séreignarsparnaður er hins vegar
erfanlegur og getur verið laus til út-
borgunar í heild sinni þegar sjóðfélagi
nær tilskildum aldri. „Einnig eru í
boði lífeyrissjóðir fyrir skyldusparnað
þar sem hluti greiðslna fer í séreign
og hluti í samtryggingu. Á það t.d. við
um einn valkostinn hjá Frjálsa
lífeyrissjóðnum að þar renna 22%
greiðslna til samtryggingar, en af-
gangurinn, þ.e. 78%, rennur í séreign
sjóðfélaga sem frjáls séreign annars
vegar og bundin séreign hins vegar.“
Tæknin bætir yfirsýn
Morgunblaðið/Eggert
Val Mikill munur getur verið á þeim sparnaðarleiðum sem eru í boði, s.s. hvað varðar samtryggingu og séreign. Það
kann að koma fólki á óvart, þegar staðan er skoðuð, hvað lögbundinn sparnaður tryggir litla framfærslu í ellinni.
 Gott er að fólk skoði lífeyrismál sín vandlega og meti hvort áunnin réttindi muni
duga því  Þurfi að leggja meira fyrir má nýta svigrúm til séreignarsparnaðar
Hjörtur Smári
Vestfjörð
12 FRÉTTIRViðskipti | Atvinnulíf
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 22. FEBRÚAR 2021
22. febrúar 2021
Gengi Kaup Sala Mið
Dollari 128.18
Sterlingspund 179.86
Kanadadalur 101.65
Dönsk króna 20.923
Norsk króna 15.239
Sænsk króna 15.508
Svissn. franki 143.4
Japanskt jen 1.2172
SDR 184.99
Evra 155.6
Meðalgengi/Viðskiptavog þröng 186.5705
Hrávöruverð
Gull 1773.75 ($/únsa)
Ál 2147.0 ($/tonn) LME
Hráolía 63.3 ($/fatið) Brent
● Breska pundið hefur hækkað jafnt og
þétt frá því í september og er núna orð-
ið álíka sterkt gagnvart bandaríkjadal
og í apríl 2018.
Þegar verst lét ýttu áhyggjur mark-
aðarins af brexit og kórónuveiru-
faraldri gengi pundsins niður í 1,16
gagnvart bandaríkjadal í mars 2020 en
núna fást um 1,4 dalir fyrir hvert pund.
Wall Street Journal segir að sam-
komulag við ESB og væntingar um að
bólusetningar gangi vel hafi ýtt gengi
pundsins upp að undanförnu. Höfðu um
15 milljón Bretar fengið bólusetningu
við kórónuveiru um miðjan febrúar en
aðeins Ísrael og Arabísku furstadæmin
hafa bólusett hærra hlutfall íbúa.
Segir WSJ að fjárfestar fylgist m.a.
vel með hvort vandamál komi upp við
bólusetningar eða hvort töf verði á að
stjórnvöld slaki á smitvarnaaðgerðum
og gæti þá gengi pundsins gefið eitt-
hvað eftir. ai@mbl.is
Pundið réttir úr kútnum
AFP
Styrking Bretar sjá loks til lands.
STUTT
Áfram heldur rafmyntin bitcoin að
styrkjast jafnt og þétt. Fyrir viku
greindi Morgunblaðið frá því að
bitcoin væri hársbreidd frá að rjúfa
50.000 dala múrinn en á sunnudag
fór bitcoin hæst upp í rösklega
57.600 dali skv. skráningu Coindesk.
Að sögn Reuters fór heildarvirði
allra bitcoin-eininga í umferð yfir
þúsund milljarða dala markið síðast-
liðinn föstudag og nam hækkunin í
liðinni viku um 20%.
Önnur vinsæl rafmynt, ethereum,
hefur líka styrkst hratt að undan-
förnu og sló nýtt met á laugardag
þegar kaupverðið fór upp í 2.0.40,62
dali. Kostaði ethereum um 730 dali í
ársbyrjun.
Væntanlega hefur fréttaflutning-
ur af styrkingu bitcoin átt ríkan þátt
í að blása lofti í bóluna líkt og gerðist
seinni hluta 2017 þegar spákaup-
menn hrúguðust inn á markaðinn.
Eru þó skiptar skoðanir um hvort
styrkingin nú sé bóla eður ei. Þannig
tók verð bitcoin kipp fyrr í mánuðin-
um þegar rafbílaframleiðandinn
Tesla keypti bitcoin fyrir um 1,5
milljarða dala og sagðist stefna að
því að taka við greiðslum í formi
bitcoin. Greindi Tesla frá kaupunum
hinn 8. febrúar og að sögn Market-
Watch reiknast sérfræðingum til að
fyrirtækið hafi þegar hagnast um
u.þ.b. milljarð dala á viðskiptunum.
Er það meira en hagnaður Tesla af
bílasölu allt síðasta ár.
Elon Musk, stofnandi Tesla, sendi
þó frá sér tíst á föstudag þar sem
hann virtist gefa lítið fyrir kosti
bitcoin. Sagði hann rafmyntakaup
fyrirtækisins ekki í takt við hans eig-
in skoðanir en það væri óviturlegt að
leita ekki nýrra leiða til að geyma fé
þegar ríkisgjaldmiðlar bæru nei-
kvæða vexti. ai@mbl.is
AFP
Flug Sumir tala um bólu og aðrir
um byltingu sem er rétt að byrja.
Styrktist um
fimmtung í vikunni
 Heildarvirði
bitcoin yfir þúsund
milljörðum dala