Morgunblaðið - 22.02.2021, Blaðsíða 29

MENNING 29
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 22. FEBRÚAR 2021
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Þetta yljar manni auðvitað um
hjartarætur. Að baki hverri þýðingu
liggur ómæld vinna og heilabrot og
það er gleðilegt þegar fullbúin þýð-
ing ratar loksins á bók og er tekið
fagnandi,“ segir Guðrún Hannes-
dóttir sem hlaut Íslensku þýðinga-
verðlaunin 2021 þegar þau voru af-
hent á Gljúfrasteini um helgina í 17.
sinn. Verðlaunin hlýtur Guðrún fyrir
þýðingu sína á Dyrnar eftir Mögdu
Szabó sem Dimma gefur út.
Íslensku þýðingaverðlaunin, sem
Bandalag þýðenda og túlka, Rithöf-
undasamband Íslands og Félag
íslenskra bókaútgefanda standa að,
hafa verið veitt árlega frá 2005.
Verðlaunin voru sett á stofn til að
minna á mikilvægi þýðinga fyrir
íslenska tungu og menningu og til að
heiðra þýðendur sem sinna því
vandasama verki að færa Íslend-
ingum vandaðar erlendar bók-
menntir á íslensku.
„Þýðingar af erlendum málum eru
sjálfstætt og dýrmætt framlag til
íslenskrar menningar. Þær eru
mikilvægar íslenskri tungu og þróun
hennar og þróun innlendra bók-
mennta ekki síður. Þær eru auk þess
gluggi út í heiminn og auðvelda okk-
ur að skilja framandi menningar-
heima og samfélög og gaman að taka
þátt í því,“ segir Guðrún.
Eins og að leggja kapal
Kom viðurkenningin þér á óvart?
„Já, hún kom mér sannarlega á
óvart. Í ár eru tilnefndar til verð-
launanna þýðingar á klassískum
verkum og öndvegisverkum sem
unnar eru af alúð og metnaði og það
hlýtur að vera erfitt að gera upp á
milli. En það sama hefur verið upp á
teningnum síðan fyrst var farið að
veita verðlaunin. Ég held að margir
yrðu stórhrifnir við að lesa listana og
rifja upp bæði tilnefnd verk og verð-
launaverk á þessu tímabili og að
sama skapi miður sín við tilhugsun-
ina um hvað við hefðum farið á mis
við ef þau hefðu ekki verið þýdd.“
Hvernig kom það til að þú ákvaðst
að þýða Dyrnar eftir Mögdu Szabó?
„Tilviljun réð því að ég fór að lesa
Dyrnar. Ég sá um hana umsögn í
erlendu tímariti og fór að velta fyrir
mér hversu margar ungverskar
bækur hefðu verið þýddar á
íslensku. Mundi bara eftir einni! Svo
ég keypti mér bókina í enskri þýð-
ingu. Þetta er framandi, mögnuð og
óvægin bók sem sleppir manni ekki
svo glatt, það má eiginlega segja að
ég hafi ekki hremmt bókina heldur
hún mig.“
Hvað var skemmtilegast í
þýðingarvinnunni?
„Skemmtilegast var auðvitað að
finna sér leið inn í svona marg-
slungna bók, finna leiðarþráðinn
sem gæti nýst á trúverðugan hátt út
alla bókina, eftir hennar völundar-
húsi og öllum krókaleiðum. Og rata
út aftur! Þetta var svolítið eins og að
leggja kapal og vera til enda óviss
um að hann gengi upp í hugsun og
máli.“
Vona að heppnin elti mig aftur
En hvað var snúnast?
„Það snúnasta við þýðingarvinn-
unna var sú staðreynd að ég kann
ekki ungversku! Ég lagði ensku
verðlaunaþýðinguna til grundvallar
og viðaði svo að mér þýðingum á
bókinni á nokkrum öðrum tungu-
málum. Ég var svo lánsöm að fá ung-
verskan rithöfund og þýðanda til að
lesa yfir handritið.“
Ertu þegar farin að leggja drög að
næsta þýðingarverkefni?
„Hingað til hef ég lagt mesta
vinnu í ljóðaþýðingar og er að efna í
bók með ljóðum kvenna frá svolítið
sérstöku sjónarhorni. Ég er líka að
þýða barnabókaflokk úr sænsku
eftir Rose Lagercrantz. Það er að
minnsta kosti jafn snúið að þýða
bækur fyrir börn og fullorðna finnst
mér og eiginlega því erfiðara sem
börnin eru yngri.
Svo er ég á útkikki eftir bók sem
jafnast á við Dyrnar – vona að
heppnin elti mig aftur.“
Blæbrigðaríkt og lífmikið mál
Í dómnefnd þetta árið sátu Elísa-
bet Gunnarsdóttir, sem var formað-
ur, Guðrún H. Tulinius og Þórður
Helgason. Umsögn þeirra um vinn-
ingsþýðinguna er svohljóðandi:
„Magda Szabó fæddist í Austurrísk-
ungverska keisaradæminu árið 1917
og lést í Ungverjalandi 2007. Eftir
hana liggja margbreytilegar rit-
smíðar en frægasta verk hennar er
skáldsagan Dyrnar sem kom út 1987
og hefur verið þýdd á fjölda tungu-
mála. Sagan er sögð byggjast að ein-
hverju leyti á lífi höfundarins en
aðalpersónurnar eru annars vegar
virtur rithöfundur, vel menntuð og
félagslynd kona sem hefur mörg
járn í eldinum og svo næstum ólæs
ráðskona hennar sem engum hleypir
inn til sín eða nærri sér.
Guðrún Hannesdóttir hefur þýtt
þessa sérkennilegu bók á einstak-
lega blæbrigðaríkt, kjarnyrt og líf-
mikið mál svo haft hefur verið á orði
að helst mætti ætla að sagan hafi
verið skrifuð á íslensku. Samt bygg-
ist þýðing Guðrúnar á enskri verð-
launaþýðingu og þótt ekki sé sjálf-
gefið að texti lifi af svo bugðóttan
feril tekst henni að skila lesandanum
ítrekuðum tilvitnunum í sögu og
bókmenntir jafnframt því að fylgja
eftir átökum og vináttu kvennanna
tveggja þar sem fast er haldið utan
um orðin og aftur af þeim, þar til allt
springur.“
Alls sjö þýðingar tilnefndar
Auk Guðrúnar voru tilnefnd þetta
árið Aðalsteinn Ásberg Sigurðsson
fyrir þýðingu sína 43 smámunir eftir
Katrinu Ottarsdóttur sem Dimma
gefur út; Heimir Pálsson fyrir þýð-
ingu sína Leiðin í Klukknaríki eftir
Harry Martinson sem Ugla útgáfa
gefur út, Magnús Sigurðsson fyrir
þýðingu sína Berhöfða líf eftir Emily
Dickinson sem Dimma gefur út;
Sigrún Eldjárn fyrir þýðingu sína
Öll með tölu eftir Kristin Roskifte
sem Vaka-Helgafell gefur út; Þór-
arinn Eldjárn fyrir þýðingu sína
Hamlet eftir William Shakespeare
sem Vaka-Helgafell gefur út og
Þórdís Gísladóttir fyrir þýðingu sína
Álabókin eftir Patrik Svensson sem
Benedikt útgáfa gefur út.
Morgunblaðið/Eggert
Tilviljun „Tilviljun réð því að ég fór að lesa Dyrnar. Ég sá um hana umsögn í erlendu tímariti og fór að velta fyrir
mér hversu margar ungverskar bækur hefðu verið þýddar á íslensku. Mundi bara eftir einni! Svo ég keypti mér
bókina í enskri þýðingu,“ segir Guðrún Hannesdóttir sem hlaut verðlaun fyrir þýðingu sína á Dyrunum.
„Yljar auðvitað um hjartarætur“
 Guðrún Hannesdóttir hlýtur Íslensku þýðingaverðlaunin 2021  „Þýðingar af erlendum málum
eru sjálfstætt og dýrmætt framlag til íslenskrar menningar“  Dyrnar „mögnuð og óvægin bók“