Morgunblaðið - 26.05.2021, Síða 14

14
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. MAÍ 2021
Flestir kannast við
hugtakið glerþakið, þá
ósýnilegu hindrun er
hélt lengi vel konum
frá því að gegna æðstu
embættum en færri
kannast við bómull-
arþakið, hugtak er
transaktívistinn Drew
DeVeaux kom fram
með 2015 og vísar til
tregðu lesbía til að
samþykkja transkonur
sem bólfélaga.
Í nokkur ár hafa heyrst raddir um
að transaktívistar hafi tekið yfir
samtök samkynhneigðra og ýtt þeim
út í horn, því áherslan á að ein-
staklingurinn hafi rétt til að ákveða
og skilgreina sjálfur sína kynáttun
og kynvitund hafi leitt til þess að
karlar geti nú talið sig lesbíur og
konur homma. Gömlu skilgreining-
arnar – að lesbía sé kona sem laðast
að öðrum konum og hommar karlar
sem laðast að öðrum körlum – verða
merkingarlausar með hinni nýju
hugmyndafræði.
Ekki sættu þó allir sig við þessar
nýju breytingar og stofnaði lesbían
Angela Wild samtökin „Get the L
Out“ og „LGB Alliance“ var einnig
stofnað í Bretlandi til að vinna á móti
meintu ofríki transaktívista. Angi
þeirra hefur verið stofnaður á Ís-
landi, „LGB-teymið“. Einn meðlima
þess, Íva María Adrichen, lýsti því í
Mannlífsviðtali að samkynhneigt
fólk yrði fyrir aðkasti aðgerðasinna
sem teldu það ekki nógu virkt í „hin-
seginmenningunni“ og sagðist hafa
upplifað skítkast, hatur og ljótleika
fyrir að leyfa sér að vilja sjálf skil-
greina stöðu sína í samfélaginu.
Eldur Deville hefur einnig stigið
fram á vegum LGB-teymisins. Hann
var í viðtali á Harmageddon fyrr á
þessu ári. Þar lýsti hann því hvernig
hugmyndir um transfólk hefðu
breyst; áður hefði það krafist jafnra
réttinda en nú væri hommum ýtt út í
að vera trans og krafist breytinga á
tungumálinu. Hann sagðist oft vera
kallaður TERF (trans exclusionary
feminist) og hafði eftir formanni
Trans Ísland að ef
menn hrifust af ákveð-
inni tegund kynfæra þá
væru þeir með kyn-
færablæti. Samkvæmt
könnunum eru hommar
ekki spenntir fyrir að
sænga með trans-
mönnum – aðeins 12%
þeirra töldu það koma
til greina samkvæmt
einni könnuninni, svo ef
til vill er það rétt að
þeir séu haldnir kyn-
færablæti – enda ekk-
ert að því að telja
sköpulag sitt fagurt.
Þessi skerðing á réttindum sam-
kynhneigðra virðist orðin víðtækt
fyrirbæri. Nýlega birtist bréf 11
franskra lesbía í Marianne.net þar
sem þær mótmæla ofbeldi gegn sér
og halda því fram að þrýst sé á lesbí-
ur að láta af fordómum gegn karl-
kyns kynfærum. Þær telja að karlar
sem telja sig vera konur veki áhuga
fæstra lesbía – það hafi ekkert með
fordóma að gera, eðli þeirra sé ein-
faldlega þannig.
Homminn Andrew Sullivan skrif-
aði í New York Magazine 2019 (hætti
árið eftir sem pistlahöfundur) að öfg-
ar hinnar nýju transhugmyndafræði
gætu leitt til LBG-fóbíu. Það væri
ekki lengur leyfilegt að vera strákas-
telpa eða stelpustrákur og benti á að
slík væri stefnan í Íran; þar væri
samkynhneigðu fólki ýtt í kynskipti á
kostnað yfirvalda – fælnin væri slík.
Hann virðist hafa verið forspár.
Svo virðist nú komið að samkyn-
hneigðir þurfi að hefja sína tilvist-
arlegu baráttu aftur og koma í veg
fyrir að transaktívistarnir ýti ungu
samkynhneigðu fólki út í að gerast
trans. Sú barátta er víða hafin. Í
Bretlandi féll dómur Keiru Bell í hag
nýlega, en hún kærði Tavistock-
sjúkrahúsið fyrir að hafa leyft sér 16
ára að breyta um kyn án þess að
kanna hvaða ástæður lægju að baki
hjá henni. Í Svíþjóð hefur Karol-
inska- sjúkrahúsið hætt kynskipta-
starfi á ungum börnum og geta þá 14
ára stelpur væntanlega ekki farið í
brjóstnám þar lengur. Í BNA hafa
sum ríki bannað transkonum að
keppa sem konur í íþróttum. Þekkt-
asta transkona heims, Caitlyn Jen-
ner, styður það og telur slíkt bann
eðlilegt, enda vann hún til gull-
verðlauna í tugþraut á Ólympíu-
leikum sem karlmaður.
Transkonan Debbie Hayton hefur
verið mjög gagnrýnin á að engin
mörk séu sett þeim er vilja skipta um
kyn í opinberum skrám. Gamla kerf-
ið, þar sem ítarlegt mat lækna þurfti
til kynskipta, hafi verið gott en nú sé
fólk sem fór í kynskipti af viðvarandi
innri þörf og sárri löngun til að upp-
lifa sig heilt lagt að jöfnu við tæki-
færissinna sem sjá sér leik á borði til
að hagnast á hinum nýju slöku
reglum, hvort sem pólitískar ástæð-
ur, metnaður eða aðrar persónu-
bundnar hvatir búa að baki.
Alþingi okkar setti ný lög um kyn-
rænt sjálfræði árið 2019/2020. Sam-
kvæmt þeim getur hver og einn sem
er orðinn 15 ára breytt kynskrán-
ingu sinni og nafni án þess að spyrja
kóng eða prest og á það jafnvel við
um hælisleitendur sem koma til
landsins. Slök líkamsvitund virðist
hafa áhrif til að stúlkur breyti um
kyn (einhverfa, anorexía) en rann-
sóknir sýna að langflest ungmenni
vaxa upp úr tilfinningunni um að þau
séu fædd í röngum líkama, og það án
afskipta samfélagsins, og verða e.t.v.
hamingjusamir hommar eða lesbíur.
Eldur Deville heldur því fram að
þessum nýju lögum hafi verið laum-
að gegnum þingið án þess að nein
raunveruleg umræða um kosti þeirra
og galla hafi farið fram og hefur sett
fram undirskriftalista á netinu með
rökstuðningi um þörfina á endur-
skoðun þeirra. Hvort tveggja má
finna á facebooksíðu LGB-teymisins.
Um bómullarþakið og rétt-
indabaráttu samkynhneigðra
Eftir Ingibjörgu
Gísladóttur » Transaktívisminn
hefur gengið svo
langt að karlar geta nú
talið sig lesbíur og kon-
ur homma og upplifir
margt LGB-fólk sig
jaðarsett.
Ingibjörg
Gísladóttir
Höfundur starfar við umönnun
aldraðra.
Nú hefur í þriðja
sinn á rúmum 20 ár-
um verið gerð atlaga
að vinsælum og ötul-
um organista og kór-
stjóra innan kirkj-
unnar, sem náð hefur
árangri með kóra
sína. Hvað veldur?
Fyrst má telja
Flókadeiluna miklu í
Langholtskirkju
1996, þegar bola átti
Jóni Stefánssyni úr starfi sínu sem
vinsæll og fær kórstjóri Kórs
Langholtskirkju og allra barnakór-
anna í kirkjunni. Sem betur fer
tókst sú ætlan ekki og söfnuður
Langholtskirkju fékk áfram að
njóta starfskrafta hans um sinn.
Næst var Hilmari Erni Agnars-
syni organista og kantor í Skál-
holtsdómkirkju sagt upp starfi árið
2006, vegna þess að hann sinnti, að
mati kirkjuyfirvalda, ekki nógu vel
„hámenningarlegu“ tónlistarlífi á
staðnum. En Hilmar vann hins veg-
ar ötullega í grasrótinni með sókn-
arbörnum Skálholtsprestakalls,
byggði upp nýjan Skálholtskór frá
grunni með fólkinu í sveitinni, í
stað þess gamla, sem hvarf úr
kirkjunni nokkru áður en Hilmar
kom til starfa, eftir uppgjör við
sóknarprest sinn. – Hann byggði
upp öflugt barnakórastarf frá
grunni í samstarfi við grunnskól-
ann, þar sem meirihluti barnanna í
skólanum var í barnakórnum. Lét
þau taka þátt í kirkjustarfi og
syngja við athafnir, kynnti þeim
kærleiksboðskapinn. Hann stofnaði
kór Menntaskólans á Laugarvatni í
sama augnamiði; til að fá samfellu í
söngþjálfun og söngmennt
barnanna. Þessa þrjá kóra stofnaði
hann haustið sem hann kom í Skál-
holt, 1991. Kammerkór Suðurlands
stofnaði hann 1997 með sönglærðu
eða söngvönu fólki á Suðurlandi, til
stærri verkefna.
Uppsögn Hilmars var mótmælt
kröftuglega, en honum var ekki
vært og hrökklaðist úr starfi árið
2008 ásamt kórum sínum.
Og nú, árið 2021, sér Hörður Ás-
kelsson sér ekki annað fært en
hverfa á brott úr Hallgrímskirkju
með sína frábæru kóra, Mót-
ettukórinn og Schola Cantorum,
vegna þess að þeir sem ráða kirkj-
unni telja þetta vera rétta tímann
til að breyta um tón-
listarstefnu í henni.
Hvers vegna er honum
ekki sýnd sú virðing og
þakklætisvottur, fyrir
allt hans starf við
kirkjuna, að fá að ljúka
sínu 40 ára ævistarfi í
Hallgrímskirkju?
Þessum tveimur árum
sem hann á eftir í sjö-
tugt?
Í staðinn eru söfn-
uðurinn, kórarnir og
annað listafólk, og ég
tala ekki um þau hjónin Hörð og
Ingu Rós, allt þetta fólk, sem hefur
lagt líf sitt og sál í að halda uppi
metnaðarfullu tónlistar- og listalífi
í kirkjunni sl. 40 ár, skilið eftir með
sár í hjarta og tilfinningu fyrir því
að allt þeirra starf og sá hluti ævi
þeirra, sem farið hefur í kirkju-
starfið, hafi að lokum verið lítils-
virtur. Þetta er stór hópur fólks,
stór hópur sóknarbarna, sem er
kastað brott. Sært.
Mér verður á að hugsa til
tveggja kynslóða kórfólks og sókn-
arbarna í Biskupstungum sem
hættu að finna sinn vettvang í
kirkjunni. Hvað er kirkja án safn-
aðar?
Kæru ráðamenn kirkjunnar:
Nýtið nú hæfileika ykkar góða tón-
listar- og listafólks meðan það er til
staðar, það er ekki öllum gefið að
hrífa fólk til samstarfs. Listin
auðgar safnaðarstarfið og laðar
fólk að kirkjunni. Kórfólk nýtur
þess að syngja falleg verk í góðum
hljómburði kirkjunnar undir stjórn
frábærs kórstjóra. Með kórfélög-
unum fylgja fjölskyldur og vinir til
messu og tónleika, meiri velvild
skapast í garð kirkjustarfsins,
skilningur á boðskap kirkjunnar.
Fleiri koma til að njóta boðskap-
arins. Er það ekki markmið kirkj-
unnar?
Eftir Geirþrúði
Sighvatsdóttur
Geirþrúður
Sighvatsdóttir
»Hugleiðing um sam-
skipti kirkjunnar við
þrjá organista, sem
haldið hafa uppi öflugu
kórastarfi innan kirkj-
unnar.
Höfundur er lyfjafræðingur og fv.
félagi í Mótettukórnum og
Skálholtskórnum.
truda53@gmail.com
Kirkjan og organ-
istar – til varnar
Herði Áskelssyni
í Hallgrímskirkju
er stærsti fjölmiðill
landsins en
71.4%
landsmanna nota
mbl.is daglega*
*
G
a
llu
p
M
e
d
ia
m
ix
–
d
a
g
le
g
d
e
kk
u
n
2
0
2
0
Vissir þú
að mbl.is