Morgunblaðið - 16.07.2021, Blaðsíða 11

FRÉTTIR 11Innlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. JÚLÍ 2021
Laugavegi 178 | 105 Reykjavík | Sími 551 3366
Opið virka daga kl. 11-18, laugardaga kl.11-15
NÁTTFATNAÐUR
NÝTT FRÁ GÆÐAMERKINU
Dásamlega
létt og mjúkt
micro-viscose
Fjórir litir
Stærðir S-XL
Verð frá 3.990,-
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Eins hreyfils flugvélarnar voru
ómetanlegar í því mikilvæga verk-
efni að græða upp gróðursnautt land
eða örfoka. Án þeirra hefðu mik-
ilvæg verkefni tæpast komist í fram-
kvæmd,“ segir Sveinn Runólfsson,
fyrrverandi landgræðslustjóri. Með
Páli Halldórssyni, fyrrverandi flug-
stjóra, er Sveinn höfundur bók-
arinnar Landgræðsluflugið – end-
urheimt landgæða með eins hreyfils
flugvélum sem kom út fyrir
skemmstu.
Fimm flugvélar voru í útgerð
Bókin góða fjallar um starf Land-
græðslunnar og flugmanna hennar á
árunum 1958 til 1992, þegar eins
hreyfils flugvélar voru notaðar til að
dreifa fræi og áburði víða um land.
Á þeim 35 árum sem þetta land-
græðsluflug stóð yfir átti Land-
græðslan alls fimm eins hreyfils
flugvélar. Fyrst voru í útgerð vélar
af gerðinni Piper Super Cup, tvær
slíkar. Seinna voru teknar vélar af
gerðunum Piper Pawnee, Piper
Brave og Air Tractor. Þær voru
keyptar sérútbúnar frá Bandaríkj-
unum, en þar vestra er löng reynsla
af notkun flugvéla í landbúnaði á víð-
feðmum ökrum, til dæmis í landbún-
aðarríkjunum við Vötnin miklu.
Tvær fyrrgreindra áburð-
arflugvéla eyðilögðust, önnur í flug-
taki en hin við lendingu. Engan sak-
aði alvarlega og almennt má segja að
vélar þessar hafi reynst vel. Flugið
var gert út í lengri eða skemmri
tíma frá alls 109 stöðum hringinn í
kringum landið. Gjarnan var það við
eða nærri svæðum sem græða skyldi
upp. „Að hægt væri að fljúga sem
flestar, stuttar ferðir með áburð og
fræ skilaði mestu,“ segir Sveinn
Runólfsson.
Á Suðurlandi var flogið frá alls 48
stöðum; svo sem lendingarstöðum
sem voru sérstaklega útbúnir fyrir
landgræðsluvélarnar. Þar má meðal
annars nefna flugbrautir við Sandá,
sunnarlega á Biskupstungnaafrétti,
hvaðan var flogið inn á Haukadals-
heiði en uppgræðsla þar var eitt
stærsta verkefni Landgræðslunnar
um langt árabil. Í öðrum lands-
hlutum má nefna lendingarstaði við
Kalmanstungu í Borgarfirði, Sand-
odda við Patreksfjörð og Hrossa-
borgir á Mývatnsöræfum svo eitt-
hvað sé nefnt.
Páll Halldórsson, seinna lands-
þekktur sem þyrluflugstjóri, kom
fyrst að áburðarfluginu sumarið
1962, var þá flugmaður á vélum þar
sem Sveinn Runólfsson fyllti á
áburðartankinn.
Áburðarflug er áhættusamt
„Við Páll höfum fylgst að í áratugi
og búum í dag báðir á Selfossi. Fór-
um fyrir nokkrum árum að tala um
hve mikilvægt væri að varðveita
heimildir um landgræðsluflugið með
eins hreyfils flugvélunum, sögu sem
við þekktum vel. Við hófumst því
handa við að skrifa og safna fjölda
mynda og útkoman er þessi bók,“
segir Sveinn og heldur áfram:
„Þarna kemur sitthvað markvert
fram, til dæmis hve vel flugvélarnar
nýttust við erfiðar aðstæður. Þar get
ég sérstaklega nefnt risavaxin verk-
efni í Vestmannaeyjum eftir eld-
gosið þar árið 1973. Þá var farið í
mörg hundruð flugferðir með fræ og
áburð sem dreift var einkum og
helst á sunnanverðri Heimaey, næst
Eldfellinu. Því er svo ekki að neita
að áburðarflug er áhættusamt; að
fljúga í lítilli hæð þar sem dreifa á
áburði og fræi þar sem engu má
skeika er vandaverk.“
Lífbeltin tvö
Í bókinni góðu sem prýdd er nær
300 ljósmyndum er lýst merkilegum
þætti í íslenskri flugsögu og fram-
lagi til sögu landgræðslu. Greint er
frá upphafi áburðarflugsins hér á
landi og í heiminum auk þess sem
fjallað er um flugvélarnar sem komu
við sögu. Sagt er frá skipulagi og
framkvæmd landgræðsluflugsins en
fyrst og fremst varpar bókin ljósi á
þann mikla árangur sem varð af
fluginu og er sýnilegur víða um land.
Einungis tólf flugmenn flugu litlu
landgræðsluflugvélunum á árunum
1958-1992. Hafsteinn Heiðarsson,
lengi flugmaður hjá Landhelg-
isgæslunni, flaug flest sumrin bæði á
eins hreyfils flugvélunum og Doug-
las Dakota-vélinni, Páli Sveinssyni.
„Meðan Landgræðslan var í flug-
vélaútgerð var alltaf gott samstarf
við Gæsluna, sem ég hef viljað kalla
systurstofnanir. Kristján Eldjárn,
forseti Íslands, talaði á sínum tíma
um lífbeltin tvö, það er fiskimiðin og
gróður landsins. Þetta eru auðlind-
irnar sem gera landið byggilegt og
sínhvor stofnunin gætti þeirra,“ seg-
ir Sveinn.
Sem fyrr segir lagðist áburðarflug
Landgræðslunnar með eins hreyfils
flugvélum af árið 1992 og með Páli
Sveinssyni 2006. Þar kom til að með
öflugum vinnuvélum í eigu bænda
var hægt að fela þeim uppgræðslu-
starfið í sveitum landsins, eins og
vilji þeirra stóð til. „Tímarnir og að-
stæður voru einfaldlega breyttar. Að
nota flugvélar við landgræðslu
stendur þó áfram fyrir sínu, en borg-
ar sig þó sennilega ekki nema fara
þyrfti í risavaxin uppgræðsluverk-
efni, til dæmis í kjölfar nátt-
úruhamfara. Vonandi kemur aldrei
til slíks,“ segir Sveinn að síðustu.
Örfoka landið var grætt úr lofti
- Saga áburðarflugs með eins hreyfils flugvélum nú á bók - Sveinn Runólfsosn og Páll Halldórsson
eru höfundar - Flogið var frá 109 stöðum víða um landið - Fljúga sem allra flestar, stuttar ferðir
Vinnuflokkur Í tengslum við áburðarflug, til dæmis á stærri gerðum eins hreyfils véla, þurfti alltaf talsvert úthald
og mannskap, við að hlaða vélarnar af fræi og áburði, en þær voru gerðar út frá brautum vítt og breitt um landið.
Ljósmynd/Guðmundur Karl Sigurdórsson
Höfundar Sveinn Runólfsson, til vinstri, og Páll
Halldórsson skráðu saman sögu áburðarflugsins.
Fumkvöðlastarf Áburði dreift með lítilli Super-Cup
flugvél um 1960. Þarna fékkst dýrmæt reynsla.
Enn er óljóst hvenær eða hvort
laumufarþegarnir fjórir sem voru
um borð í súrálsskipinu sem kom til
hafnar í Straumsvík 8. júlí verði
sendir úr landi.
Laumufarþegarnir koma upp-
runalega frá Gíneu og tala bara
frönsku en lögreglan hefur átt sam-
skipti við þá með aðstoð túlks. Fóru
þeir um borð í skipið í Senegal og
voru uppgötvaðir af skipverjum á
fjórða degi.
Skipið sigldi fyrst til Brasilíu en
mönnunum var ekki hleypt inn til
landsins. Þeir dvöldu í einni káetu
skipsins uns þeir komu til Íslands.
Unnið er að staðfestingu á því
hvaðan laumufarþegarnir eru og
svo verða fengin ferðaskilríki fyrir
þá. Mennirnir eru ekki með skilríki
og uppfylla því ekki skilyrði til að
dvelja á Íslandi.
„Það tekur einhvern tíma þannig
þeir eru á hóteli í bænum á meðan,“
segir Jóhann Karl Þórisson aðstoð-
aryfirlögregluþjónn.
Farþegarnir eru nú í umsjá um-
boðsmanns sem sér þeim fyrir mat
og húsnæði og munu dvelja hér á
meðan unnið er í málinu.
Morgunblaðið/Ómar
Straumsvík Mennirnir komu með súrálsskipi til hafnar í Straumsvík 8. júlí.
Laumufarþegarnir
fjórir dvelja nú á hóteli