Morgunblaðið - 01.10.2021, Qupperneq 11

FRÉTTIR 11Innlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. OKTÓBER 2021
„Það vinna tólf á heilsugæslunni,
tveir á sex tíma vöktum. Þrjár
hjúkrunarkonur, tvær konur sjá um
skúringar, tveir eru í apótekinu,
tvö gera að sárum og skipta um um-
búðir og einn starfar sem næt-
urvörður,“ sagði Ousman, hjúkr-
unarfræðingur og tengiliður Þóru
Hrannar í Kubuneh, þegar hann
var spurður um umsvifin á heilsu-
gæslustöðinni.
Allt að 15.000 manns hafa að-
gengi að þjónustunni, fólk sem býr í
Kubuneh og þorpunum í kring. En
vandamálin eru mörg.
„Reyndar kemur fólk alls staðar
að frá Gambíu til okkar. Helstu
vandamálin eru að okkur vantar
sjúkrabíl. Við notumst við leigubíl
sem þarf að keyra 14 km á erfiðum
vegi til að sækja sjúklinga. Annað
stórt vandamál er að konur geta
ekki fætt börnin sín á heilsugæsl-
unni þar sem við höfum ekki ljós-
móður. Konur fæða heima við
slæmar aðstæður. Missa börnin sín
og aðrar deyja af því að þeim blæð-
ir út. Líka er verð á lyfjum mjög
hátt sem gerir okkur erfitt fyrir,“
segir Ousman.
Hann segir hlutverk Þóru Hrann-
ar skipta miklu. „Þóra er eini
styrktaraðili heilsugæslunnar,
hennar framlag tryggir öllu þessu
fólki aðgang að heilbrigðisþjón-
ustu. Framlag hennar fer í að borga
laun, kaupa lyf, daglegan rekstur
og viðhald húsnæðis, svo eitthvað
sé nefnt. Þóra gerir okkur kleift að
rukka sjúklinga um lítinn pening
miðað við aðrar heilsugæslustöðvar
í Gambíu. Án hennar hefði heilsu-
gæslunni verið lokað um síðustu
áramót svo við eigum henni allt að
þakka. Fólkinu sem býr á eyjunni
hennar og verslar í búðinni henn-
ar,“ sagði Ousman að endingu.
Gambía Awa og Ousman, hjúkr-
unarfræðingar í Kubuneh.
Eiga Þóru og Eyja-
mönnum allt að þakka
VIÐTAL
Ómar Garðarsson
Vestmannaeyjum
„Það var uppleggið frá byrjun, að
verslunin yrði eins og hver önnur fata-
verslun, snyrtileg og vel skipulögð. Ég
fæ það mikið af fötum að ég get valið
það besta. Þarf ekki að setja fram eitt-
hvað sem er lúið,“ segir Þóra Hrönn
Sigurjónsdóttir, eigandi verslunar
Kubuneh við Vestmannabraut í Vest-
mannaeyjum, sem selur notuð föt.
„Ég fæ mikið hrós fyrir það hvað
búðin er falleg og vel skipulögð. Það
geta allir gengið að sinni stærð, sama
hvað X-in eru mörg. Hvort sem það er
í fötum eða skóm á fullorðna eða börn.
Þetta hefur farið langt umfram vænt-
ingar frá því við opnuðum í desember
og allur peningur sem kemur inn fer
óskiptur til heilsugæslunnar sem við
rekum í þorpinu Kubuneh í Gambíu.“
Áhugi Þóru Hrannar og fjölskyldu
á málefnum Gambíu byrjaði í nóv-
ember 2018. Og Þóru Hrönn er mikið
niðri fyrir þegar hún byrjar að segja
frá. Stráksleg, snoðklippt og ekki
mikið fyrir snyrtivörur. Í fötum með
sögu en allt þetta verður aukaatriði
þegar hún byrjar að tala.
Geislar af henni áhuginn, einlægnin
og gleðin yfir því að geta hjálpað öðr-
um. Hefur ákveðnar skoðanir á
neysluhyggju nútímans en sér hlutina
í víðara samhengi en flestir.
Og ekki er yfirbyggingin að sliga
reksturinn þar sem hún nýtur góðs af
sjálfboðaliðum. Annars vinnur hún
þetta allt sjálf og er í daglegum sam-
skiptum við sitt fólk á heilsugæslu-
stöðinni í Kubuneh. Viðtökurnar fóru
líka fram úr björtustu vonum.
„Ég er alltaf að bíða eftir deginum
þegar enginn kemur. Hann hefur ekki
komið ennþá. Þetta fór ótrúlega af
stað og hefur ekki stoppað. Allt skilar
sér. Ef þú kaupir buxur á 1.500 krón-
ur fara þessar 1.500 krónur í starfið í
Kubuneh.“
Hringrás með föt
Hún segir magnið af fatnaði sem
henni er gefinn vera svakalegt. Fólk
kaupi allt of mikið, miklu meira en
það þarf. Eltist við tísku sem er svo
ekki í tísku eftir nokkra mánuði.
„Ég vil sjá að þeir sem koma með
föt til mín kaupi eitthvað í staðinn í
Kubuneh. Kaupi ekki nýtt. Það þarf
að komast á hringrás með föt. Sjálf
kaupi ég ekki ný föt og hef ekki gert í
mörg ár og ég elti ekki tísku. Það er
þessi hringrás sem ég vil sjá. Við
þurfum að komast þangað.“
- Þarna ertu orðin stórpólitísk, er
það ekki?
„Við hjálpum engum með því að
kaupa endalaust og bæta í hítina. Föt
gufa ekki upp þó farið sé með þau, t.d.
í Rauða krossinn,“ segir hún ákveðin
og sér ekki að fatagjafir séu endilega
lausnin þegar aðstoða á fólk í Afríku.
„Ég get skilið að fólk í Afríku vant-
ar föt en það er ekki rétta leiðin að
sturta þeim á tún þar sem stór hluti
verður engum að gagni. Ég sá þetta
með eigin augum síðast þegar ég var
úti. Er þetta lausn fyrir okkur? Að
kaupa og kaupa og svo enda fötin úti á
túni í Afríku eða í landfyllingu ein-
hvers staðar?“
Stúlka á Indlandi skiptir máli
- Hvað með fólkið sem hefur vinnu
af því að framleiða þessi föt?
„Það er byrjunin á keðjunni eins og
kemur fram í myndinni The True
Cost á YouTube, skylduáhorf skal ég
segja þér,“ segir Þóra Hrönn ákveðin
og bætir við:
„Það er ömurlegt að horfa á þessa
mynd og maður fær illt í hjartað. En
ég hvet þig samt til að horfa því þá
sérðu þetta vonandi eins og ég. Lítil
stúlka á Indlandi á að skipta þig alveg
jafn miklu máli og stúlkan í næsta
húsi. Ég hef ekki lausn en það erum
við sem sköpum eftirspurnina, við er-
um upphafið því við höfum allt of
miklar þarfir.“
Þóra Hrönn slær næst fram einni
spurningu:
„Hvað ætla Íslendingar að gera ef
Rauði krossinn hættir að taka á móti
fötum? Þá er ekkert annað að gera en
að fara með þau í Sorpu. Hef ég sam-
visku í það? Myndum við hugsa okkur
tvisvar um? Eða er okkur bara alveg
sama?“
- Þú ert sem sagt með alla jörðina í
huga?
„Já, og alla jarðarbúa. Það verður
að vera þannig. Þú getur ekki bara
verið í þinni búbblu. Við deilum öll
jörðinni saman, ábyrgðin er okkar
allra.“
- Hvað með verslanir sem selja ný
föt?
„Þær verða alltaf til. Maður þarf að
vera raunsær, það munu aldrei allir
kaupa notuð föt. En kaupum þá föt
sem koma frá góðum stað. Þar sem
hugsað er um náttúruna og sam-
félagsleg ábyrgð er sýnd í verki. Við
verðum að vera skynsöm í umræðu
og hugsun. Það er frábært hvað unga
fólkið er tilbúið í þetta og það má
þakka fræðslu í skólum. Þau koma og
versla í Kubuneh. Horfa líka í pening-
inn, vilja verja meiri tíma með fjöl-
skyldunni og minni tíma í vinnu.
Kaupa notað og eyða peningunum í
samveru þannig að allir græða.“
Þjónar allt að 15.000
- Hverju hefur þetta skilað í Kubu-
neh?
„Ég tók við heilsugæslunni um ára-
mótin síðustu og okkar fyrsta verk
var að lengja þjónustutímann að ósk
starfsfólksins sem eru tólf manns, þar
af þrír hjúkrunarfræðingar. Nú vinna
þau á vöktum til klukkan átta á kvöld-
in en ekki tvö á daginn eins og áður.
Með þessu geta krakkar sem þurfa að
labba langt í skólann fengið þjónustu
þegar þau koma heim seinni partinn.
Íbúar Kubuneh og þorpanna í kring,
um 12.000 til 15.000 manns, geta sótt
þjónustu hjá okkur. Allt starfsfólkið
hefur fengið launahækkun síðan ég
tók við.“
Þó að heilsugæslustöðin sé rekin af
utanaðkomandi þarf að uppfylla allar
kröfur yfirvalda í Gambíu og því
fylgir eftirlit, mikil skýrslugerð og
skriffinnska. Og margt kemur upp á.
Tré fellur á hús í hvassvirði og það
þarf að laga. Awa, ein af hjúkr-
unarfræðingunum, missir fullburða
barn í fæðingu og Ousman, hjúkr-
unarfræðingurinn í Kubuneh, er ekki
sáttur þegar faðir hans vill að hann
kvænist.
„Allt kemur þetta inn á borð hjá
mér þannig að ég er hluti af sam-
félaginu. Fæ skilaboð frá bæjarstjór-
anum: „Hi, how are you.“ Það vilja
allir hafa mann með sér í liði. Það er
ekki eins og mér finnist þetta leið-
inlegt og ég er sannfærð um að mér
var ætlað þetta hlutverk.“
Kærleikurinn og það góða
- Finnurðu fyrir þakklæti?
„Fólk sýnir ekki mikið þakklæti en
ég finn fyrir því og ég veit að það
kann að meta það sem við erum að
gera því ég veit hvað þetta skiptir
miklu máli. Ég er í daglegum sam-
skiptum við hjúkrunarfræðingana
sem segja endurtekið; Guð blessi
þig.“
- Ferðu sátt að sofa á kvöldin?
„Já. Ég fer alla vega til himna. Er
alveg viss um það,“ segir Þóra Hrönn
hlæjandi.
- Ertu trúuð?
„Nei, alls ekki. Ég trúi ekki á ein-
hvern guð, meira á kærleikann og
það góða. Við eigum öll að hjálpast að
en að fara í kirkju er ekki mitt. Aftur
á móti eru íbúar Gambíu, sem eru um
90 prósent múslímar, mjög trúaðir og
biðja fimm sinnum á dag,“ segir Þóra
Hrönn og kveðst hafa lært mikið,
m.a. að múslími er ekki sama og
hryðjuverkamaður.
„Í bænum sínum biðja þau fyrir
öðrum, fólki sem hefur það bágara en
þau og örugglega biðja þau öll fyrir
mér og fjölskyldunni,“ segir hún.
Fræðsla fyrir konur og stúlkur
Árið 2017 tók Þóra Hrönn þátt í
verkefninu Sole Hope sem snýst um
að búa til skó úr notuðum gallabuxum
fyrir fólk í Úganda. Í Kubuneh var
fræðsla fyrir stúlkur og konur um
blæðingar og kvenlíkamann byrjunin.
Þær fá poka með átta margnota bind-
um, tvennum nærbuxum, tveimur
þvottastykkjum, bæklingi og sápu-
stykki. Allt búið til í Vestmanna-
eyjum af sjálfboðaliðum nema sápan.
„Fyrst fór ég út með sápur í pok-
unum en nú kaupi ég þær af konu í
þorpinu og styrki hana með því. Pok-
ana hef ég flutt út í ferðatöskum sem
nýtast sem fataskápar á heimilum í
Kubuneh.“
Þetta verkefni hefur undið upp á
sig og er Þóra Hrönn í samstarfi við
danskar konur sem fréttu af starfi
hennar. Konurnar senda gám til
Gambíu seinna á árinu og hafa boðið
Þóru pláss í honum. Hún vinnur nú
að því að kaupa hjúkrunarvörur hjá
Icepharma sem sendar verða út í
þessum gámi ásamt pokunum.
„Sjálf sendi ég heilan gám með
lækningatækjum, fótboltaskóm og
fótboltadóti, ungbarnapökkum og
fleiru í fyrra. „Það var mikið bras að
fá gáminn afhentan í Gambíu. Þetta
var meira en að segja það. Rosalegt.
Alls staðar beðið um peninga, enda-
lausir stimplar og pappírar en þetta
hafðist rétt áður en ég fór heim,“ seg-
ir Þóra Hrönn að endingu.
Hver króna skilar sér til hjálparstarfs
Morgunblaðið/Óskar Pétur Friðriksson
Verslun Þóra Hrönn Sigurjónsdóttir rekur verslunina Kubuneh í Eyjum og selur þar notuð föt. Taskan við hennar
hlið var unnin úr afgöngum úr vel heppnuðu skóverkefni þar sem skór voru búnir til úr aflóga gallabuxum.
- Þóra Hrönn rekur verslunina Kubuneh í Vestmannaeyjum - Selur notuð föt og styður við rekstur
heilsugæslustöðvar í Gambíu - Vill sjá hringrás með föt - Segir fólk kaupa of mikið af nýjum fötum
Hjálparstarf Kát og hress börn í þorpinu Kubuneh í Gambíu.
5 4. júní eru samþykktar
launahækkanir. Awa á leið í
ljósmæðraskóla og ræddir
möguleikar á að Sang og Bas-
iru fari í hjúkrunarfræði.
Ousman illa staddur eftir að
hann kvæntist. Sér fyrir
tveimur heimilum, borgar allt
fyrir Fatou, nýju konuna,
leigubíl í og úr vinnu og fæði.
Launin búin um miðjan mán-
uð.
5 16. júní er samþykkt að
Ousman taki ekki frí. Í staðinn
fái hann tvöföld laun í júní.
„Ég hef áhyggjur af honum
þar sem hann vinnur tólf
klukkustundir á dag. Hann
segist geta sofið og hvílt sig
þegar hann verður gamall,“
skrifar Þóra Hrönn þennan
dag.
Punktar úr
dagbók Þóru
Hrannar
- Hjúkrunarfræðingur á heilsugæslu-
stöðinni í Gambíu segir þörfina mikla
Ljósmynd/Þóra Hrönn