Morgunblaðið - 17.04.2021, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. APRÍL 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
FormaðurVR brástilla við nið-
urstöðu athug-
unar fjármála-
eftirlits Seðla-
bankans á
stjórnarháttum hjá Lífeyris-
sjóði verzlunarmanna. For-
maðurinn segist ekki vita
hvað fjármálaeftirlit Seðla-
bankans sé að fara og segir að
auki, sem er enn verra, að at-
hugasemdir þess hafi „enga
þýðingu fyrir stjórn VR“.
Þetta virðist „einhver tilmæli
til stjórnar lífeyrissjóðsins
varðandi vinnubrögð við
ákvarðanatöku“.
Formaður VR gerir líklega
ráð fyrir að fólk muni ekki
tæpt ár aftur í tímann og hafi
þess vegna gleymt afskiptum
stjórnar VR af ákvörðun Líf-
eyrissjóðs verzlunarmanna
um það hvort taka skyldi þátt
í útboði Icelandair í fyrra.
Seðlabankinn segir í niður-
stöðu sinni að í september í
fyrra hafi hann hafið athugun
á stjórnarháttum lífeyris-
sjóðsins og hæfi einstakra
stjórnarmanna. Farið hafi
verið yfir „ákvörðunarferli
stjórnar sjóðsins vegna út-
boðsins“ og fundað með
stjórnarmönnum um málið.
Niðurstaðan sé sú „ að stjórn
lífeyrissjóðsins hafi ekki gætt
að því að meta hæfi einstakra
stjórnarmanna við undirbún-
ing og ákvörðun um hvort
sjóðurinn tæki þátt í hluta-
fjárútboði Icelandair Group
hf.“ Þá hafi upplýsingagjöf til
Seðlabankans vegna athug-
unarinnar verið ábótavant.
Seðlabankinn muni „fylgjast
með því að nauðsynlegar úr-
bætur verði gerðar“.
Athugun Seðlabankans er í
samræmi við lög um lífeyris-
sjóði og eftirlit með þeim en
augljóst er að Seðlabankinn
gerir ekki slíkar athugasemd-
ir við starfshætti lífeyrissjóðs
að ástæðulausu og má vænta
þess að hann fylgi því eftir að
úrbætur verði gerðar, enda er
kveðið á um það í lögum.
Stjórn VR gekk mjög gróf-
lega fram í fyrra og beindi
þeim tilmælum til stjórnar-
manna sinna í sjóðnum að
„sniðganga eða greiða at-
kvæði gegn þátttöku í vænt-
anlegu hlutafjárútboði Ice-
landair“. Þetta er sérstaklega
alvarlegt þar sem VR er
treyst fyrir fjórum af átta
stjórnarmönnum í sjóðnum
og getur því hindrað þátttöku
í fjárfestingum, eins og kom á
daginn. Afstaða stjórnar VR
hafði ekkert með fjárfest-
inguna að gera, en snerist um
kjarabaráttu. Það er alger-
lega óheimilt og þarf ekki að
leita lengra en í
samþykktir Líf-
eyrissjóðs verzl-
unarmanna til að
sjá það, en þar
segir um hlutverk
sjóðsins: „Hlut-
verk sjóðsins er að tryggja
sjóðfélögum, eftirlifandi mök-
um þeirra og börnum lífeyri
eftir þeim reglum, sem hér
fara á eftir.“
Hlutverk lífeyrissjóðsins er
að sjálfsögðu ekki að styðja
kjarabaráttu, hvað þá póli-
tíska baráttu, formanns VR,
en því miður bendir allt til að
sjóðnum hafi einmitt verið
beitt í þeim tilgangi, að þessu
sinni í það minnsta. Í því sam-
bandi breytir litlu þó að
stjórn VR hafi, eftir harða
gagnrýni félaga í VR og
sjóðsfélaga, dregið yfirlýs-
ingu sína um afskipti af fjár-
festingarákvörðun sjóðsins til
baka. Afskiptin höfðu þegar
farið fram og áhrif þeirra
komu skýrt fram við af-
greiðslu stjórnar lífeyris-
sjóðsins á tillögunni um fjár-
festinguna í Icelandair.
Formaður Eflingar reyndi,
líkt og félagi hennar í VR, að
hafa áhrif á fjárfestingu líf-
eyrissjóðsins þar sem verka-
lýðsfélagið á fulltrúa í stjórn.
Munurinn er þó sá að Efling á
aðeins tvo fulltrúa af átta í
stjórn Gildis og var því ekki í
aðstöðu til að stöðva fjárfest-
inguna. Niðurstaðan var sú að
Gildi tók þátt í útboðinu, ólíkt
Lífeyrissjóði verzlunar-
manna.
Vissulega er það ekki svo
að sérhverjum lífeyrissjóði
hafi borið skylda til að kaupa
hlutabréf í útboði Icelandair.
Sú fjárfesting, líkt og aðrar,
var áhættusöm og þeim sem
ákvarðanir taka um fjárfest-
ingar lífeyrissjóða bar að
meta hana á þeirri forsendu
hvort hún teldist til hagsbóta
fyrir þá sem taka munu lífeyri
úr sjóðnum eða ekki.
Niðurstaða athugunar
Seðlabankans staðfestir að
full ástæða er til að hafa efa-
semdir um að rétt hafi verið
staðið að ákvörðun Lífeyris-
sjóðs verzlunarmanna um af-
stöðu til fjárfestingar í Ice-
landair. Viðbrögð formanns
VR, sem enn á helming full-
trúa í stjórn lífeyrissjóðsins,
við niðurstöðunni eru í senn
vonbrigði og mikið áhyggju-
efni fyrir félaga í VR og sjóðs-
félaga í lífeyrissjóðnum. Þær
eru til marks um að hugur
fylgdi ekki máli þegar til-
mælin til stjórnarmannanna
voru dregin til baka og þær
gefa Seðlabankanum fullt til-
efni til að fylgja niðurstöðu
sinni fast eftir.
Viðbrögð formanns
VR við niðurstöðu
Seðlabankans eru
mikil vonbrigði}
Misnotkun lífeyrissjóða
Á
14. mánuði í kórónuveirufaraldri
er eðlilega komin upp þreyta í
samfélaginu. Röskun á daglegu
lífi almennings hefur verið tölu-
verð, því þrátt fyrir að íbúar
heims hafi orðið fyrir mismiklu höggi varðandi
rekstur heimila og fyrirtækja þá hafa flestallir
fundið fyrir röskun á daglegu lífi sínu.
Umræða undanfarinna vikna um mannrétt-
indi ferðafólks sem skyldað er í sóttkví og sýna-
tökur hefur verið býsna fróðleg. Hefur hún
snúist um það hvernig mannréttindi ferðafólks
eru skert með allskonar hömlum við komuna
hingað til lands og hafa þeir sem bent hafa á að
landamærin hafi allan tímann verið galopin
ferðafólki verið gagnrýndir harðlega.
Þegar sóttvarnayfirvöld setja á hömlur þá
blasir við að réttindi einhverra skerðast. Rétt-
indi til athafna, atvinnu, funda og samvista og þá þurfa
sóttvarnayfirvöld, sóttvarnalæknir sem og heilbrigðis-
ráðherra að vega og meta réttindi ólíkra hópa og gæta
meðalhófs með tilliti til ólíkra þarfa ólíkra hópa.
Á sama tíma og einn hópur ræðir réttindi ferðafólks
hafa 97 þúsund námsmenn búið við skertan rétt til náms.
Á sama tíma og námsmenn hafa fundið leið til að lifa fjar-
námið af hafa ótal margir eldri íbúar landsins búið við
skertan rétt til samvista við sína nánustu eða aðra íbúa í
þjónustukjörnum. Matarpoki dagsins hefur verið hengdur
á hurðarhúninn í þágu sóttvarna og einmanaleikinn grefur
um sig. Á sama tíma og eldra fólk hefur haft skertan rétt
til samveru hafa fermingarbörnin misst af
fermingarveislum sínum og stúdentar af út-
skriftarferðum og árshátíðum. Listafólk af öllu
tagi hefur búið við skert atvinnufrelsi í nærri
allan þann tíma sem faraldur hefur geisað og
íþróttafólk sömuleiðis. Þessar starfsstéttir
hafa ekki getað stundað sína atvinnu vegna
samkomuskerðinga innanlands með tilheyr-
andi tekjuhrapi en horfa nú upp á neyðarkall
þeirra sem liðka vilja fyrir mannréttindum
ferðafólks víðs vegar að úr heiminum til ferða-
laga til Íslands.
Réttur til atvinnu, íþróttaiðkunar, sam-
komu, samvista eða funda hefur verið skertur í
rúmt ár. Það er þetta sem ríkisstjórnin verður
að hafa í huga þegar tekist er á um sóttvarna-
leiðir við ríkisstjórnarborðið. Markmiðin með
sóttvarnaaðgerðum verða að vera ljós og hags-
munir þessara hópa metnir þegar ákvarðanir um meiri
eða minni takmarkanir á landamærum Íslands eru teknar
því það er þar sem sóttvarnirnar bera mestan árangur.
Við getum haldið veirunni fjarri ef við viljum því við búum
svo vel að vera eyja með nánast eina leið inn í landið. Vilja
stjórnvöld að daglegt líf borgara sé í sem eðlilegustu horfi
með veirufríu samfélagi eða vilja þau opna landamærin
frekar og þá takmarka daglegt líf borgara áfram? Þessu
þarf ríkisstjórnin að svara.
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Mannréttindi hverra skal skerða?
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
helgavala@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
F
jölmargar athugasemdir
og þung gagnrýni kemur
fram í umsögn Isavia ohf.
við frumvarp samgöngu-
ráðherra til nýrra laga um loftferðir,
sem lagt hefur verið fram á Alþingi.
„Eins og frumvarpið lítur út er veg-
ið verulega að hagsmunum félagins
og dótturfélaga þess. Breytingar
sem af því leiða munu jafnframt
hafa neikvæð áhrif á notendur og
samkeppnishæfni Keflavíkur-
flugvallar sérstaklega. Að mati
félagsins er frumvarpið ekki
nægjanlega þroskað og kallar á að
það verði tekið til nýrrar skoðunar
og yfirferð með hagaðilum,“ segir í
umsögn Karls Alvarssonar, yfir-
lögfræðings Isavia.
Í ítarlegri umfjöllun er sjónum
ekki síst beint að tillögum um niður-
fellingu lögveðs vegna notenda-
gjalda flugvalla- og flugleiðsögu og
breytinga sem lagt er til að gerðar
verði á gildandi ákvæðum um stöðv-
unarheimild loftfara á flugvöllum
þar til gjöld eru greidd eða trygging
sett fyrir greiðslu, en Isavia telur
breytingarnar skaða hagsmuni sína
og flugrekenda verulega.
Frumvarpið er viðamikið, alls
276 greinar og 273 blaðsíður að
lengd með greinargerð og skýr-
ingum. Lagðar eru til veigamiklar
breytingar frá gildandi lögum og
innleiddar EES-gerðir og skuld-
bindingar alþjóðasamninga í flug-
málum.
„Arfavitlaus hugmynd“
Isavia gerir alvarlegar athuga-
semdir við fyrirætlanir um að fella
niður lögveð vegna gjalda flugvalla
og flugleiðsögu og um skilyrði af-
skráningar loftfars. Núverandi
ákvæði hafi verið í lögum í 60 ár en
2002 var skerpt á því svo það tók til
annarrar starfsemi eiganda eða um-
ráðanda loftfars vegna þeirra breyt-
inga á rekstri flugfélaga að þau áttu
í fæstum tilvikum loftfarið sem not-
að var í rekstrinum heldur leigðu
það og áttu í sumum tilvikum ekki
eina einustu vél. Þannig urðu til stór
leigufélög loftfara, flest staðsett víðs
fjarri, sem hafi getað þvegið hendur
sínar af skuldbindingum flugrek-
anda ef í óefni fór. Margoft hafi
reynt á beitingu þessa ákvæðis
vegna ógreiddra gjalda eða vanskila.
Nú sé í frumvarpinu kynnt kyrr-
setningarheimild þar sem rekstrar-
aðili flugvallar, flugleiðsöguþjónustu
og Samgöngustofa geta lagt fram
beiðni um kyrrsetningu loftfars til
sýslumanns uns lögmælt gjöld eru
greidd eða trygging sett. Nálgunin
sé hins vegar algerlega ófullnægj-
andi og ónothæf. Er það sögð „arfa-
vitlaus hugmynd að leita þurfi til
sýslumanns um kyrrsetningu enda
verður loftfarið farið áður en sýslu-
maður svarar símanum“. Með þessu
sé rekstraraðila flugvallar gert
ókleift að tryggja greiðslu gjalda t.d.
vegna loftfara sem hafa hér stundar-
viðkomu. „Loftfar er mjög hreyfan-
leg eign og flugrekandi eða leigusali
mun ekki haga ákvörðunum sínum í
takt við opnunartíma á skrifstofu
sýslumanns þegar um vanskil er að
ræða. Sömu sögu er að segja um
flugstjóra loftfars sem ekki hefur
greitt gjald vegna notendagjald-
skrár, hann mun ekki bíða eftir því
að skrifstofa sýslumanns verði opn-
uð á mánudagsmorgni eða að röðin
komi að rekstraraðila flugvallar í
símanum hjá sýslumanni. Hann
verður floginn í burtu og kemur
aldrei aftur eða ef hann kemur aftur
þá þarf að hefja ferlið upp á nýtt og
snúa sér aftur til sýslumanns og þá
verður loftfarið aftur farið þegar
skrifstofa sýslumanns er opnuð,“
segir meðal annars í umsögn Isavia.
Segir vegið að
hagsmunum Isavia
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Lending Í frumvarpinu eru m.a. lagðar til verulegar breytingar á skipan
stjórnunar og eftirlits á sviði flugmála frá gildandi lögum.
Í gagnrýni Isavia á áformin um
að fella niður stöðvunarheimild
gildandi laga segir að í staðinn
eigi að koma „ónýt kyrrsetning-
arheimild“. Jafnframt verði lög-
veð vegna gjalda fellt út. Þetta
muni leiða til þess að stór-
auknar líkur verði á því að ekki
takist að innheimta gjöld not-
enda. Þetta leiði til meiri áhættu
í rekstri og taka þurfi tillit til
þess í áhættuálagi á not-
endagjöld. Jafnframt muni töp-
uð notendagjöld leggjast á þá
notendur sem fyrir eru. „Ljóst er
að nái þessi áform fram að
ganga mun það leiða til umtals-
verðs tjóns fyrir félagið og þá
notendur Keflavíkurflugvallar
sem leggja sig fram við að
standa skil á greiðslum not-
endagjalda.“ Gerðar eru at-
hugasemdir við bólginn frum-
varpstexta sem sé ætlað að
fanga öll tilvik sem geti fallið
undir lögin og að loftferðalögum
sé breytt í eina stóra reglugerð.
Meiri áhætta
í rekstri
UMSÖGN ISAVIA