Morgunblaðið - 23.06.2021, Blaðsíða 13

13
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 23. JÚNÍ 2021
Vanda sig Björgunarbátur hífður úr ísfisktogaranum Viðey RE, sem Brim gerir út frá Reykjavík. Skipverji Viðeyjar stýrir bátnum rétta leið með línu sem bundin er fremst í stefnið.
Eggert
Þeir voru til sem ólu
þá von í brjósti að út-
boð á hlut ríkisins í Ís-
landsbanka mistækist.
Þær vonir hafa orðið að
engu. Hrakspár um
vonda tímasetningu
rættust ekki. Tilraunir
til að ala á tortryggni
og vekja upp efasemdir
almennings runnu út í
sandinn.
Útboð á 35% hlut ríkisins, að
teknu tilliti til valrétta, er stærsta
frumútboð hlutabréfa sem farið hef-
ur fram á Íslandi. Umframeft-
irspurnin var nær níföld eða alls 486
milljarðar króna, frá einstaklingum,
almennum fjárfestum og innlendum
og erlendum fagfjárfestum. Heildar-
söluandvirðið er 55,3 milljarðar
króna og rennur í ríkissjóð.
Niðurstaða útboðsins staðfestir
ekki aðeins tiltrú fjárfesta á Íslands-
banka – hún er ekki síður trausts-
yfirlýsing erlendra fjárfesta á ís-
lensku efnahagslífi. Lítið, opið og
dýnamískt hagkerfi getur verið að-
laðandi fyrir fjárfesta. Íslands-
bankaútboðið eykur áhugann á Ís-
landi sem góðum fjárfestingarkosti.
(Og kannski ættu þeir stjórn-
málamenn og álitsgjafar sem dug-
legastir hafa verið að tala niður ís-
lensku krónuna, að
breyta aðeins um tón).
Heilbrigðari
markaður
Ávinningurinn af
sölu á bréfunum í Ís-
landsbanka er marg-
þættur.
Ríkið losar hluta
þeirra fjármuna sem
hafa verið bundnir í
áhætturekstri – fær í
þessum áfanga yfir 55
milljarða sem hægt er
að nýta í önnur og mikilvægari verk-
efni í þágu almennings (ekki síst nið-
urgreiðslu skulda). Það er rétt hjá
Bjarna Benediktssyni, fjármála- og
efnahagsráðherra, að salan er
„ábatasöm fyrir ríkissjóð og kemur
sér vel í þeirri uppbyggingu sem
fram undan er næstu misseri“. Ábat-
inn skiptir miklu en mikilvægara er
að með sölunni er tekið „fyrsta
skrefið í að minnka áhættu ríkisins í
bankarekstri og færumst nær heil-
brigðara umhverfi líkt og þekkist á
Norðurlöndum og öðrum nágranna-
ríkjum okkar“. Skráning bréfanna
gerir eftirleikinn þægilegan og
gagnsæjan, jafnt fyrir ríkið, aðra
hluthafa, starfsmenn og almenning.
Með því að draga ríkið, sem aðal-
leikara, út af sviðinu með skipuleg-
um hætti verður fjármálamarkaður-
inn heilbrigðari. Ýtt er undir aukna
samkeppni en ekki síður nýsköpun.
Heimilin og fyrirtækin njóta.
Skráning hlutabréfa Íslands-
banka á almennan hlutabréfamark-
að er risaskref í átt að öflugri og
skilvirkari hlutabréfamarkaði. Vel
heppnað útboð Icelandair í sept-
ember sl. og skráning Síldarvinnsl-
unnar í liðnum mánuði í kauphöll
Nasdaq Iceland voru mikilvægir
áfangar í að styrkja innlendan hluta-
bréfamarkað þar sem þúsundir ein-
staklinga eru orðnir eigendur hluta-
bréfa. Hluthafar Íslandsbanka að
loknu útboði eru um 24 þúsund. (Ég
er fullviss um að fáir hefðu fagnað
meira en Eykon – Eyjólfur Konráðs
Jónsson – yfir því hversu vel tókst til
við sölu Íslandsbankabréfanna.
Hann barðist fyrir því að til yrðu öfl-
ug almenningshlutafélög. Hann kall-
aði drauminn „auðræði almennings“
eða „fjárstjórn fjöldans“. Með því
vildi Eykon tryggja að „sem mestur
hluti þjóðarauðsins dreifist meðal
sem allra flestra borgara landsins,
að auðlegð þjóðfélagsins safnist
hvorki saman á hendur fárra ein-
staklinga né heldur ríkis og op-
inberra aðila“).
Skattalegir hvatar
Ég hef í áraraðir barist fyrir virk-
um hlutabréfamarkaði. Sú barátta
er óaðskiljanlegur hluti af hug-
myndafræði – sumir segja draum-
sýn – um að samþætta hagsmuni
launafólks og atvinnulífsins og
tryggja fjárhagslegt sjálfstæði ein-
staklinga – ekki aðeins hinna efna-
meiri heldur alls launafólks. (Og ég
sæki að hluta í kistur Eykons).
Eignamyndun almennings hvílir á
tveimur meginstoðum; lífeyrisrétt-
indum og verðmæti eigin húsnæðis.
Með því að gera launafólki kleift að
taka með beinum hætti þátt í at-
vinnulífinu er þriðju stoðinni skotið
undir eignamyndunina. Þannig fær-
umst við nær því að tryggja fjár-
hagslegt sjálfstæði einstaklinga.
Með þetta markmið í huga lagði
ég fram frumvarp um sérstakan
skattaafslátt vegna hlutabréfa-
kaupa. Skattaafslátturinn gefur tug-
um þúsunda tækifæri, sem þeir ann-
ars hefðu ekki, til þátttöku í
atvinnurekstri. Virk þátttaka launa-
fólks í atvinnulífinu eykur aðhald að
fyrirtækjum, tvinnar saman hags-
muni sem eykur áhuga og skilning á
stöðu hagkerfisins. Frumvarpið náði
ekki fram að ganga en hlýtur að
verða eitt af forgangsverkefnum
Sjálfstæðisflokksins á nýju kjör-
tímabili.
Mikilvægi virks hlutabréfamark-
aðar er seint ofmetið. Ein meginfor-
senda fyrir framþróun efnahagslífs-
ins – og þar með bættra lífskjara – á
komandi árum og áratugum er öfl-
ugur, virkur hlutabréfamarkaður.
Samkeppnishæfni atvinnulífsins er
undir því komin að aðgengi fyr-
irtækja, – ekki síst nýsköpunarfyr-
irtækja – að áhættufjármagni sé
gott, hvort heldur það er í formi
hlutafjár eða lánsfjár.
Virkur hlutabréfamarkaður er
ekki aðeins uppspretta áhættufjár-
magns heldur einnig aukins aga og
upplýsinga. Agavald markaðarins
þar sem skráð fyrirtæki búa við ríka
upplýsingaskyldu, leiðir til vandaðra
stjórnarhátta, gagnsæis, trúverðug-
leika og hagkvæmari rekstrar. Skil-
virkur hlutabréfamarkaður er því
óaðskiljanlegur frá öflugu efnahags-
lífi og hagvexti. Ávinningurinn af
sölu og skráningu hlutabréfa Ís-
landsbanka er ekki síst fólginn í öfl-
ugri og virkari hlutabréfamarkaði
samhliða traustsyfirlýsingu á fram-
tíð íslensks efnahagslífs.
Eftir Óla Björn
Kárason » Lítið, opið og
dýnamískt hagkerfi
getur verið aðlaðandi
fyrir fjárfesta. Íslands-
bankaútboðið eykur
áhugann á Íslandi
sem góðum fjár-
festingarkosti.
Óli Björn Kárason
Höfundur er alþingismaður
Sjálfstæðisflokksins.
Yfirlýsing um traust á íslensku efnahagslífi