Skólablaðið - 01.11.1973, Side 14

Samskipti Klnverja og Sovétmanna
„Að taka upp stein, aðeins til að
missa hann niður á fæturna á sér',’
er kínverst orðatiltæki, sem notað
er til að lýsa framkomu ákveðinna
heimskingja. Endurskoðunarsinnar í
öllum löndum eru heimskingjar af
þessari tegund.
Mao-Tse-tung.
Sovéskt herlið var sent til eyjar-
innar Chenpao í Wusulifljóti 2. marz
árið 1969 Fljót þetta rennur á landa-
mærum Sovétríkjanna og Kína. Var ætlun-
in að hrekja þaðan á brott kínverska
landamæraverði. Skotbardagi hofst, og
varð mannfall í liði beggja. Þann 15«
sama mánaðar urðu aftur átök á sama
stað, og næstu vikur bárust fréttir um
mikla liðsflutninga þangað, beggja vegna
landamæranna.
Atburðir þessir vöktu gífurlega at-
hygli, því að þeir voru fyrstu vopn-
uðu átökin milli þessara tveggja þjóða
síðan byltingin var gerð í Rússlandi,
árið 1917. Fyrir þann tíma höfðu út-
sendarar rússneska keisarans, ásamt
Vesturveldunum og Japan, haldið uppi
skefjalausum ránum í Kína, nær hálfa
öld. Þegar Bolshevikar komust hins
vegar til valda, afsöluðu þeir sér
rétti til skaðabóta þeirra, sem rúss-
neska keisarastjórnin hafði fengið eft-
ir boxarauppreisnina (frelsisstríð Kín-
verja, árið 1900), og öllum þeim ser—
réttindum, sem Rússland hafði í Kína,
að hætti stórvelda. Með þessu var nu
lagður grundvöllur að vináttu Russa og
Kínverja. Sú vinátta hélzt fram á síð-
asta áratug.
Hver var orsök þessara vináttuslita
nú? 1 báðum löndum eru framleiðslu-
tækin í félagslegri eign, sem er sú
grundvallarskipan, er greinir sósjalísk
ríki frá kapítalískum. Jafnframt kenna
bæði löndin efnahagslega og pólitíska
stefnu sína við hinn vísindalega sósjal—
isma, Marxismann. En samkvæmt díalek-
tískri efnishyggju * heimspeki Marxism-
ans,$ru andstæður milli sósjalískra
ríkja ekki ósættanlegar. Ágreining
milli þeirra er hægt að leysa með frið-
samlegum umræðum. Deilurnar milli Kína
og Sovétríkjanna eru engin undantekning
þar á. Orsakir þeirra eru sú öfugþróun
sósjalismans, sem orðið hefur í Rúss-
landi .
Þeir Marx og Engels töldu, að eftir
því sem kommúnisminn þróaðist meira,
myndu landamæri smám saman þurrkast út.
En þá gerðu þeir einnig ráð fyrir, að
þegar hin sósjalíska bylting hæfist,
myndi sósjalisminn á skömmum tíma breið
ast út til allra landa. Þ.e.a.s. við
hina sósjalísku uppbyggingu yrði að-
eins til skamms tíma um að ræða and-
stöðu frá bæði erlendri og innlendri
borgarastétt. Sósjalísk og kapital-
ísk ríki áttu ekki að geta þrifist,
hlið við hlið.» Fljótlega myndi þeim
lenda saman í stríði, sem endaði með
því, að annað þjóðskipulagið liði und-
ir lok. Einnig taldi Marx, að bylt-
ingin yrði fyrst gerð í háþróuðum
iðnaðarlöndum, því að styrkur hins
sósjalíska þjóðskipulags fælist ekki
aðallega í aukinni framleiðslugetu,
heldur réttlátri skiptingu auðsins,
og því afturhvarfi frá barbarismanum,
sem því fylgdi.
Þessar hugmyndir stóðust ekki, eins
og kunnugt er. Lenin gerði bylt-
inguna framkvæmanlega í lítt iðnþró-
uðum löndum með flokkskenningu sinni.
Og þegar byltingin var gerð í Rúss-
landi,gátu borgararnir dregið útbre-
iðslu hennar á langinn með fasist-
ískum ofbeldisaðgerðum og sósjalísk-
um umbótum. Síðastnefndu aðgerðirnar
hafa orðið til þess, að kapitalisminn
er ekki enn orðinn safngripur.
En sú þróun, sem varð í Sovét-
ríkjunum, markaðist mjög af þeim
vandamálum, sem við þetta sköpuðust.
Stöðug ógnun hinna kapitalísku ríkja,
sem voru hernaðarlega mun öflugri,
varð til þess, að pólitísk þróun varð
nær engin í Sovétríkjunum fyrstu ára-
tugina eftir byltinguna. Síðar, þegar
aðstæðurnar breyttust, var komin fram
í landinu forréttindastétt, sem ekki
hafði sömu hagsmuna að gæta og fjöld-
inn. Þessi nýja stétt tók upp endur-
skoðunarstefnuna. Var við samningu
hennar gjarna farið í smiðju vestrænna
hugmyndafræðinga, því að „líkur sækir
líkan heim", eins og þar stendur. En
endurskoðunarstefnan byggist fyrst og
fremst á því, að í stað þess að veita
fólkinu aukin stjórnmálaleg réttindi,
er sífellt hærri kröfum þess mætt með
aukinni framleiðslu neyzluvarnings.
Margir hafa ætlað, að með þessu
hafi sannast, að lýðræðissósjal-
ismi gæti ekki komist á. Hafa þeir
bent á, að eðli ríkisins væri að við-
halda sjálfu sér o.s.frv. En þetta
er aðeins firra þeirra manna, sem enn
ráfa stefnulaust um svartnætti hinnar
borgaralegu hugmyndafræði. 1 Kína
hefur þróunin orðið á allt annan veg
en í Sovétríkjunum. Hafa Kínverjar
haft þá aðstöðu, að geta stuðst við
reynslu þessa fyrsta sósjalíska þjóð-
félags. Þess vegna, meðal annars,
hafa þeir getað forðast allar hægri
hentistefnur og stefna nú hraðbyri að
þjóðfélagi kommúnismans.
En nú skal horfið nánar að þróun
mála frá árinu 1917 og til dagsins
í dag. Til þess að skýra samskipti
landanna tveggja, mun ég verða að
gera innanríkismálum þeirra nokkur
skil. Fram að árinu 1949» var þróun
mála mjög ólík í Sovétríkjunum og
Kína. Á þessum tíma tóku Sovétríkin
stórstígum framförum. Þau breyttust
úr bændaþjóðfélagi í háþróað iðnaðar-
land. ólæsi, sem áður hafði verið
meira en 80$ var útrýmt. Þannig
mætti lengi telja. Stjórnunin var í
höndum fámennrar miðstjórnar komm-
únistaflokksins . Stefna Irennar var
Stalínisminn, sem miðaðist við að
koma á kommúnisma í einu landi, og
var nokkuð þjóðernissinnuð. Sósjalísk
og kapitalísk ríki áttu ekki að geta
haft samvinnu um nokkur mál. Því var
það eitt helzta markmið Stalínismans,
að koma á í landinu hagkerfi, sem
væri algerlega óháð öðrum löndum.
Kína var hins vegar í höndum er-
lends auðvalds og var mest allur
fluttur úr landi um leið og hann mynd-
aðist. Þar var einnig háð nær stans-
laust stríð í meira en tvo áratugi,
fram að valdatöku kommúnista.
Fyrst börðust kommúnistar og Kuo-
minjtang. Síðan sameinuðust þeir
í stríðinu gegn Japönum. Og að lokum
lenti þeim aftur saman', sem endaði
með því, að Chiang Kai-Shek flýði til
Taiwan. Var þjóðin mjög illa á vegi
stödd, þegar alræði öreiganna var
stofnað. En styrkur þess fólst í
hinum miklu vinsældum, sem byltingin
naut meðal almennings. Kommúnista-
flokkurinn var einnig mjög sterkur
vegna innri aga, sem hafði náðst við
ævintýralega baráttu hans við Japani
og Kuominjtang. Höfðu þeir oft orðiþ
að líða hörmulegan ósigur fyrir komm-
únistum þrátt fyrir margfalt fjöl-
mennari heri og betri vopn.
Stefna Sovétríkjanna í innan- og
utanríkismálum allt fram til árs-
ins 1957 mótaðist mjög af veikri her-
naðarstöðu þeirra gagnvart auðvalds-
ríkjunum. Til að halda einingu í
landinu, var hin fámenna miðstjórn,
sem verið hafði í borgarastríðinu
1917-23, látin haldast. Einnig fékk
miðstjórnin vald til að láta banda-
lagslöndin leggja niður sérhagsmuna-
kröfur sínar í þágu heildarinnar.
Jafnframt hófu þeir mikla hergagna-
framleiðslu, og var iðnvæðing lands-
ins mikið miðuð við hana. Auk þessa
virtu þeir alþjóðahyggju öreiganna
nær gersamlega að vet'tugi. Því var
það sem þeir studdu ekki kommúnista
á neinn hátt fyrr en eftir valdatöku-
na 1949.
Hins vegar veittu Sovétríkin Kuo-
minjtang stuðning í síðari heims-
styrJöldinni gegn Japönum, og það
þrátt fyrir, að það væru fyrst og
fremst kommúnistar, sem veittu þeim
mótspyrnu og hröktu þá að lokum úr
landinu. Chiang Kai-Shek og herir
hans höfðu á þessum tíma hægt um sig,
því helztu andstæðingar þeirra sem
umboðsmanna erlendra auðfélaga voru
ekki Japanir, heldur kommúnistar.
Styrkur Sovétmanna var því aðal-
lega veittur vegna þess, að þeir
töldu Chiang mundu ótvírætt verða
stjórnanda Kína í framtíðinni, og
þeir vildu koma á góðri samvinnu við
hann. Þeir fengu heldur ekki svo
lítið fyrir sinn snúð, því að í stríð-
slok var þeim úthlutað Ytri-Mongólíu.,
Port Arthur og nokkrum eyjum í Kyrra-
hafi] allt fyrrverandi landsvæðum
Kína .
Starblinda Sovétmanna á mátt komm-
únista í Kína hlýtur að vekja furðu
þrátt fyrir, að valdataka þeirra síðar
nefndu hafi verið eitt mesta þrekvirk
sögunnar. Hún mun aðallega hafa sta.
að af því, að Sovétmenn töldu aðeins
verkalýðinn í borgunum geta framkvæmt
byltinguna. En Mao og félagar höfðu
í upphafi beðið ósigur í borgunum og
reiddu sig síðan að mestu á smábændur
og leiðuliða. Einnig afsannaði bylt-
ingin í Kína almennt viðurkenndar
kenningar, þar sem landið var þá ný-
lenda hálfgerð, og þjóðleg borgara-
stétt mjög fámenn. Iðnaður var hverf-
andi lítill og framleiðsla nær ein-
skorðuð við landbúnaðinn.
Sovétríkin voru á valdatíma Stal-
íns í miklum heiðri höfð í Kína.
Sovjeski kommúnistaflokkurinn var
viðurkenndur sem leiðandi aflið í
baráttu sósjalískra landa gegn kapi-
talismanuin. Voru menn hvattir til að
kynna sér reynslu hans og tileinka
sér starfshætti hans. Einnig voru
kenningar Stalíns mikið prísaðar í
Kína og var hann, ásamt Marx, Engels,
Lenin og Mao, talinn mesti hugmynda-
fræðingur sósjalismans.
Því var það, strax eftir bylting-
una í Kína, að upphófst náin sam-
vinna milli landanna. Gerðu þau með
sér samning um það, að ef ráðist yrði
á annað landið, skoðaðist það sem
árás á hitt landið. Á efnahagssvið-
inu hófst mikill stuðningur Sovét-
manna við Kínverja. Byggðist hann
aðallega á lánum og tækniaðstoð.
Beinir styrkir voru engir. Stuð-
ningsmenn (Rússar) höguðu því svo,
að stuðningurinn náði ekki fyrsta
árið, 1930, að vera jafn mikill og
sá, sem Kuominjteng hafði fengið á
stríðsárunum.
Nokkrum árum áður höfðu Vestur-
veldin hafið baráttu gegn Sovét-
ríkjunum undir yfirskyni ímyndaðrar
hættu af útþenslustefnu þeirra, og
var nú Kalda stríðið, ásamt hinum
ógeðslegu afkvæmum þess, enn meiri
kúgun Kapitalista á þriðja heiminum,
í fullu fjöri og vígbúnaðarkapphlaup
stórveldanna sömuleiðis. Hafði það
mikil áhrif til hins verra á stuð-
ning Sovétríkjanna við Kína, jafnt
sem önnur lönd, þótt alþjóðahyggja
þeirra hafi ekki verið sterk fyrir.
Á fyrstu árum sjötta áratugsins
viðurkenndu mörg ríki stjórn komm-
unista í Kína, og tóku þær upp vin—
samleg samskipti við Kína. Þetta
voru aðallega lönd þriðja heimsins.
Bandaríkin hugðust fylgja fordæmi
þeirra. Höfðu þau misst allt álit
á Chiang Kai-Shek því að aðgerðir
hans til að ná vinsældum meðal al-
mennings í Kína höfðu undantekninga-
laust farið út um þúfur. Þegar til
framkvæmdanna kom var hann bundinn í
báða skó, því að auðfélögin, sem
héldu stjórn hans uppi, höfðu engan
hagnað af slíku. Af viðurkenningu
U.S.A. á hinni nýju kínversku stjórn
varð þó ekki og kom Kóreustríðið í
veg fyrir það.
Hófst það þannig, að Norður-Kór-
eanski herinn undir leiðsögn Sov-
jeskra hernaðarsérfræðinga réðst inn
í suðurhlutann og lagði mikinn hluta
hans undir sig á stuttum tíma.
Um sama leyti kom upp deila í Ör-
yggisráði S.Þ. milli Sovétmanna og
annara þjóða um setu Kuominjtang í
ráðinu. Er þeir fengu því ekki fram-
gengt að stjórn Maós tæki sæti kína í
ráðinu, sendu Sovétmenn fulltrúa sinn
heim I mótmælaskyni. Gripu Bandaríkj
amenn þá tækifærið og fengu það sam-
þykkt, að bandalagið sendi her á
hendur kommúnistum í Kóreu. Viðbrögð
Sovétmanna við þessu voru þau, að
þeir sendu hernaðarsérfræðinga sína
heim frá Kóreu og tóku því ekki bein-
an þátt í stríðinu gegn her S.Þ.
N-Kóreumenn voru nú fljótt hraktir
til baka. En þegar S.Þ. menn
stöðvuðu ekki sóknina við landamærin,
sáu Kínverjar sér ekki annað fært en
að senda her inn í Kóreu, öryggis
síns vegna. Þetta leiddi til þess.að
Kínverjar voru umsvifalaust stimplaðir
sósjal-imperíalistar og lýstu kapital-
ískar þjóðir yfir fullum fjandskap við
þá. Voru Kínverjar settir í „sóttkví"
sem þeir losnuðu ekki úr fyrr en á síð
astliðnu ári. Nær útilokað er, að
Sovétmenn hafi ekki fyrirfram gert
sér grein fyrir afleiðingum gerða
sinna í S.Þ. Alla vega lyktaði mál-
inu þannig, að Kínverjar urðu enn háð-
ari Sovétmönnum en áður, og forysta
Sovétríkjanna meðal sósjalískra þjóða
varð enn tryggari en nokkru sinni fyrr.
Árið 1953 féll Stalín frá, og náði
Krúschev þá völdum. Hvarf hann að
nokkru frá þjóðernisstefnu Stalínisma-
ns, enda höfðu öldur Kalda stríðsins
þá lægt nokkuð, eftir tilkomu hinnar
sovjesku kjarnorkusprengju árið áður.
Vildi hann reyna sveigjanlegri utan-
ríkisstefnu, sem beindist að alþjóða-
byltingu með því að forðast stríð.
Þessu voru Kínverjar samþykkir.
Árið 1937 skutu Sovétmenn á loft
fyrstu kjarnorkueldflaug sinni, og
var hún einnig sú fyrsta sinnar teg-
undar í heiminum. Með því voru þeir
(komnir feti framar en U.S.A. í tækni-
legri smíði gjöreyðingarvopna, þó að
Bandaríkjamenn hefðu mun meira magn
af þeim. Þá var komin upp sú aðstaða,
að innrás Vesturveldanna í Sovétríkin
var nær útilokuð, því það myndi hafa
í för með sér of mikla eyðingu í báðum
löndum. Sósjalisminn var nú eftir 40
ár loksins úr hættu fyrir heimsvalda-
sinnum.
Þetta töldu Maó og samstarfsmenn
hans marka mikil tímamót. Núna
skyldi barátta kommúnista ekki fyrst
og fremst snúast um það, að halda því
sem þegar hafði fengist, heldur skyldu
þeir nú hefja öfluga sókn. Skyldi
baráttan fyrst og fremst miðast við
það, að koma á sósjalisma í þriðja
heiminum og verða hér nefnd helztu
atriðin, sem Maó taldi, að hafa þyrfti
í huga við þá framkvæmd.
Af eigin reynslu vissi Maó, að auð-
valdsstéttir Vesturlanda tækju að-
eins tillit til valds* samningar við
þær gætu aðeins farið fram á máli vél-
byssunnar. Þetta er kaldhæðnisleg
staðreynd fyrir friðsama (?) Islend-
inga. En hún hefur sannast alls stað-
ar, (nú síðast í Chile), og kemur til
af því, að hagsmunir alþýðunnar og
auðvaldsins eru ósamrýmanlegir.
Annað er það, að í stríði skipta
vopnin ekki höfuðmáli, heldur fólk-
ið. Það sannaðist einnig í Kína, og
sömu sögu er að segja um Kúbu. I
þessum löndum fengu kommúnistar vopn
sín nær eingöngu frá andstæðingunum.
Þannig yrði það einnig í framtíðinni,
hvaða vopn sem um væri að ræða. Þótt
andstæðingurinn hefði ety. kjarnorku-
vopn í byrjun, yrðu þau innan skamms
tíma einnig komin undir hendur al-
þýðunnar•