Morgunblaðið - 09.03.2021, Blaðsíða 28

28 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. MARS 2021
Dalvegi 16c | 201 Kópavogur | Sími 568 6411 | rafvorur@rafvorur.is
Amerísk heimilistæki
rafvorur.isRAFVÖRUR ehf
Þvottavélar
og þurrkarar
sem taka
10-17 kg
Kristín Heiða Kristinsdóttir
khk@mbl.is
Fjöruverðlaunin, bókmenntaverðlaun kvenna
(sís og trans) og trans, kynsegin og intersex
fólks á Íslandi, voru afhent í fimmtánda sinn við
hátíðlega athöfn í gær, á alþjóðlegum baráttu-
degi kvenna.
Í flokki fagurbókmennta var valin besta bók-
in ljóðabálkurinn Hetjusögur eftir Kristínu
Svövu Tómasdóttur. Í flokki fræðibóka og rita
almenns eðlis var valin sú besta Konur sem
kjósa: Aldarsaga, eftir Erlu Huldu Halldórs-
dóttur, Kristínu Svövu Tómasdóttur, Ragnheiði
Kristjánsdóttur og Þorgerði H. Þorvaldsdóttur.
Iðunn & afi pönk eftir Gerði Kristnýju var valin
best í flokki barna- og unglingabókmennta.
Prófaði tilraun með framsetningu
„Mér fannst mjög gaman að fá að gefa út
þessar tvær bækur svona samhliða, því þær
kallast skemmtilega á, þetta eru miklar
kvennasögubækur. Auðvitað er sérstaklega
skemmtilegt að fá verðlaun fyrir þær báðar, og
að fá þessi frábæru Fjöruverðlaun, sem er
sannarlega viðeigandi,“ segir Kristín Svava
Tómasdóttir sem var að vonum ánægð með að
fá verðlaun í tveimur flokkum, bæði fyrir
Hetjusögur og fyrir Konur sem kjósa: Aldar-
saga, en hún er einn af fjórum höfundum þeirr-
ar bókar.
Í rökstuðningi dómnefndar segir m.a. um
Hetjusögur Kristínar Svövu: „Ljóðabálkurinn
geymir afar frumlega endurvinnslu á ritinu Ís-
lenskar ljósmæður sem kom út á sjöunda ára-
tug síðustu aldar. Þær hundrað ljósmæður sem
þar segir frá ganga í endurnýjun lífdaga í ljóð-
um Kristínar Svövu. [...] Kristín Svava minnir
okkur á hvaðan við komum og við hvað fólk
mátti stríða í þessu landi, ekki síst konur. Hún
sækir í orðfæri fyrrnefndrar bókar og finnur
því nýstárlegan búning. Þessi meðferð á efninu
er afar vel heppnuð og skilar sér í marg-
slungnum og mögnuðum texta.“
Þegar Kristín Svava er spurð að því hvort
hún hafi sem sagnfræðingur ekkert óttast við-
brögð fræðasamfélagsins við því að klippa í
sundur texta úr bókum og púsla honum saman
aftur í eigin bók, segir hún svo ekki vera.
„Ég vissi auðvitað að þetta var svolítil tilraun
sem ég var að prófa, með þessari framsetningu,
en ég var ekkert stressuð yfir því hvernig fólk
tæki þessu og ég hef fengið rosagóð viðbrögð.
Sagnfræðingar eru yfirleitt ekkert sérstaklega
stífir, en þetta var auðvitað gert undir merkjum
ljóðlistarinnar, svo þeir geta lítið við því sagt,“
segir Kristín Svava Tómasdóttir og hlær, en
hún er núna að vinna að nýrri bók.
„Ég er á sagnfræðislóðum að vinna að bók
um Farsóttarhúsið í Þingholtsstræti, sem er
mjög viðeigandi á þessum Covid-tímum.“
Bæði menningar- og stjórnmálasaga
Í rökstuðningi dómnefndar um verðlauna-
bókina Konur sem kjósa: Aldarsaga segir m.a.:
„Konur sem kjósa er aldarsaga íslenskra
kvenna sem fullgildra borgara. Í gegnum ellefu
sneiðmyndir af íslensku samfélagi, afmarkaðar
við eitt kosningaár á hverjum áratug frá því ís-
lenskar konur fengu kosningarétt, fær lesand-
inn djúpa og marglaga innsýn í veröld íslenskra
kvenna. Höfundar skyggnast bak við mýtuna
um að íslenskar konur séu fegurstar og sjálf-
stæðastar allra kvenna og taka til umfjöllunar
hvernig lagalegt og félagslegt jafnrétti
kynjanna þróaðist á Íslandi. Fjallað er um
hvernig konur sigruðust á þeim hindrunum
sem blöstu við, til dæmis baráttuna um launa-
jafnrétti, lífeyri eða aðgengi að salernisaðstöðu
á vinnustöðum. Í þessari mikilvægu bók um
sögu íslenskra kvenna stígur fram margradda
kór sem er vissulega ekki sammála um allt, en
er þó samstíga í baráttunni fyrir iðkun borgara-
réttinda.“
„Við erum alsælar og fögnum þessum heiðri,
en vegna Covid-ástands hefur Sögufélagið ekki
náð að halda formlegt útgáfuhóf eða vera með
stóran fögnuð. Þetta gleður því sérstaklega,“
segir Erla Hulda Halldórsdóttir, ein af höfund-
um bókarinnar.
„Bókin er afrakstur mikillar vinnu en Sögu-
félag stóð þétt við bakið á okkur allan tímann,
og ekki má gleyma myndaritstjórn og hönnun
bókarinnar. Lesendur hafa verið duglegir að
hafa samband við okkur höfundana og lýsa yfir
ánægju sinni með margt í bókinni. Fólk virðist
vera ánægt með að heyra raddir kvenna og sjá
svolítið öðruvísi sögu, en við lögðum upp með að
reyna að skrifa söguna frá sjónarhorni kvenna.
Þeirra raddir fá fyrst og fremst að hljóma,“
segir Erla Hulda og bætir við að reyndar hafi
það ekki verið fyrr en þær voru komnar nokkuð
áleiðis sem einhver benti þeim á að karlarnir
væru fulláberandi í einhverjum kaflanum hjá
þeim.
„Þá áttuðum við okkur á að okkur langaði að
skrifa söguna þar sem konur væru meira áber-
andi og tókum þess vegna ákvörðun um að
halda okkur enn frekar utan við þessa hefð-
bundnu stjórnmálasögu og nöfn aðalkarlkyns-
leikenda þar. Þetta er bæði menningar- og
stjórnmálasaga sem við segjum í bókinni okkar,
en stjórnmálasagan hefur svo lengi verið sögð
út frá sjónarhóli karlanna og hápólitíkurinnar.
Ein okkar höfundanna, Ragnheiður Kristjáns-
dóttir, skrifaði grein í tímaritið Sögu fyrir
nokkrum árum, þar sem hún benti á hvað þetta
væri einhæf söguskoðun. Í bókinni reynum við
að breyta þessu og sýna að konur voru meðal
annars að fást við pólitík í mjög víðum skilningi,
alls konar menningarpólitík og reyna að hafa
áhrif með lobbíisma. Kvenfélög um land allt
voru að vasast í alls konar hlutum og koma
samfélaginu áfram. Gleðin er því mikil hjá okk-
ur að fá viðurkenningu fyrir þetta verk, en það
er líka ljúfsárt að taka á móti verðlaununum,
því við erum aðeins þrjár eftir af þeim fjórum
konum sem skrifuðu þessa bók. Þorgerður H.
Þorvaldsdóttir lést frá verkinu síðastliðið
sumar.“
Gamlir pönkarar fengu bókina að gjöf
Iðunn & afi pönk, eftir Gerði Kristnýju, sem
hreppti Fjöruverðlaunin í flokki barna- og ung-
lingabókmennta, segir frá veröld ellefu ára
stelpu í Mosfellsbæ, hennar Iðunnar. Atburða-
rásin hverfist um afa hennar, dularfullt reið-
hjólshvarf og grunsamlegar stelpur í hverfinu.
Í rökstuðningu dómnefndar segir m.a.: „Ekki
er allt sem sýnist, ekki pönkið heldur. Trú afa á
frelsi og umburðarlyndi fólks gagnvart sjálfu
sér og öðrum, eflir Iðunni og á erindi við les-
endur. Gerður Kristný skrifar af leikandi húm-
or, með skáldlegri hrynjandi og smitandi ást á
tungumálinu.“
Gerður Kristný segir að henni finnist mikill
heiður að fá Fjöruverðlaunin. „Ég tek við þess-
um verðlaunum fyrir mína hönd og Halldórs
Baldurssonar sem teiknaði myndirnar í bók-
inni, því það var meðal annars löngunin til að
vinna aftur með Halldóri sem fékk mig til að
setjast niður og skrifa bók um Iðunni og afa
pönk,“ segir Gerður Kristný.
Þegar hún er spurð að því hvað henni finnist
skipta mestu máli að hafa í huga þegar hún
skrifar barnabækur, segir hún það vera
skemmtanagildið.
„Ég er svo ánægð með að bókin um Iðunni og
afa pönk náði til sinna, bæði barna og foreldra
en ekki síður til ömmu og afa nútímabarna,
fólks sem þekkir pönktímann vel af eigin
reynslu. Ég veit um gamla pönkara sem fengu
bókina í afmælis- eða jólagjöf. Þetta er fólk af
sömu kynslóð og afinn í bókinni sem getur þá
lesið hana undir grípandi tónum Ramones.“
Fólk á öllum aldri getur því hlakkað til komandi
tíma því Gerður Kristný segir að í bígerð sé
framhald, önnur bók um Iðunni og afa pönk.
„Það þarf alltaf meira pönk og meiri hamingju.“
Morgunblaðið/Eggert
Fjöruverðlaunin 2021 Veðrið lék heldur betur við fólk í gær þegar það kom út á tröppurnar í Höfða. F.v. í neðstu tröppu: Gerður Kristný, Krist-
ín Svava Tómasdóttir, Erla Hulda Halldórsdóttir, Ragnheiður Kristjánsdóttir, Ágúst Ásgeirsson, sem tók við verðlaunum fyrir hönd Þorgerðar
H. Þorvaldsdóttur sem er látin, Dagur B. Eggertsson borgarstjóri og Brynhildur Heiðu og Ómarsdóttir, formaður Félags um Fjöruverðlaunin.
Alsælar og fagna þessum heiðri
 Fjöruverðlaunin voru afhent í gær  Miklar kvennasögur verðlaunaðar  Fólk virðist vera ánægt
með að heyra raddir kvenna  „Það þarf alltaf meira pönk og meiri hamingju,“ segir verðlaunahafi
Færeysku tónlistarverðlaunin,
FMA, voru afhent um helgina og
hlaut Eivør Pálsdóttir þrenn verð-
laun. Verðlaunin hlaut hún sem
söngkona ársins, fyrir tónlistar-
myndband ársins („Sleep on it“) og
fyrir plötuumslag ársins, umslag
Segls sem hannað var af Snorra
Eldjárn Snorrasyni. 14 verðlaun
voru veitt í heildina og hlaut
heiðursverðlaunin Robert McBirnie
sem tónlistarmaður og tónleika-
skipuleggjandi.
Söngvari ársins í karlaflokki var
Teitur og útgáfa ársins plata hans
Modern Era. Verðlaun fyrir lag
ársins hlaut Einangran fyrir
„Kanska“ og verðlaun sem sóló-
listamaður ársins hlaut Jákup Lüt-
zen. Útgáfa ársins var 1902 með
Kötu og tónsmíð ársins „Bei“ með
Konsørn. Nýliði ársins var Brim-
heim og upptökustjórrar ársins
Høgni Lisberg og James Thomas
fyrir „Within a man“. Texta ársins
átti Marjuna Syderbø Kjelnes við
„Mánasegl“ og áheyrendaverðlaun
hlaut Hallur Joensen.
Verðlaunahönnun Eivör á umslagi
plötu sinnar Segl sem Snorri Eld-
járn Snorrason hannaði.
Eivør og Teitur verðlaunuð
Í frétt á laugar-
dag um flutning
Kórs Langholts-
kirkju á
Jóhannesar-
passíunni eftir
J.S. Bach stóð að
hún yrði bæði
flutt kl. 17 og 20
þar sem uppselt
væri á fyrri tón-
leika en hið rétta
er að seinni flutningurinn fer fram á
sunnudaginn, 14. mars, kl. 20. Er beð-
ist velvirðingar á þessum mistökum.
Einsöngvarar eru Benedikt Krist-
jánsson tenór, Fjölnir Ólafsson barí-
tón, Ólafur Freyr Birkisson bassi,
Hildigunnur Einarsdóttir mezzósópr-
an og Íris Björk Gunnarsdóttir sópr-
an. Páll Palomares stýrir kammer-
sveit kirkjunnar og flutningnum
stýrir Magnús Ragnarsson.
LEIÐRÉTT
Jóhannesarpassían
flutt 14. mars
Magnús
Ragnarsson