Morgunblaðið - 16.04.2021, Side 29

MENNING 29
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. APRÍL 2021
Nánari upplýsingar um sýningartíma á sambio.is
TRYGGÐU ÞÉR
MIÐA INNÁ
FRANCESMcDORMAND
MYND EFTIR CHLOÉ ZHAO
PEOPLE’S CHOICE AWARD
TORONTO FILM FESTIVAL
SIGURVERARI
GOLDEN LION BEST FILM
VENICE FILM FESTIVAL
SIGURVERARI
EVENING STANDARD
THE GUARDIAN
TOTAL FILM
THE DAILY TELEGRAPH
TIME OUT
EMPIRE
BESTA MYNDIN
BESTALEIKONAN ÍAÐALHLUTERKI
Frances McDormand
BESTI LEIKSTJÓRI
Chloé Zhao
6
ÓSKARS
TILNEFNINGAR
MEÐAL ANNARS
®
94%
96%
99%BESTA MYNDIN Sýnd með íSlenSku og enSku tali
94%
Vinsælasta mynd ársins í bíó á Heimsvísu!
Stórmynd sem allir verða að sjá í bíó.
Ekkja belgíska teiknimyndasögu-
höfundarins Hergé, sem skapaði
hinn heimskunna og hugprúða
ævintýramann Tinna, sækir hart
fram gegn þeim listamönnum sem
henni og lögmönnum hennar
þykja ganga nærri heiðurs- og
höfundarrétti Hergés og reynir
að stöðva framleiðslu þeirra á
verkum sem sýna Tinna. Nú síð-
ast höfðaði hún mál gegn franska
listamanninum Christophe Tixier
sem kallar sig Peppone en mis-
stórir fígúratífir skúlptúrar hans
byggjast á nokkrum þekktustu
teiknimyndasöguhetjunum, auk
Tinna meðal annars Kóngulóar-
manninum, Mikka Mús og kett-
inum Felix.
Peppone harmar að vera kall-
aður svindlari sem sé að reyna að
hagnast á höfundarverki Hergés
en málið fer senn fyrir rétt í
Marseille. Ekkjan fer fram á
200.000 evrur í bætur, um 25
milljónir króna, og að skúlptúrar
listamannsins verði gerðir upp-
tækir.
„Listamenn vinna út frá alls-
kyns áhrifum sem þeir verða fyr-
ir frá öðrum,“ segir Peppone og
minnir á að Pablo Picasso hafi til
að mynda unnið út frá áhrifum
sem hann varð fyrir af list afr-
ískra frumbyggja, án þess að
hafa verið sakaður um að brjóta
á rétti þeirra.
Lögmaður Peppone mun í
vörninni meðal annars spyrja
hvort Hergé hafi í raun verið
skapari Tinna þar sem árið 1898
hafi franskur teiknari, Benjamin
Rabier að nafni, gefið út mynda-
sögur með persónu sem nefnist
Tintin-Lutin og er rétt eins og
Tinni Hergés klæddur í golf-
buxur og með ljóst úfið hár.
Réttindaskrifstofa Fanny Vla-
mynck, ekkju Hergés, hefur á
undanförnum árum höfðað nokk-
ur mál þegar henni hefur þótt
vera brotið á sæmdarrétti Her-
gés. Nú er til að mynda beðið
dóms í máli sem hún höfðaði
gegn öðrum frönskum listamanni,
Xavier Marabout, sem málar verk
þar sem hann fellir Tinna ást-
sjúkan að sjá inn í endurgerðir
málverka eftir bandaríska list-
málarann Edward Hopper.
AFP
Ákærður Listamaðurinn Christophe Tixier sem kallar sig Peppone við einn
skúlptúra sinna af Tinna, en þessi er þakinn myndum úr Tinnabókum.
Mál höfðuð fyrir brot
á sæmdarrétti Tinna
É
g virti fyrir mér tóma
ferðatöskuna. Á botninum
var Karl Marx. Á lokinu
var Brodskí. Og á milli
þeirra var hið glataða, ómetanlega,
einstaka líf mitt,“ segir sögumaður
Ferðatöskunnar eftir rússneska rit-
höfundinn Sergej Dovlatov (1941-
1990) í upphafskafla bókarinnar, þar
sem hann hefur tekið fram töskuna
sem var það eina sem hann tók með
sér þegar hann fékk leyfi til að flytja
til Bandaríkjanna frá Sovétríkjunum
fjórum árum fyrr. Og þarna var hann
að opna töskuna í
fyrsta skipti allan
þann tíma og tók
upp jakkaföt,
poplínskyrtu, skó,
flauelsjakka,
vetrarhúfu, þrjú
pör af krepsokk-
um, bílstjóra-
hanska og offí-
serabelti. Á botni töskunnar lá
blaðsíða úr Prövdu frá 1980 og efst á
síðunni „var flennistór fyrirsögn:
„Lengi lifi hinar stórbrotnu kenn-
ingar!“ Og á miðri síðunni var mynd
af Karli Marx.“ Sögumaður stendur
frammi fyrir innihaldi töskunnar og
segir: „Marglit föt mín lágu í hrúgu á
eldhúsborðinu. Þetta var það sem ég
hafði eignast á þrjátíu og sex árum.
Summa lífs míns í heimalandinu. Ég
hugsaði: „Getur verið að þetta sé allt
og sumt?“ Og svaraði sjálfum mér:
„Já, þetta er allt og sumt.““ (12)
Að þessum inngangi loknum vind-
ur sögumaður sér síðan í að segja frá
því hvernig hann eignaðist hverja
flík, hvern hlut í töskunni. Og dregur
við það upp dásamlega kaldhæðna –
og um leið sérkennilega fallega –
mynd af gjörspilltu og brengluðu
samfélagi Sovétríkjanna sem hann
hafði flúið eftir að hafa búið þar í 36
ár. Og líkindin með sögumanninum
og lífi höfundarins sjálfs eru mjög
mikil.
Dovlatov hefur lengi verið költhöf-
undur í Bandaríkjunum en á þeim 12
árum sem hann var búsettur vestan-
hafs komu út eftir hann jafnmargar
bækur. Eftir að hafa glímt lengi við
drykkjusýki lést hann úr hjartaáfalli
aðeins 48 ára gamall. Áslaug Agnars-
dóttir þýðandi kynnti Dovlatov fyrst
fyrir íslenskum lesendum með ann-
arri stórskemmtilegt sjálfs-
ævisögulegri bók eftir hann, Kona frá
öðru landi, sem kom út fyrir fjórum
árum. Og hér, í Ferðatöskunni, er
ekki síður skemmtilegt flug og hver
hreint makalausa sagan rekur aðra,
undirbyggðar af þeim góðlátlega
húmor sem einkennir frásagnir
höfundarins, húmor sem er beitt
listavel við að afhjúpa ráðaleysi og
vanhæfni þeirra sem fara með völdin,
og óskilvirkni og vitleysisgang í
Sovétríkjunum sálugu. Á köflum
minnir frásagnartæknin á dátann
Svejk í sögu Jaroslavs Haseks, þar
sem sögumaður er sem metnaðar-
laust rekald í samfélaginu og virkar
sem kjáni á aðra en gegnum hann
birtist samt hárbeitt og fyndin sýn á
mannlífið.
Sögumaður Dolatovs starfar í
sumum sögunum sem misheppnaður
blaðamaður en líka til að mynda
fangavörður og aðstoðarmaður
myndhöggvara. Og alls staðar reynir
hann að mata krókinn, ná sér í sposl-
ur með einhverjum hætti, og fær sér
líka stundum hressilega í tána sem
kallar á spaugilegar uppákomur. Þá
safnast að honum þessar flíkur og
hlutir sem koma mörgum árum
seinna upp úr ferðatösku í New
York. Og kaldhæðnin er hressileg, til
að mynda þegar metnaðarleysið er
upphafið, eins og í lýsingu á hjóna-
bandi sögumannsins: „Við mættum
öllum freistingum og hörmungum
lífsins með því eina sem við áttum –
tómlæti. Maður veltir fyrir sér hvað
geti verið traustara en höll sem er
byggð á sandi? Hvað er endingar-
betra og áreiðanlegra í fjölskyldulífi
en gagnkvæmt ístöðuleysi?“ (115)
Slíkar spurningar og ekki síður svör
Dovlatovs eru alltaf óvænt og
skemmtileg, eins og vel má sjá í inni-
haldi Ferðatöskunnar.
Sergej Dovlatov „… hver hreint makalausa sagan rekur aðra, undir-
byggðar af þeim góðlátlega húmor sem einkennir frásagnir höfundarins.“
Kostuleg summa 36 ára
lífs í Sovétríkjunum
Skáldsaga
Ferðataskan bbbbn
Eftir Sergej Dovlatov.
Áslaug Agnarsdóttir íslenskaði.
Dimma, 2021. Kilja, 166 bls.
EINAR FALUR
INGÓLFSSON
BÆKUR