Morgunblaðið - 22.02.2021, Page 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 22. FEBRÚAR 2021
Nokkur innflutn-
ingur á sér stað til Ís-
lands á notuðum bílum,
aðallega nýlegum frá
ýmsum löndum vest-
anhafs og austan. Inn-
flutninginn annast ým-
ist einstaklingar á eigin
vegum eða bílasölur,
sem veita meðal annars
þjónustu við leit á
ákveðnum bílum af til-
greindum gerðum eftir óskum við-
skiptavina. BL ehf. annast marghátt-
aða þjónustu vegna viðhalds og
viðgerða á bílum þúsunda við-
skiptavina, þar á meðal á innfluttum
notuðum bílum frá Bandaríkjunum.
Sumir bílanna reynast hafa sérskrán-
inguna „Lemon law buyback“ sem
merkir að framleiðandi hafi keypt til
baka viðkomandi bíl af fyrsta eiganda,
meðan bíllinn var í ábyrgð, vegna ein-
hvers konar galla sem ekki náðist að
laga innan tilskilins tímaramma og
eigandi sætti sig ekki við.
„The lemon law“
Sítrónulögin bandarísku (the Le-
mon law) tóku gildi 1996. Þau taka til
notaðra bíla í ábyrgð sem framleiðandi
hefur keypt aftur af viðskiptavini af
ofangreindum ástæðum. Tilvik sem
þessi koma upp af og til um allan heim
óháð bíltegundum og gerðum. Allur
gangur er á því hvers eðlis hnökrarnir
eru, sumir krefjast einungis minni
háttar viðgerðar, en aðrir flóknari og
kostnaðarsamari aðgerða. Óháð því
hvað gera þarf kveða bandarísk lög á
um það að við endursölu framleiðand-
ans á bílnum aftur út á markaðinn er
skylt að setja á bílinn viðbótarskrán-
inguna „Lemon law buyback“ þannig
að neytendur séu meðvitaðir um sögu
bílsins. Viðbótarskráningin gildir líf-
tíma bílsins, án tillits til þess hvort tek-
ist hafi að laga ágallann, t.d. með full-
nægjandi endurforritun hugbúnaðar,
vélarskiptum eða öðrum ráðum.
Mikilvægi heimavinnunnar
Í Bandaríkjunum er talið að um
60% notaðra bíla sem seldir eru úr
landi hafi einhvers konar galla og þar
af séu um 40% með við-
bótarskráninguna „Le-
mon law buyback“. Hluti
þessara bíla er í umferð
hér á landi samkvæmt
skýrslu Samgöngustofu
og hluti þeirra er í þjón-
ustu hjá BL. Reynsla
okkar er sú að í mörgum
tilvikum vissu við-
skiptavinir okkar ekki að
bíllinn þeirra væri skráð-
ur „Lemon law buyback“
þegar þeir gengu frá
kaupunum og verður sú vísa aldrei of
oft kveðin að brýna fyrir fólki í bíla-
hugleiðingum að kynna sér sem best
sögu bíla áður en ákvörðun er tekin
um kaupin. Það er mjög mikilvægt að
neytendur sem hyggjast láta flytja inn
bíl fyrir sig eða kaupa innfluttan bíl
hér á landi vinni vandaða heimavinnu
áður en gengið er frá kaupunum.
Hægt er að fletta bílum í Bandaríkj-
unum upp á carfax.com þar sem sést
hvort bíllinn sé „Lemon law buyback“
eða ekki. Jafnframt er mikilvægt að
fólk krefjist þess að sjá viðeigandi
reikninga í þeim tilvikum þar sem full-
yrt er að fullnaðarviðgerð hafi farið
fram áður en kaupin fara fram.
Oftast gild ástæða
fyrir lægra verði
Notaðir bílar með skráninguna „Le-
mon law buyback“ eru án allrar
ábyrgðar utan Bandaríkjanna, þar
sem þeir fóru upphaflega á markað.
Verðlagning bílanna á markaðnum
þar er jafnframt talsvert lægri en á
sambærilegum bílum sem ekki hafa
viðbótarskráninguna. Staðreyndin er
sú að „kaup aldarinnar“ eiga sér oftast
góða og gilda ástæðu. Í sumum til-
vikum hefur ekki verið gerð fulln-
aðarviðgerð á bílunum og bíleigendur
hér á landi sem vilja að hún fari fram
sitja oft uppi með háan viðgerðar-
reikning enda eru bílarnir án allrar
framleiðsluábyrgðar.
Um 60% útfluttra notaðra bíla
frá Bandaríkjunum gölluð
Eftir Ingþór
Ásgeirsson
Ingþór Ásgeirsson
» Í mörgum tilvikum
vissu viðskiptavinir
okkar ekki að bíllinn
þeirra væri skráður
„Lemon law buyback“
þegar þeir gengu frá
kaupunum.
Höfundur er framkvæmdastjóri
þjónustusviðs BL ehf.
ingthor.asgeirsson@bl.is
Hvers virði er það
okkur Íslendingum að
geta byggt hús úr
steini, viðhaldslaust,
sem endist sannanlega
í langan tíma? Veldur
það atvinnuleysi hjá
viðhaldsverktökum
eða kallar það á fleiri
iðnaðarmenn? Hvor-
ugt til þess fallið að
hrópa húrra fyrir.
Miklu sterkari stein-
steypa er engu að síður kostur í dag.
Það sem meira er er að íblöndunar-
efnið í steypuna er ekki vandfundið
hérlendis, en það er eldfjallaaska. Að
sögn verkfræðinga frá MIT, sem
hafa unnið með vísindamönnum í
Kúveit, er niðurstaða þeirra, að ef
eldfjallaberg er mulið í fíngerða ösku
sé hægt að nota það sem sjálfbært
aukaefni í steypumannvirki og
minnka sementið á móti.
Í grein sem birtist í Journal of
Cleaner Production segir að með því
að skipta út ákveðnu hlutfalli af hefð-
bundnu sementi fyrir eldfjallaösku
sé mögulegt að draga úr heildarork-
unni sem fer í steypuframleiðsluna.
Framleiðsla sements er gífurlega
orkufrekt ferli sem í dag stendur fyr-
ir um fimm prósentum af losun
koltvísýrings á heimsvísu. Vís-
indamenn sem leita að grænni leið í
sementsframleiðslu til að gera hlut-
ina eru svo sannarlega á réttri leið.
Samkvæmt niðurstöðum er hægt
að skipta út 50% af sementi fyrir eld-
fjallaösku sem möluð er niður í agn-
arstærð, eða sex míkrómetra, og
eykur það styrk steypunnar veru-
lega.
Ef einhver heldur að þetta séu ný
vísindi, þá má geta þess að Rómverj-
ar notuðu ösku úr Vesúvíusi í stein-
steypu (nefna má Pantheon), og
mannvirki þeirrar gerðar standa enn
óhögguð, með engar alkalí- eða ann-
ars konar skemmdir.
Þessi tegund steinsteypu var not-
uð í stíflumannvirki í Nebraska fyrir
32 árum og áferð steyp-
unnar er í dag eins og
hún var þegar hún var
þornuð og mannvirkið
tekið í notkun.
Það sem vekur þó
mesta athygli mína er
ekki tæknin í sjálfu sér,
fremur sú staðreynd, að
í öll þau ár sem þessi
þróun hefur átt sér stað
hef ég hvergi séð henn-
ar getið hérlendis. Á
meðan byggingar
landsins grotna niður höldum við
áfram á sömu braut skammlífra
bygginga.
Það tók til dæmis sjö ár að fá leyfi
til að hætta að nota gömlu járnrörin í
nýbyggingum í Reykjavík og leggja
vatnslagnir úr plastefnum í staðinn.
Allar þær óteljandi milljónir sem
þessi þröngsýni hefur kostað íbúana,
og kostar enn, við að fjarlægja ryð-
hrúgurnar sem einu sinni voru rör.
Nýlegt dæmi er að þegar leggja átti
vatnsrör fyrir nokkrum dögum, á
kostnað vatnsveitunnar, var skýrt
tekið fram að úr járni skyldi það
vera.
Það sem einnig vekur athygli, en
enginn þorir að nefna, er að enginn
ber ábyrgð á byggingum nema sá
sem var svo vitlaus að kaupa eignina.
Ég ætla heldur ekki að nefna
steypuna í Hallgrímskirkju. Það er
önnur saga, og þó hin sama.
Eftir Kristján Hall
Kristján Hall
» Samkvæmt niður-
stöðum er hægt
að skipta út 50% af
sementi fyrir eldfjalla-
ösku sem möluð er
niður í agnarstærð,
og eykur það styrk
steypunnar ótrúlega.
Höfundur er eftirlaunaþegi.
vega@vortex.is
Steypuskemmdir –
vandamál eða
þekkingarleysi?
Hr. ritstjóri. Ég vil
biðja yður að birta eft-
irfarandi bréf til út-
varpsstjóra Ríkis-
útvarpsins. Ég hefi í
þrígang sent bréfið á
RÚV, án þess að fá svar
(16.11. 2020; 24.11. 2020
og 8.1. 2021). Þá skrifaði
ég og sendi á sömu
adressu hinn 11. janúar.
Ávarpaði Sigrúnu Her-
mannsdóttur, sem hefur svarað bréf-
um mínum (væntanlega sjálfvirkt?).
Bað um rökstutt svar. Ég finn mig
knúinn til að birta þetta bréf op-
inberlega vegna rangfærslna í þætt-
inum Nýjasta tækni og vísindi. Vil að
þær séu leiðréttar.
„Bréf til Stefáns Eiríkssonar út-
varpsstjóra,
Útvarpshúsinu, Reykjavík
Í þættinum Nýjasta tækni og vísindi
mánudaginn 19. október var meðal
annars rætt um matvæli, matvæla-
framleiðslu og áhrif á kolefnisbúskap
okkar jarðarbúa. Í þættinum komu
fram staðhæfingar, fullyrðingar, sem
ekki eru í samræmi við viðurkennda
þekkingu og hefðir. Hér á eftir verður
farið yfir sumt af því sem ranglega var
fullyrt og/eða haldið fram.
1. Rautt kjöt. Fullyrt var að rautt
kjöt væri kjöt af nautgripum, sauðfé,
hrossum og svínum. Hefðbundin skil-
greining er að kjöt af svínum tilheyri
hvítu kjöti. Nautgripir, sauðfé og hross
eru allt grasbítar, lifa á gróðri jarðar,
eins og hreindýr og fleiri grasbítar og
gefa rautt kjöt.
2. Vikuskammtur af rauðu kjöti. Sér-
fræðingar þáttarins töldu að við, Ís-
lendingar, ættum ekki að borða meira
en 100 til 200 g af rauðu kjöti á viku.
Það kom einnig fram að þetta væri í
samræmi við ráðleggingar landlæknis
(manneldisráðs?). Inni á vef landlæknis
stendur hins vegar þetta: Takmarka
neyslu á rauðu kjöti við 500 g á viku.
Mér sýnist þetta vera ósamræmi,
rangt.
3. Prótín. Almennt voru ráðleggingar
í þættinum að borða ætti sem mest af
fæðu úr jurtaríkinu! Sérstaklega var
nefnt prótín. Ef ég veit rétt hefur ekki
enn tekist að finna plöntu sem gæti tek-
ið við hlutverki kjöts sem prótíngjafi.
4. „Framleiðsla á dýraafurðum er
ansi kræf á jarðnæði –
pláss,“ sögðu sérfræð-
ingar þáttarins! Ég veit
ekki hvað sérfræðing-
arnir eiga við með þess-
ari fullyrðingu. Enda fá-
ránleg staðhæfing og
alröng. Grasbítar nýta
land sem yfirleitt er illa
eða ekki nýtanlegt til
annarrar matvæla-
framleiðslu, s.s. korn-
ræktar.
5. Útreikningar á kol-
efnisspori. Nefnt var að ýmsir hefðu
verið að reikna kolefnisspor fæðuteg-
unda. Ég hef ekki kynnt mér hverjir
hafa verið að reikna það út á liðnum
árum. Ég veit hins vegar að ákveðið
fyrirtæki tók að sér að reikna kolefn-
isspor kindakjöts. Við þá útreikninga
er margt að athuga. Um það er fjallað
í tveimur greinum í Bændablaðinu
(Sveinn Hallgrímsson og Eyjólfur
Kristinn, sjá Bændablaðið 20. ágúst og
10. september 2020). Í seinni grein
okkar er bent á að ekki sé rétt að
reikna kolefnisspor kg á kg. Réttara
væri að reikna kolefnissporið á kg
næringarefna, eða á kg þurrefnis. Það
er nær fjórum sinnum meira þurrefni í
kjöti en grænmeti, svo dæmi sé nefnt.
Sömuleiðis er 8,52 sinnum meira prót-
ín í kjöti en grænmeti að meðaltali.
Fleira er athugavert við útreikninga á
kolefnisspori kindakjöts, dilkakjöts, en
hér er nefnt.
Það getur ekki verið ásættanlegt að
viðhafa ónákvæm vinnubrögð í þætti
sem kenndur er við vísindi. Ég hlýt að
ætlast til þess að þér, herra útvarps-
stjóri, leiðréttið þessar missagnir á
viðeigandi hátt í þættinum „Nýjasta
tækni og vísindi“.
(Upphaflega skrifað 29.10. 2020.)
Sveinn Hallgrímsson, fyrrverandi
ráðunautur í sauðfjárrækt.“
Opið bréf til
útvarpsstjóra
Eftir Svein
Hallgrímsson
Sveinn Hallgrímsson
»Fullyrðingar um rautt
kjöt og kolefnisspor í
þættinum „Nýjasta
tækni og vísindi“ í Sjón-
varpi RÚV 19.10. 2020
eru ekki ásættanlegar.
Höfundur er fyrrverandi ráðunautur
í sauðfjárrækt. svh@vesturland.is