Morgunblaðið - 01.10.2021, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. OKTÓBER 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Flokksþing
breska
Verka-
mannaflokksins
var haldið í vik-
unni með pomp og
prakt í Brighton.
Sir Keir Starmer,
leiðtogi flokksins,
reyndi þar sem mest hann
mátti að sannfæra breska
kjósendur um að Verka-
mannaflokkurinn hefði nú
varpað af sér fjötrum
Corbynismans, og að aftur
mætti treysta flokknum fyrir
stjórnartaumum Bretlands.
Í ljósi þess að flokksþingið
var haldið sömu daga og gríð-
arleg vandamál í eldsneyt-
isflutningum hafa skekið
Breta, hefði mátt ætla að
Starmer hefði átt nægan efni-
við til þess að takast það ætl-
unarverk sitt. Og víst er að
hann gerði sitt besta í leiðtog-
aræðu sinni til þess að sýna
fram á að stjórn Íhaldsflokks-
ins í kjölfar Brexit og kór-
ónuveirunnar gengi illa upp.
En Starmer var ekki jafn-
vel tekið af öllum sem sátu
flokksþingið, þar sem hluti
fundargesta reyndi ítrekað að
baula hann af sviðinu, og
sýndu honum um leið „rauða
spjaldið“ sem tákn um að
hann ætti að segja af sér. Öll
gagnrýni hans á ríkisstjórn
Bretlands, réttmæt sem
óréttmæt, hvarf því í skugg-
ann af alvarlegum inn-
anmeinum Verkamanna-
flokksins.
Upphaf þingsins markaðist
til að mynda af fréttum af því
að þingkonan Rosie Duffield
taldi sér ekki óhætt að sækja
þingið af öryggisástæðum,
þar sem hún hafði lýst því yf-
ir að einungis konur gætu
verið með legháls. Uppskar
hún þar með mikla reiði frá
samfélagi hinsegin-fólks, og
Starmer neyddist til að lýsa
því yfir að ummæli Duffields
hefðu verið röng, þar sem þau
mætti túlka sem árás á trans-
fólk.
Á þinginu sjálfu tók ekki
betra við. Þingkonan Angela
Rayner, varaleiðtogi flokks-
ins, lýsti því stolt yfir að leið-
togar Íhaldsflokksins væru
viðurstyggilegur „sori“, og
stóð við ummælin þegar hún
var krafin skýringa á þeim.
Þó að margir á flokksþinginu
fögnuðu þeim ófögru lýs-
ingum, mátti ráða af við-
brögðum utan þess, að þau
hefðu ekki verið til þess að
auka hróður Verkamanna-
flokksins meðal kjósenda,
hvað þá þeirra fjölmörgu sem
yfirgáfu Verka-
mannaflokkinn í
síðustu kosn-
ingum og kusu
Íhaldsflokkinn í
fyrsta sinn á æv-
inni.
Af nægu öðru
var að taka sem
vakti furðu. Flokksþingið for-
dæmdi til að mynda AUKUS,
hið nýja varnarbandalag
Bretlands, Bandaríkjanna og
Ástralíu, og sagði það stefna
„heimsfriðnum“ í hættu. Það
var því hægt að kalla það
kaldhæðnislegt þegar Star-
mer lýsti því yfir í ræðu sinni
næsta dag að flokkurinn væri
staðfastur í varnarmálum og
„flokkur Atlantshafs-
bandalagsins“.
Skilaboðin til væntanlegra
kjósenda á miðju breskra
stjórnmála voru því langt í
frá uppörvandi. Starmer vís-
aði í ræðu sinni til Tony Blair,
sem reyndi á sínum tíma að
gera Verkamannaflokkinn að
flokki vonar og væntinga. Nú
er hann í besta falli flokkur
vosbúðar og vandlætingar,
þar sem veist er að þeim sem
dirfast að vera ósammála.
Starmer á því mikið verk
óunnið, vilji hann hefja
Verkamannaflokkinn til vegs
og virðingar á ný.
Að þessu leyti má segja að
Verkamannaflokkurinn
breski sé í svipaðri stöðu og
Samfylkingin íslenska, en þar
á bæ hafa flokksmenn iðulega
fundið til mikillar sam-
kenndar með breska syst-
urflokknum og fagnað sigrum
hans ákaft. En sigrarnir hafa
látið á sér standa í seinni tíð,
rétt eins og hjá Samfylking-
unni, og vandamálin hrannast
upp í stað þeirra.
Eins og sjá má af nýaf-
stöðnum alþingiskosningum
er Samfylkingin orðin smá-
flokkur, jafnvel jaðarflokkur,
líkt og breski Verkamanna-
flokkurinn, þó að hann sé
vissulega mun stærri og
burðugri. Þröng klíka sér-
vitringa hefur í báðum flokk-
um ýtt til hliðar hófsamara
fólki og stjórntækara með
þeim afleiðingum að almenn-
ingi þykir flokkarnir illa
koma til grein við lands-
stjórnina.
Þó má segja að breski
Verkamannaflokkurinn sé
kominn lengra því að forysta
hans er þó að reyna að vinna
flokkinn út úr vandanum. Hér
á landi er ekki að sjá að nokk-
ur viðleitni í þá átt eigi sér
stað innan Samfylkingar-
innar, nema síður sé.
Starmer á mikið
verk óunnið, líkt og
forysta Samfylking-
arinnar. Munurinn er
að hann áttar sig á
því og sýnir viðleitni}
Verkamannaflokkur
á villigötum
T
alningarklúðrið í NV-kjördæmi er
stórkostlega alvarlegt mál. Í stuttu
máli má lýsa atburðarásinni þann-
ig að yfirkjörstjórn í NV-kjördæmi
fékk skilaboð frá landskjörstjórn
um að mjótt væri á munum við úthlutun jöfn-
unarsæta. Viðreisn þurfti aðeins að missa tvö
atkvæði til að breyta því hvaða frambjóðendur
yrðu þingmenn. Með þær upplýsingar í hendi
ákvað yfirkjörstjórn að endurtelja atkvæðin
sem skilaði einmitt þeim breytingum sem
þurfti – þær voru raunar í fyrsta bunkanum
sem ákveðið var að endurtelja. Fyrir fram
myndi maður ætla að það væru stjarnfræðilega
litlar líkur á þeirri niðurstöðu. Ef einhverjar
villur væru í upprunalegu talningunni þá gætu
þær hent alla flokkana. Það væru til dæmis
sömu líkur að Viðreisn fengi fleiri atkvæði í
endurtalningu.
Þegar ákveðið var að endurtelja hófst ný atburðarás
sem við vitum ekki enn hvernig endar. Kjörgögn voru
óinnsigluð þegar skilið var við þau og höfðu margir að-
gang að þeim, farið var í endurtalningu eftir að lokatölur
voru birtar, umboðsmenn voru ekki látnir vita af end-
urtalningu og ýmislegt annað sem gerir það að verkum að
kjörgögn urðu ónýt eftir að lokatölum endurtalningar var
skilað.
Hvað þýðir það? Fljótt á litið virðast nokkrir möguleikar í
stöðunni. Það væri hægt að nota lokatölur úr fyrstu talningu
af því að umboðsmenn flokka fylgdu þeim alveg til enda. At-
kvæðin voru margtalin, stemmd af og kvittað upp á að nið-
urstaðan væri rétt. Sá möguleiki virðist hins
vegar vera lagalega óljós.
Það væri hægt að nota endurtalninguna og
treysta bara á heiðarleika fólks. Það væri hægt
að fara í svokallaða uppkosningu þar sem ein-
ungis væri kosið aftur í NV-kjördæmi eða það
væri hægt að endurtaka kosningarnar á öllu
landinu. Allir þessir möguleikar hafa sína kosti
og galla.
Uppkosning er augljós valkostur en alls ekki
auðveldur. Því fylgja tilteknir gallar að kjósa
einungis í einu kjördæmi þegar niðurstöður
hinna kjördæmanna liggja fyrir, það getur verið
vafasamt lýðræðislega séð þar sem kjósendur
væru ekki allir að kjósa um sömu málin á sama
tíma. Lýðræðislegasta lausnin myndi vera að
kjósa aftur á öllu landinu til að viðhalda jafnræði
milli kjördæma. Hvernig munu kjósendur haga
atkvæði sínu þá? Í samræmi við atkvæði sitt í fyrri kosning-
unni eða í samræmi við vitneskju sína um niðurstöðu fyrri
kosningarinnar? Allir væru að minnsta kosti í sömu stöðu.
Langverst er að það sé þingið sem sker úr um eigið lög-
mæti. Það er stjórnarskrárvandamál sem var lagað í frum-
varpi stjórnlagaráðs til nýrrar stjórnarskrár og hefur verið
betrumbætt í meðferð stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar.
Þessi krísa minnir okkur rækilega á hversu úrelta stjórn-
arskrá við erum í rauninni með, við verðum að fá nýja
stjórnarskrá.
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Endurtalning, uppkosning eða hvað?
Höfundur er þingmaður Pírata.
bjornlevi@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
A
lþjóðahafrannsóknaráðið
(ICES) leggur til að
minna verði veitt af
norsk-íslenskri síld, mak-
ríl og kolmunna á næsta ári heldur
en ráðlagt var í ár. Í síld er um 9%
samdrátt að ræða, 7% í makríl og
19% í kolmunna. Engir heildar-
samningar eru í gildi um veiðar úr
þessum deilistofnum og hver þjóð
hefur sett sér aflamark. Það hefur
haft þær afleiðingar að síðustu ár
hafa veiðar úr þessum stofnum verið
verulega umfram ráðgjöf, að því er
fram kemur í frétt Hafrannsókna-
stofnunar um ráðgjöfina.
ICES leggur til að í norsk-ís-
lenskri vorgotssíld fari afli næsta
árs ekki yfir 599 þúsund tonn. Ráð-
gjöf yfirstandandi árs var 651 þús-
und tonn og er því um að ræða tæpa
9% lækkun í tillögum ráðsins. Áætl-
að er að heildaraflinn 2021 verði um
881 þúsund tonn sem er 35% um-
fram ráðgjöf. Frá árinu 2013 hafa
veiðar umfram ráðgjöf ICES numið
4-42% á ári. Gert er ráð fyrir að
stóri árgangurinn frá 2016 verði
uppistaðan í síldveiði næsta árs en
árgangar þar á eftir eru metnir litl-
ir, segir í frétt Hafrannsóknastofn-
unar.
Minnkandi hrygningarstofn
Lagt er til að makrílafli næsta
árs verði ekki umfram 795 þúsund
tonn. Ráðgjöf fyrir þetta ár var upp
á 852 þúsund tonn og er ráðgjöfin
nú tæplega 7% lægri. Það skýrist af
minnkandi hrygningarstofni. Áætl-
að er að alls verði makrílafli ársins
tæplega 1,2 milljónir tonna sem er
41% umfram ráðgjöf.
ICES leggur til að kolmunna-
afli næsta árs verði ekki meiri en
tæplega 753 þúsund tonn. Ráðgjöf
yfirstandandi árs var 929 þúsund
tonn og er því um að ræða 19%
lækkun á ráðgjöf frá í fyrra. Ástæð-
an fyrir lækkun á aflamarki er
minnkandi hrygningarstofn sökum
lélegrar nýliðunar árin 2017-2019.
Nýliðun fyrir árin 2020-2021 er hins
vegar metin hærri sem mun leiða til
aukningar í hrygningarstofni árið
2023.
Áætlað er að í heildina verði
kolmunnaaflinn í ár tæplega 1,2
milljónir tonna sem er 34% umfram
ráðgjöf. Frá árinu 2014 hefur kol-
munnaafli numið 16-66% á ári um-
fram ráðgjöf ICES.
Á síldveiðum fyrir austan
Flest íslensku uppsjávarskip-
anna hafa undanfarið verið á veiðum
á norsk-íslenskri síld fyrir austan
land og hefur verið góður gangur í
veiðum og vinnslu. Í gær mátti sjá
að færeyska skipið Finnur fríði var
á síldveiðum á svipuðum slóðum. Að
loknum veiðum á norsk-íslensku
síldinni taka væntanlega við veiðar á
íslenskri sumargotssíld og síðan kol-
munna í færeyskri lögsögu hjá ís-
lensku skipunum. Í kolmunna er eft-
ir að veiða um 50 þúsund tonn af um
200 þúsund tonnum sem heimilt er
að veiða í ár.
Makrílvertíðinni er hins vegar
lokið og hefur 132 þúsund tonnum
verið landað. 24 þúsund tonn veidd-
ust í íslenskri lögsögu en 108 þús-
und tonn utan landhelgi, að lang-
mestu leyti í Síldarsmugunni á milli
Íslands og Noregs. Alls er Íslend-
ingum heimilt að veiða 157 þúsund
tonn af makríl í ár með flutningi
heimilda á milli ára.
Við ákvörðun aflaheimilda í ár
miðaði sjávarútvegsráðherra, eins
og flest undanfarin ár, við 16,5% af
ráðgjöf Alþjóðahafrannsókna-
ráðsins, ICES, eða tæplega 141 þús-
und tonn.
Eiga eftir að veiða mikið
Norðmenn og Færeyingar til-
kynntu hins vegar í vor um 55%
hækkun hlutdeildar í makríl miðað
við það sem var meðan makrílsamn-
ingur Noregs, Evrópusambandsins
og Færeyja var í gildi. Norðmenn
miðuðu við um 300 þúsund tonna
afla í ár eða 35% af ráðgjöf ICES,
en í gamla samningnum var hlut-
deild þeirra 22,5%. Færeyingar
ákváðu að makrílkvótinn yrði 167
þúsund tonn í ár, eða 19,6% af ráð-
gjöfinni, en ekki 12,6% eins og í
þriggja strandríkja samningnum.
Gengið hefur á ýmsu hjá Norð-
mönnum og Færeyingum við að ná
þeim mikla afla sem þeir ráðgerðu
að veiða. Þannig eiga Norðmenn eft-
ir að veiða hátt í 100 þúsund tonn af
kvótum árins og Færeyingar um 80
þúsund tonn. Mikil verðmæti eru í
húfi og í norskum miðlum má sjá að
menn gera sér vonir um að makríll
veiðist í októbermánuði í Norðursjó.
Þangað til það verður eru stóru
norsku skipin nánast í biðstöðu og
hafa ekki lengur heimild til að veiða
við Bretland. Í sumar sömdu Norð-
menn og Færeyingar sín á milli um
gagnkvæm veiðiréttindi upp á
83.500 tonn í lögsögum þjóðanna.
Bretar sjálfstætt strandríki
Bretar hyggjast veiða 222 þús-
und tonn, en eftir úrsögn úr Evr-
ópusambandinu eru þeir sjálfstætt
strandríki í makrílveiðum og hafa
ekki samið við Norðmenn og Fær-
eyinga um aðgang að veiðum í lög-
sögu sinni. Evrópusambandið til-
kynnti um 200 þúsund tonna kvóta,
Rússar um 120 þúsund tonn og
Grænlendingar um 60 þúsund tonn.
Samdráttur í ráðgjöf
fyrir þrjá deilistofna
Ráðgjöf og veiðar uppsjávarstofna
Norsk-íslensk síld Makríll Kolmunni
Þús. tonn
881
599
651
852
929
1.200
795
1.200
753
H
ei
m
ild
:H
af
ra
nn
só
kn
as
to
fn
unRáðgjöf 2021
Áætlaður heildarafli 2021
Ráðgjöf 2022