Feykir - 04.11.2020, Síða 9

Í síðustu greinum höfum við dvalið
nokkuð við landsmótið 1970, en þá
hófst vegferð sem við skulum nú feta
áfram. Árið 1970 markaði upphaf
þess þróunarskeiðs innan
hestamenskunnar hér á landi sem
kallast hestaíþróttir, ekki í merking-
unni að á hestamennskuna hafi
enginn litið sem íþrótt fyrr en þá,
heldur að nýjar keppnisgreinar, sem
fengu samheitið hestaíþróttir, voru
teknar upp og knapar, einkum af
yngri kynslóðinni á þeim tíma, fóru
að leggja sig eftir þeim sérstaklega.
Fyrst í stað var þetta nokkuð það
sem líkja mætti við „jaðaríþrótt“
sem svo jafnt og þétt sótti í sig
veðrið og er í dag orðin þunga-
miðjan í þeim hluta hestamennsk-
unnar sem snýst um keppni.
Íslenski hesturinn er vissulega ein af
gersemum þjóðarinnar, ekki bara
vegna einstakra eiginleika sinna,
heldur einnig vegna þess að í honum
býr saga sameiginlegrar vegferðar
hestsins og fólksins í landinu. Frá því
að skipuleg reiðhestaræktun hófst hafa
í raun undraverðar erfðaframfarir
náðst. Miklar framfarir hafa einnig
orðið í tamningu, þjálfun og allri
meðferð hestsins. Þetta er niðurstaða
vinnu framsýnna ræktenda og reið-
fólks, rannsókna og þekkingaröflunar
á hestinum og ræktunarkerfis í
kringum hann en á næsta ári mun saga
kynbótastarfsins sett á oddinn í þess-
um greinaflokki. Með hrossaræktar-
starfinu hefur í raun verið unnið afrek
í virkri stofnvernd, þar sem gömlu
landkyni, eins og íslenski hesturinn er;
einangraður í landinu síðan um
landnám, er fundið nýtt hlutverk og
viðgangur þess þannig tryggður með
sjálfbærum hætti til framtíðar. Með
sjálfbærni er átt við að hvatinn til
þessa starfs er sprottinn úr starfinu
sjálfu, ekki er um beina verndun að
ræða heldur þróttmikið starf þar sem
áhugi og efnahagslegir hvatar drífa
starfið áfram, ekki með dauða kyrr-
stöðu verndarinnar að inntaki heldur
undir einkennisorðunum: Að fortíð
skal hyggja þá framtíð skal tryggja.
Hér fyrr í greinaflokknum hefur
verið sýnt fram á hvernig kynbótadóm-
arnir og íslenska gæðingakeppnin
voru í raun tvær hliðar á sama peningi
en þegar svo íþróttakeppnin bættist
við var lengi framan af kvartað yfir að
kynbótastarfið og íþróttakeppnin væri
á skjön en fyrr en margur hyggur má
sjá merki þess að áhrif íþrótta-
keppninnar og hvernig hross hentuðu
þar fór að hafa áhrif á kynbótadóma
og kynbótastarf og þar, eins og svo oft,
voru það markaðssjónarmiðin sem
höfðu sín áhrif. Ræktendur áttuðu sig
á því, misfljótt reyndar, og hver með
sínum hætti að ekki tjóar að rækta
önnur hross en þau sem seljast en sem
betur fer eru markaðirnir ólíkir sem
tryggir fjölbreytni því einsleitni er
helsti óvinur allra kynbóta því í breyti-
leikanum, sem tryggir möguleika til
úrvals, liggur aflgjafi kynbótanna.
Evrópumeistaramótið 1970
– glænýjar keppnisgreinar
Evrópumeistaramótið fór fram dagana
5. til 6. september í Aegidienberg í
Þýskalandi. Þar var fyrsti hringvöll-
urinn gerður sem ætlaður var fyrir
keppnir á íslenskum hestum en hvorki
keppnir í þeim stíl né vellir þekktust
þá á Íslandi. Beinar brautir voru
allsráðandi eða þá mjög stórar í sveig
eða bogagerðar fyrir langhlaup sem
voru vinsæl kappreiðagrein, eins og
áður hefur verið fjallað um. Hring-
völlurinn á staðnum var 200 m,
höfundur þekkir ekki til heimilda um
hvað réð ákvörðun um stærð vallarins,
en hefur heyrt að það land sem úr var
að spila í Aegidienberg hefði ekki leyft
stærri völl en þetta. Hringvellir ruddu
sér svo fljótlega til rúms, ekki liggja
fyrir heimildir um hvar fyrsti hring-
völlurinn á Íslandi var gerður en líkum
má leiða að sá fyrsti sem hefur verið í
það minnsta snúraður út hafi verið á
Hvítárbakka í Borgarfirði en árið eftir,
1971, fór fyrsta mótið sem haldið var í
hestaíþróttum á Íslandi þar fram. Gera
má ráð fyrir að hann hafi verið af
sömu stærð og völlurinn í Aegidien-
berg, þó má vera að hann hafi verið
250 m, en fljótlega festist í sessi sú
regla sem enn gildir að hringvellir
ætlaðir til keppni í hestaíþróttum séu
250 m langir. Gildir svo enn samkvæmt
FEIF-reglum um keppnir (FIPO-
reglur), gæðingakeppni skal hins vegar
fara fram á 300 m hringvelli með
samliggjandi beinni skeiðbraut sem sé
a.m.k. 175 m löng, þó heimilt sé að
keppa á völlum allt niður í 250 m, sjá
nánar í reglugerð um keppnisvelli á
heimasíðu LH og ítarefni á heimasíðu
FEIF (lhhestar.is og feif.org). Jafnframt
má svo leiða líkur að því að fyrsti
fulluppbyggði löglegi keppnisvöllurinn
fyrir íþróttakeppni hafi verið gerður á
svæði Fáks í Víðidal í Reykjavík. Hvers
konar ábendingar þar að lútandi eru
vel þegnar en innan Fáks var fyrsta
hestaíþróttadeildin stofnuð árið 1976.
Á fyrsta Evrópumeistaramótinu
mættu keppnissveitir frá sex þjóðum
með samtals 28 hross, löndin voru:
Ísland, Þýskaland, Austurríki, Sviss og
Danmörk með fimm hvert land og
þrjú frá Hollandi. Sumir knapanna
voru með fleiri en eitt hross. Lið
Íslands var þannig skipað, skv.
niðurstöðu úrtöku: Reynir Aðalsteins-
son, Anton Guðlaugsson í Vík og
Sigurður Magnússon á Hnjúki í Vatns-
dal. Reynir var með þrjá hesta en hann
hafði þá tekið við Stjarna frá Svigna-
skarði frá Skúla Kristjónssyni sem
keppti á honum á úrtökunni auk
tveggja annarra hesta sem hann vann
sæti með, hinir tveir voru með sinn
hvorn hestinn, Sigurður á Hnjúki með
Blossa frá Aðalbóli (Hnjúki) og Anton
með Gust frá Vík. Keppnisgreinarnar á
mótinu voru: Tölt, fimmgangur, „tvær
gerðir fjórgangskeppni“, skeið, hlýðni-
æfingar og þolreið. Reynir var næst
atkvæðamesti knapi mótsins en Walter
Feldmann jr. var stigahæstur og vann
fern gullverðlaun. Mest kvað að
framgöngu Reynis á Stjarna en dró þó
víðar inn stig og þeir hinir, einkum þó
Anton. Ekki má gleyma að keppnis-
greinarnar voru Íslendingunum fram-
andi nema helst skeiðið. Íslendingarnir
náðu þó að verða í öðru sæti í
stigakeppninni á eftir Þjóðverjum en
rétt á undan Dönum, sjá Hestar og
menn 1987, Árbók hestamanna eftir
Guðmund Jónsson og Þorgeir Guð-
laugsson, útg. Skjaldborg.
Niðurlagsorð
Á mótinu var ætlast til að löndin
klæddust samstæðum búningi og voru
íslensku keppendurnir íklæddir gæru-
skinnsvestum, um það sagði Gunnar
Bjarnason sem var m.a. einn af fimm
dómurum mótsins sem dæmdu hver
fyrir sig með spjaldadómum: „Nokkuð
voru skinnvestin fyrirferðarmikil, og
hefðu knaparnir ef til vill orðið
glæsilegri á að sjá í einhverjum öðr-
um búningi.“ Ættbók og saga íslenska
hestsins á 20. öld. V. bindi eftir Gunnar
Bjarnason, útg. Bókaforlag Odds
Björnssonar 1989, bls. 140. Danir og
Hollendingar voru í samlitum peysum
hvort land, hinar þjóðirnar í reið-
jökkum.
Klæðaburður hestamanna á Íslandi
var nú einnig í þann mund að taka
stakkaskiptum, eins og áður er að
vikið, þetta merkisár fyrir hálfri öld,
árið 1970, var Félag tamningamanna,
FT, stofnað og var það fyrst til að taka
upp félagsbúning.
Í næstu grein verður haldið áfram
þar sem frá er horfið í þessari heillandi
sögu.

Kristinn Hugason
HESTAR OG MENN | palli@feykir.is
Kristinn Hugason forstöðumaður Söguseturs íslenska hestsins
Íþróttakeppnir skjóta rótum
Hrímnir frá Hrafnagili var heiðraður á landsmótinu 2002, eigandi hans og knapi: Björn Sveinsson á
Varmalæk er klæddur í félagsbúning FT alfarið í samræmi við sem segir í tölulið 13.1 í lögum félagsins:
„Búningur félagsins er blár jakki með merki félagsins á brjóstvasa, hvítar buxur, hvít skyrta, rautt bindi
og rauður klútur í brjóstvasa. MYND ÚR SAFNI SÍH ÚR ÍSLENSKI HESTURINN, ÚTG. MM OG SÍH, 2004, BLS. 264.
42/2020 9