Morgunblaðið - 13.09.2021, Qupperneq 12

12 FRÉTTIR
Viðskipti | Atvinnulíf
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 13. SEPTEMBER 2021
Opið
streymi
Sérstakir formannaþættir í aðdraganda kosninga
eru farnir af stað og á morgun situr
Sigurður Ingi Jóhannsson
formaður Framsóknarflokksins fyrir svörum
Leiftrandi umræða sem þú skalt ekki láta fram hjá þér fara
mbl.is/dagmal
14. sept.
13. september 2021
Gengi Kaup Sala Mið
Dollari 127.87
Sterlingspund 177.59
Kanadadalur 101.49
Dönsk króna 20.36
Norsk króna 14.842
Sænsk króna 14.867
Svissn. franki 139.51
Japanskt jen 1.1644
SDR 182.36
Evra 151.4
Meðalgengi/Viðskiptavog þröng 181.4559
BAKSVIÐ
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
Að minnsta kosti fjögur íslensk fjár-
málafyrirtæki urðu fyrir nokkuð um-
fangsmikilli netárás um helgina og
hafði hún m.a. þær afleiðingar að á
tímabili gátu sum fyrirtæki ekki tekið
við greiðslukortum.
Kristján Valur Jónsson er tölvu-
öryggissérfræðingur hjá SecureIT og
segir að um svo-
kallaða álagsárás
(e. DDoS) hafi ver-
ið að ræða og fer
þannig fram að
ótal tölvur og ann-
ar tæknibúnaður
um allan heim eru
virkjuð til að teppa
tölvukerfi fórnar-
lambsins og gera
þannig þjónustur
viðkomandi óað-
gengilegar eða ónothæfar. „Þeir sem
gera slíkar árásir geta beitt nokkrum
mismunandi aðferðum en markmiðið
er alltaf að senda mikið magn gagna-
pakka á skotmarkið. Gagnamagnið er
það mikið að vefþjónar, eldveggir,
DNS-þjónar og ytri varnir þess sem
árásin beinist gegn ráða ekki við álagið
svo að kerfið annaðhvort liggur niðri
eða að hægir svo mikið á umferðinni að
viðskiptavinir og aðrir notendur kom-
ast ekki að. Má líkja þessu við það ef
allir nemendur eins menntaskóla
tækju stefnuna á sömu ísbúðina á
sama tíma: fljótt yrði fullt út úr dyrum
og ísbúðin væri ekki lengur starfhæf
fyrir aðra viðskiptavini.“
Greiði ekki lausnarfé
Þeir sem standa að árásum af þessu
tagi nota oftast svokölluð yrkjanet (e.
botnet) sem samanstanda iðulega af
tölvum og nettengdum smátækjum
sem tölvuþrjótar hafa með einhverju
móti náð stjórn á og geta virkjað til að
taka þátt í tölvuarás hvenær sem er og
á hvaða skotmark sem er. „Þetta eru
ekki bara borðtölvur eða fartölvur
heldur geta líka verið hvers kyns net-
tengd tæki og síðustu ár hafa t.d. verið
gerðar risastórar álagsárásir þar sem
tölvuþrjótarnir nýttu smátæki eins og
nettengdar öryggismyndavélar,“ út-
skýrir Kristján og bætir við að í árás
með yrkjaneti sé oft tugum og jafnvel
hundruðum þúsunda tölva beitt í einu.
„Vaninn er að kaupa árásina af þeim
sem stýra yrkjanetum og fer umfang
og lengd árásarinnar eftir því hve hárri
upphæð kaupandinn er tilbúinn að
eyða. Að gera dæmigerða álagsárás
sem getur sett starfsemi stórra fyrir-
tækja úr skorðum þarf ekki að vera
mjög dýrt og má áætla að kostnaður-
inn hlaupi á nokkrum hundruðum dala
á klukkustund.“
Að undanförnu hefur verið algengt
að tilgangur álagsárása sé að kúga
lausnarfé af fórnarlambinu og er þá
oftast byrjað með umfangsminni árás
sem á að sýna skotmarkinu hvað er í
vændum ef greiðsla er ekki innt af
hendi. „Eitt er að standa af sér árás
sem varir í nokkrar klukkstundir og
annað að eiga von á árás sem gæti var-
að næstu tvær vikurnar viðstöðulaust,
nema greiðsla berist með t.d. bitcoin
inn á reikning sem ekki er hægt að
rekja,“ segir Kristján. „Almennt er
ekki mælt með því að fyrirtæki greiði
lausnarféð, bæði til að efla ekki þá sem
standa að baki árásunum og líka vegna
þess að reynslan sýnir að hótunum er
oftast ekki fylgt eftir. Mín kenning er
sú að þar sem leigan á yrkjanetinu get-
ur verið dýr ef árás á t.d. að vara í
marga daga þá meti tölvuþrjótarnir
það sem svo að ekki svari kostnaði að
standa við hótanirnar.“
Umferðinni beint í
„þvottastöðvar“
En er ekki skrítið að fjármálafyrir-
tæki sem hljóta að vera með öll sín
tölvumál á hreinu geti ekki staðið af sér
álagsárás? Kristján segir að raunin sé
að svona árásum sé ekki hægt að verj-
ast með því einfaldlega að kaupa t.d.
fleiri og stærri netþjóna og umfangs-
miklum árásum þurfi oft að svara með
róttækum aðferðum: „Ein leið til að
bregðast við álagsárás er að fórnar-
lambið loki á hluta netumferðar erlend-
is frá í samvinnu við sitt fjarskiptafyr-
irtæki og dregur það oftast verulega úr
þunga árásarinnar að því gefnu að
yrkjanetin séu að stærstum hluta er-
lend. Gallinn við að fara þessa leið er að
hún truflar líka eðlilega umferð frá út-
löndum. Önnur algeng leið er að nota
svokalla skrúbb-þjónustu þar sem allri
netumferð er beint í gegnum nokkurs
konar þvottastöðvar erlendis sem
hreinsa í burtu í rauntíma grunsam-
lega gagnapakka. Þessar stöðvar hafa
mikla afkastagetu en þjónustan kostar
sitt og því velja viðskiptavinirnir oft að
borga fyrir að geta nýtt skrúbb-þjón-
ustuna eftir pöntun þegar og ef árásir
eru gerðar frekar en að hafa varnirnar
stöðugt virkar. Í þeim tilfellum tekur
nokkurn tíma, a.m.k nokkrar mínútur,
að virkja varnirnar.“
Kristján bendir á að sú röskun sem
varð um helgina sé ekki endilega til
marks um að netöryggisvörnum sé
ábótavant hjá fyrirtækjunum sem
árásin beindist að. „Það er vandaverk
að bregðast við þessum árásum og tek-
ur alltaf einhvern tíma. Má líkja svona
árás við það að óvæntur stormur bresti
á og þarf þá að hlaupa til og byrja að
binda niður lausa muni áður en þeir
fjúka en hægt að vinna hraðar og
minnka tjónið ef undirbúningi og for-
vörnum hefur verið rétt sinnt.“
Árásir helgarinnar ættu samt, að
mati Kristjáns, að minna stjórnendur á
mikilvægi þess að huga að netöryggis-
málunum enda fari árásunum bara
fjölgandi og hætta á miklu tjóni.
„Fyrirtæki og stofnanir sinna netör-
ygginu misvel og á sama tíma eru
gengin sem standa á bak við árásirnar
að eflast með hverju árinu sem líður og
þau orðin mun skipulagðari og mark-
vissari í árásum sínum. Er nú svo kom-
ið að stjórnendur ættu að meta hætt-
una þannig að það séu meiri líkur en
minni á að fyrirtæki þeirra verði á ein-
hverjum tímapunkti fyrir árás tölvu-
þrjóta,“ segir hann og bætir við að þau
fjármálafyrirtæki sem SecureIT vinni
fyrir standi vel að sínum öryuggismál-
um og vinni stöðugt og markvisst að
því að viðhalda og hækka öryggisstig
sitt.
Reksturinn gæti verið í húfi
Fyrsta skrefið til að efla öryggi ætti
að vera að leita ráðgjafar hjá net-
öryggissérfræðingum sem bæði meta
hvar fyrirtækið er statt og hvar brýn-
ast er að styrkja varnirnar með tilliti til
kostnaðar og ávinnings. Segir Kristján
að fyrir sum fyrirtæki sé ekki endilega
mikið í húfi ef það gerist t.d. að umferð
um vefsíðu raskast tímabundið, en það
getur riðið öðrum félögum að fullu ef
óprúttnum aðilum tækist að brjótast
inn í tölvukerfi þeirra og stela við-
kvæmum gögnum. Er mikilvægt að
hvert og eitt fyrirtæki hagi sínum ör-
yggismálum í samræmi við sitt áhættu-
mat: „Það bætir oft varnirnar til muna
að t.d. velja gaumgæfilega hvað skal
vera aðgengilegt út á internetið, leyfa
eingöngu samþykkta netumferð,
skipta út eldri og óstuddum tækjum og
uppfæra og herða tölvukerfi vinnustað-
arins. Eins þarf að hafa áætlun um það
hvernig bregðast skal við árás og jafn-
framt gott að fylgja viðurkenndum
stöðlum sem m.a. halda utan um dag-
legt viðhald og eftirlit til að tryggja
ásættanlegt öryggi.“
ALAIN JOCARD / AFP
Hættur Mynd úr frönsku gagnaveri. Stjórnendur þurfa að gefa tölvu- og
netöryggismálum gaum áður en það er orðið of seint.
- Fyrirtæki og stofnanir geta ekki varið sig fyllilega gegn álagsárásum tölvuþrjóta en með réttum und-
irbúningi er hægt að grípa hratt og rétt til aðgerða og lágmarka tjónið - Greiði ekki lausnargjald
Eins og að bregðast við stormi
Kristján Valur
Jónsson
Michael O‘Leary, forstjóri írska lág-
gjaldaflugfélagsins Ryanair, telur
keppinauta sína Wizz Air og Easy-
Jet verða að leita samrunatækifæra
ella hætta á að verða undir í sam-
keppni við önnur flugfélög í þeirri
hrinu samþjöppunar sem vænta má
í fluggeiranum í kjölfar kórónuvei-
rufaraldursins.
Stjórnendur breska flugfélagsins
EasyJet upplýstu á fimmtudag að
þeir hefðu hafnað yfirtökuviðræðum
við ónefnt fyrirtæki en Financial
Times hefur eftir heimildarmönnum
sínum að ungverska lággjaldaflug-
félagið Wizz Air hafi verið þar á
ferð.
Er það mat margra að lengi hafi
verið þörf á aukinni samþjöppun á
evrópskum flugmarkaði og að það
tjón sem greinin varð fyrir í kórónu-
veirufaraldrinum valdi því að aðkall-
andi sé að flugfélögin í álfunni skoði
möguleika á samruna.
Í viðtali við FT segir O‘Leary að
það væri skynsamlegt skref fyrir
rótgróin og voldug flugfélög á borð
við IAG (sem rekur British Air-
ways), Lufthansa og Air France að
kaupa rekstur keppinauta sinna
hvort sem staðbundnir keppinautar
eða lággjaldaflugfélög verða fyrir
valinu. „Samþjöppun þarf að eiga
sér stað og mun eiga sér stað. Það
er óhjákvæmlegt, og hvað þá í ljósi
kórónuveirufaraldursins.“
Telur O‘Leary að evrópski flug-
markaðurinn dreifist á of margar
hendur og að það geri flugfélög líf-
vænlegri að reyna að hafa starfsemi
sína eins umfangsmikla og völ er á.
Segir hann samruna Wizz Air og
EasyJet hafa augljósa kosti enda
standi fyrrnefnda flugfélagið vel að
vígi í Austur-Evrópu en hið síðar-
nefnda er með sterkari stöðu í vest-
urhluta álfunnar og bæði félögin
noti aðeins flugvélar frá Airbus.
ai@mbl.is
AFP
Innsýn Michael O’Leary er þekktur
fyrir að fela ekki skoðanir sínar.
Wizz Air og EasyJet
ættu að sameinast
- O‘Leary segir markaðinn of dreifðan