Morgunblaðið - 20.04.2021, Blaðsíða 14

Fylgi flokka ef kosið væri til Alþingis
Mæld gildi og hneigðir, frá 2007 til 2021 Heimild: Gallup
‘08 ‘10 ‘12 ‘14 ‘16 ‘18 ‘20‘09 ‘11 ‘13 ‘15 ‘17 ‘19 ‘21
50%
40%
30%
20%
10%
0%
B Framsóknarflokku
C Viðreisn
D Sjálfstæðisflokkur
F Flokkur fólksins
J Sósíalistar
M Miðflokkur
P Píratar
S Samfylkingin
V Vinstri græn
FRÉTTASKÝRING
Andrés Magnússon
andres@mbl.is
Þ
að styttist í alþingiskosn-
ingar, framboðin eru í óða-
önn að undirbúa frambjóð-
endalista sína, sums staðar
jafnvel langt komin, og fólk er farið
að líta hefðbundnar fréttir af fylgi
flokka öðrum og alvarlegri augum um
það sem koma skal. Vertíðin er hafin!
Skoðanakannanir eru bráðnauð-
synlegt tæki, bæði fyrir stjórn-
málafólk, fjölmiðla og almenning, til
þess að meta stöðuna, en eins eru
þær oft sú svipa sem best dugar á
pólitíkusa. Svona fyrir utan stóru
kosninguna, sem eru sjálfar kosning-
arnar.
Vandinn er þó sá að það hafa
ýmsir fengist við gerð kannana um
fylgi flokka, en þeim ber sjaldnast full-
komlega saman, þó yfirleitt séu meg-
instraumarnir svipaðir. Svo er auðvit-
að nokkurt kapp á milli könnuða um
hver endurspegli fylgi best og sér í
lagi hver fari næst úrslitum kosninga.
Þar ræður mismunandi aðferða-
fræði vafalaust miklu um, en síðan
verður að hafa í huga að mælingin er
aldrei hárnákvæm endurspeglun á
skoðunum almennings, heldur ná-
mundun við hana.
Þetta má meðal annars sjá á
sveiflukenndum niðurstöðum sömu
endurteknu könnunarinnar, líkt og í
línuritinu hér að ofan. Það sýnir nið-
urstöður Gallup-kannana, en grönnu
línurnar sýna hina eiginlegu mæl-
ingu. Flökt um hálft prósentustig
milli mánaða sýnir hins vegar aðal-
lega misgóða mælingu eða suð.
Breiðu línurnar sýna hinar stóru
hneigðir í fylgi flokkanna, sem getur
um margt betur dregið fram fylgis-
sveiflur. Jafnvel svo tengja megi ein-
stökum atburðum. Hér að ofan er t.d.
auðvelt að sjá hvar bankahrunið átti
sér stað, hvenær dómur féll í Icesave-
málinu, Panama-viðtalið var eða
slarkað á Klaustri, sem allt hafði áhrif
á fylgi flokka, mismikið auðvitað og
misvaranlega.
Fleiri framboð auka óvissu
Hins vegar hefur fjölgun fram-
boða og flokka á Alþingi ekki minni
áhrif. Eftir því sem þeim fjölgar hefur
fylgi hvers og eins minnkað og þing-
flokkarnir sömuleiðis orðið smærri.
Það hefur svo aftur þau áhrif að
stjórnarmyndun getur orðið strembn-
ari og kallar á fleiri flokka en yfirleitt
þykir til farsældar. Um leið verður
ósennilegra að kjósendum hvers
stjórnarflokks þyki þeir hafa það upp
úr krafsinu, sem að var stefnt.
Flokkafjöldinn eykur einnig
óvissuna um hverjir komast inn og
hverjir ekki. Fyrir utan Sjálfstæðis-
flokkinn má segja að flokkar skiptist í
tvær deildir eftir fylgi, í annarri eru
sex flokkar með 10-13% fylgi, en svo
eru tveir flokkar alveg við mörkin að
komast inn með fylgi nálægt 5% á
landsvísu.
Þar geta örfá atkvæði skilið á
milli feigs og ófeigs, í einstökum kjör-
dæmum og á landsvísu. Það má t.d.
sjá þegar síðustu tölur Gallup yfir
landið allt eru framreiknaðar í þing-
sæti. Samkvæmt þeim yrðu ekki
verulegar breytingar á þingsætum,
en einna mestu skiptir að hvorki Sósí-
alistaflokkurinn né Flokkur fólksins
koma manni að, en þá falla hartnær
10% atkvæða dauð. Þeir þurfa sára-
litlu að bæta við sig til þess að fá þrjá
menn hvor, en þá fækkar sætum
hinna talsvert.
Þetta er ekki nefnt vegna þess
að síðustu úrslit Gallup hafi sérstakt
forspárgildi fyrir kosningarnar í
haust, heldur til þess að undirstrika
hve mikið getur munað um örfá at-
kvæði þegar svo margir flokkar eru í
framboði og afar mjótt á munum. Og
allir spádómar hæpnir nema niður-
stöður liggi fyrir eftir kjördæmum.
Svo getur fleira komið til, sem
skoðanakannanir endurspegla sjald-
an vel. Kosningaþátttaka í alþingis-
kosningum hefur undanfarin ár verið
um 81% að jafnaði, sem rímar vel við
að 19% svarenda Gallup segjast ekki
taka afstöðu eða skila auðu. Á hinn
bóginn er vel þekkt að framboð sækja
mismikið fylgi eftir aldurshópum,
kynjum, tekjum og fleiru. Kosninga-
þátttaka er líka nokkuð mismunandi
eftir aldurshópi og fleiri þáttum, svo
hún getur haft talsverð áhrif á niður-
stöðu kosninga, þegar mjótt er á
munum. Það sýna kannanir ekki vel,
svo þá má spá.
Kosningar, kannanir
og fylgi flokkanna
14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. APRÍL 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þau erumörgdæmin um
að „fræðimenn“ í
íslenskum
stjórnmálavís-
indum eiga iðu-
lega erfitt með
sig, svo varlega sé kveðið
að, vegna fyrirferðarmik-
illar pólitískrar sannfær-
ingar sem þeir burðast með
og geta illa leynt.
Á hverri kosninganótt
hrúgast slík dæmi upp þeg-
ar sálum sem svipar saman
pólitískt, „fræðimaðurinn“
og hinn „óhlutdrægi“ út-
sendari fréttastofu ríkisins,
útlista stjórnmálalega stöðu
í landinu og hvað hafi helst
ráðið niðurstöðunni sem
liggur fyrir. Slík yfirferð
ætti miklu betur heima á
kaffistofu samherja en
þarna.
Þessi mynd kom í huga
þegar Páll Vilhjálmsson
minnti réttilega á alþekkta
klisju, sem miklir vinstri-
menn og litlir fræðimenn
hafa lengi veifað: „Vinstri-
flokkur í ríkisstjórn með
Sjálfstæðisflokknum tapar
ætíð fylgi er gamalt við-
kvæði í íslenskum stjórn-
málum. Vinstri-grænir eru
á góðri leið með að afsanna
þá kenningu. Þrátt fyrir að
hart hafi verið sótt að ráð-
herrum Vinstri-grænna,
einkum heilbrigðisráð-
herra, stefnir flokkurinn á
gott mót í haust.“
Færa má rök fyrir því að
áhrif Alþýðuflokksins sál-
uga hafi aldrei í sögu hans
verið jafnmikil og þegar
hann sat í 12 ár samfleytt í
ríkisstjórn með Sjálfstæð-
isflokki undir forystu
þriggja formanna þess
flokks, Ólafs Thors, Bjarna
Benediktssonar og Jóhanns
Hafstein. Kjósendur veittu
þeirri stjórn brautargengi í
tvennum kosningum í röð.
Alþýðuflokkurinn tapaði
nokkuð í kosningunum 1995
eftir að Jóhanna Sigurðar-
dóttir varaformaður hans
hafði klofið flokkinn. Fram-
sóknarflokkurinn fékk góð-
ar kosningar 2003 eftir átta
ára samfellda sögu í stjórn
með Sjálfstæðisflokki.
Í riti sínu um Viðreisnar-
stjórnina færði einn helsti
foringi krata, Gylfi Þ. Gísla-
son, fyrir því rök hversu
mikil áhrif flokkurinn hefði
haft innan þeirrar ríkis-
stjórnar. Mestu skipti um
að því valda-
skeiði lauk með
kosningunum
vorið 1971 að
jafnaðarmenn
réðu ekki við
klofnings-
starfsemi innan
sinna eigin raða. Við tók
vinstristjórn sem sundr-
aðist af áþekkum ástæðum;
sundurlyndi og innri átök-
um, þegar ár var eftir af
kjörtímabilinu og verðbólga
í landinu stefndi í 50%!
Það er þó rétt hjá Páli
Vilhjálmsssyni að nefnd
klisja er gamalkunn og
vinstrisinnaðir „fræði-
menn“ hafa hamrað á henni
sem vísindalegri kenningu
um að allir flokkar fari illa
út úr samstarfi við Sjálf-
stæðisflokk. (Kenningin
segir „vinstriflokkar“ en
tekur ætíð til allra flokka
sem færu í stjórn með Sjálf-
stæðisflokki.)
En þannig vill til að í
krafti uppþota og „bús-
áhaldabyltingar“ tókst að
smala saman í fyrstu og
einu „hreinu vinstristjórn-
ina á Íslandi“. Ef eitthvert
minnsta mark mætti taka á
meginkenningu íslenskrar
stjórnmálafræði þá hefði átt
að mega treysta því að nú
hæfist gósentími vinstri-
flokka í landinu sem lengi
stæði. Þeir voru einir á ferð
og samstarf við Sjálfstæðis-
flokk var ekki að trufla hin-
ar hreinu línur og varla er
hægt að segja að flokkurinn
hafi haft sig verulega í
frammi í stjórnarandstöðu
það kjörtímabil. En því fór
fjarri að úrslit kosninga
fylgdu hinum margtuggnu
kenningum þegar kjós-
endur gerðu upp málin við
„fyrstu hreinu vinstri-
stjórnina“ í sögu þjóð-
arinnar. Báðir flokkarnir
voru rassskelltir svo mynd-
arlega að roðinn skein í
gegnum tvennar buxur og
tóku kjósendur reyndar
jafnmargar kosningar í að
gefa hinu „hreina“ sam-
starfi þá einkunn sem þeir
töldu við hæfi.
En það er fátt eða ekkert
sem bendir til að hinir
fræknu vísindamenn eða
pólitískir sálufélagar
þeirra, „fréttamennirnir“ á
„RÚV“, hafi lært eitt né
neitt af þeirri útreið sem
flokkar þeirra fengu, frekar
en fyrri daginn. Enda lítil
von til þess.
Þær eru ekki beysn-
ar sumar kenning-
arnar sem menn
gefa sér í stjórn-
málafræðunum}
Götóttar kenningar
F
jórða bylgja Covid-faraldursins er
handan við hornið. Allt fyrir
ótrúlega handvömm og veiklyndi
ríkisstjórnar sem hefur hvorki
getað lært af reynslunni né haft
manndóm til að grípa til þeirra aðgerða sem
augljóslega hefði átt að gera strax í upphafi
faraldursins.
Sérhagsmunagæslan er dýru verði keypt
þar sem gamblað er með líf okkar og heilsu
eins og hverja aðra söluvöru. Einhvers staðar
segir að „brennt barn forðist eldinn“ en þrátt
fyrir fyrri reynslu og yfirstandandi hörm-
ungar af Covid í heiminum þá hika íslensk
stjórnvöld ekki við að kasta okkur ítrekað á
sama bálið, hafa einungis bætt sprekum á eld-
inn svo það logi enn betur. Hið svokallaða
breska afbrigði veirunnar er mun meira smit-
andi en það sem við áður þekkjum. Það er einmitt það
sem við erum að glíma við í dag.
Stjórnvöld áttu og eiga nú strax að loka landinu fyrir
allri ónauðsynlegri umferð. Þeir sem geta sýnt fram á
nauðsyn þess að fara um landamærin eiga skilyrðislaust
að fara í sóttkvíarhús undir ströngu eftirliti. Ef slíkar að-
gerðir hefðu verið viðhafðar þá héldum við í dag tæplega
90% hagkerfisins gangandi hér innan lands. Við sjálf
nýttum okkur íslenska þjónustu og verslun á sl. ári í
miklu ríkara mæli en nokkur hagspá gerði ráð fyrir. Að
sjálfsögðu myndum við halda því áfram á meðan við vær-
um að bólusetja og búa til hjarðónæmi; óttalaus án sam-
komutakmarkana og lokana. En nei, það
verður ekki í boði þessarar ríkisstjórnar.
Stöðug áföll þar sem vanhæf stjórnvöld
opna og loka á víxl fyrir æðar hagkerfisins
eru að valda okkur miklu meira tjóni en ábata
vegna aðgerðanna. Ekki bætir úr skák að ein-
hverjir sitjandi ráðherrar, þingmenn og
þekktir flokksmenn stærsta stjórnarflokks-
ins, Sjálfstæðisflokks, eru sífellt að grafa
undan samstöðu þjóðarinnar í sóttvörnum.
Þau sá fræjum efasemda og tortryggni um
þær aðgerðir sem reynt er að grípa til svo
stöðva megi veiruna.
Þríeykið segir okkur að þeir tveir ein-
staklingar sem nú brutu sóttkvíarreglur og
dreifðu smiti hafi komið til landsins um sl.
mánaðamót. Ef þessir einstaklingar hefðu
verið í sóttkvíarhúsi þá er ég ekki í nokkrum
vafa um að við hefðum ekki fengið 44 innanlandssmit í
fangið yfir helgina. Flokkur fólksins fordæmir enn og
aftur ríkisstjórn sem grímulaust tekur sérhagsmuni
fárra fram yfir almannahag og teflir með því lífi okkar og
heilsu í voða. Ríkisstjórn sem er ekki bær til að setja
reglur sem halda svo sóttvarnalæknir geti unnið vinnuna
sína. Ríkisstjórn sem gerir ekkert með vilja 94% þjóð-
arinnar sem kallar eftir lokun landamæranna fyrir
ónauðsynlegri umferð. Slík ríkisstjórn er vanhæf ríkis-
stjórn.
Inga
Sæland
Pistill
Vanhæf ríkisstjórn
Höfundur er alþingismaður og formaður Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen