Morgunblaðið - 26.10.2021, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. OKTÓBER 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Undanfarna
daga hafa
verið fluttar
ýmsar furðufréttir
úr heimi embættis-
mannaveldisins.
Sumar broslegar, ef þær væru
ekki svo hryggilegar þegar betur
er að gáð.
Á dögunum greindi Kristrún
Frostadóttir, nýkjörinn þingmað-
ur Samfylkingarinnar, frá því að
2 ára dóttur sinni hefði borist
bréf. Þar var barninu tilkynnt að
það væri komið á skrá yfir ein-
staklinga í áhættuhópi vegna
stjórnmálalegra tengsla. Þetta
mun liður í aðgerðum og eftirliti
gegn peningaþvætti og fjár-
mögnun hryðjuverka. Þetta er
meira í ætt við þvætting en
þvætti.
Þegar einhver starfsmaður
Matvælastofnunar (MAST) las á
vefnum að Ágúst Beinteinn Árna-
son (Gústi B), rappari og fé-
lagsmiðlafrömuður, héldi ref sem
gæludýr, beið stofnunin ekki boð-
anna heldur varð sér úti um hús-
leitarheimild og fulltingi lögreglu
til þess að snúa öllu við á heimili
skáldsins í árangurslausri leit að
rebba. Lögmaður Ágústs hefur
dregið fram sannfærandi rök um
að það sé lögum og reglugerðum
samkvæmt ekki óheimilt að eiga
ref að gæludýri.
Samkeppniseftirlitið sá á dög-
unum ástæðu til þess að hnýta í
forsvarsmenn hagsmunasamtaka
í atvinnulífi fyrir að hafa lagt orð
í belg á vettvangi fjölmiðla um rof
á aðfangakeðjum, yfirvofandi
vöruskort, verðhækkanir og aðr-
ar afleiðingar kórónukrepp-
unnar. Voru tínd til dæmi um það,
allt harla óumdeild ummæli, en
jafnframt afar tímabær um
veigamikil hagsmunamál hvers
mannsbarns í landinu. Sam-
keppniseftirlitið minnti á að sam-
keppnislög settu hagsmunasam-
tökum skorður í hagsmunagæslu
og því yrðu forsvarsmenn þeirra
að forðast umræðu um verð og
verðlagningu.
Af lagabókstafnum að dæma
stendur Samkeppniseftirlitið
raunar ekki mjög traustum fótum
um þetta og langsótt að ætla for-
vígismönnum hagsmunasamtak-
anna að hafa með þessu reynt að
ota tota félagsmanna sinna. En
það er líka fjarstæðukennt hjá
Samkeppniseftirlitinu að láta
sem samkeppnislög upphefji á
einhvern hátt tjáningarfrelsi
nokkurs manns, sem tryggt er
með stjórnarskrá og alþjóðlegum
skuldbindingum.
Fjölmiðlanefnd úrskurðaði í
liðinni viku að fótboltahlaðvarp
hefði brotið gegn reglum um
skráningarskyldu fjölmiðla og
bann við áfengisauglýsingum.
Var hlaðvarpið því sektað um
hálfa milljón króna, en af úr-
skurði nefndarinnar er ljóst að
hún telur höfuðsynd aðstand-
anda hlaðvarpsins að hafa ekki
sinnt skráningarskyldu fjöl-
miðla.
Nú er það raunar svo, að Fjöl-
miðlanefnd sjálf rekur eigið hlað-
varp, en skráir það þó ekki sem
fjölmiðil. Íslensk
hlaðvörp skipta nú
hundruðum og fjölg-
ar í hverri viku.
Samkvæmt ofan-
greindum úrskurði
virðist það ætlan Fjölmiðla-
nefndar að þau skrásetji sig öll,
með tilheyrandi ómaki, skrif-
finnsku og kostnaði. Er næst á
dagskrá að hinar holdlegu stjörn-
ur OnlyFans skrái sig hjá Fjöl-
miðlanefnd með nákvæmri lýs-
ingu á ritstjórnarstefnu og
efnistökum?
Erlendur teppasali af Evr-
ópska efnahagssvæðinu auglýsti
rýmingarútsölu á persneskum
teppum hér á landi og fékk góðar
viðtökur hjá neytendum. Hið
sama átti ekki við um Neytenda-
stofu, sem brást við af áður
óþekktum viðbragðsflýti, krafðist
þess að teppasalinn sannaði sak-
leysi sitt á innan við sólarhring
og sektaði hann svo umsvifalaust
með hæstu sekt þegar stofunni
þóttu svörin ekki fullnægjandi.
Það er ótrúlegt að þar hafi
Neytendastofa í hvívetna gætt
rannsóknarskyldu sinnar, meðal-
hófsreglu eða vandaðrar og rétt-
látrar málsmeðferðar. Sömuleiðis
er erfitt að trúa því að innfæddur
teppasali hefði mátt þola slíka
óbilgirni.
Hvert og eitt þessara mála
kann að þykja lítilfjörlegt, jafnvel
skoplegt. En það er ekkert fyndið
við það þegar embættismenn fara
fram úr sér í krafti ríkisvaldsins,
auk heldur út fyrir ramma lag-
anna, jafnvel í bága við stjórnar-
skrá. Því miður eru mál sem þessi
ekki einsdæmi og það mætti
nefna fleiri stofnanir til sög-
unnar.
Að hluta er hér við gamalkunn-
ugan vanda hins opinbera að
eiga. Báknið hefur tilhneigingu
til þess að belgjast út og það á við
einstakar stofnanir þess líka. Þar
mæla forstöðumennirnir árang-
urinn í málafjöld og fjölda undir-
sáta, sektum og fjárheimildum.
Þess vegna belgjast þær út og
færa iðulega út kvíarnar, jafnvel
þegar þær eiga í vandræðum með
að sinna grundvallarverkefnum
sínum.
Af dæmunum hér að ofan er
bersýnilegt að þessar eftirlits-
stofnanir eru komnar á villigötur.
Þar er að einhverju leyti um að
ræða innanhússvanda og hæpna
stjórnun þeirra. En vandinn ligg-
ur án vafa einnig í þeim lögum
sem stofnanirnar og störf þeirra
eru grundvölluð á. Við blasir að
verkefni þeirra eru ekki nægilega
skýrt afmörkuð þegar í slíkt óefni
er komið. Þá þarf að breyta lög-
unum.
Stjórnmálamenn tala um það
fyrir hverjar kosningar að gera
verði stjórnsýsluna einfaldari og
skilvirkari, að grisja verði reglu-
verkið svo kerfið virki fyrir fólk-
ið, ekki öfugt. Þetta færðu fram-
bjóðendur ýmissa flokka í tal
fyrir nýliðnar kosningar. Ofan-
greind atvik eru hvert um sig til-
efni til þess að við stjórnar-
myndun verði staðið við stóru
orðin.
Standa þarf við
stóru orðin um að
grisja regluverkið}
Eftirlit á villigötum
N
auðsynlegir innviðir á borð við nú-
tímasamgöngur, öflugt fjar-
skiptasamband, góða heilbrigð-
isþjónustu og menntun, sem
stenst samanburð við höfuðborg-
arsvæðið, er réttmæt krafa íbúa landsbyggð-
arinnar.
Sundabraut er þjóðhagslega hagkvæmasta
vegaframkvæmdin sem völ er á í dag. Sunda-
braut styttir akstur til höfuðborgarinnar líklega
um hálftíma. Ef 6.000 manns ækju Sundabraut á
dag sparaði það 3.000 vinnustundir á dag. Það
munar um minna.
Sundabraut skiptir miklu fyrir íbúa Norðvest-
urkjördæmis, ekki síst fyrir Akranes og Vestur-
land, og myndi styrkja verulega stöðu Akraness
sem hluta af atvinnusvæði höfuðborgarinnar.
Lagning Sundabrautar er það mikilvæg vega-
framkvæmd og þjóðhagslega hagkvæm að setja ætti hana í
forgang.
Mikilvægt er að auka aðgengi ferðamanna að Vesturlandi
og áfram til Vestfjarða og Norðurlands vestra með bættum
samgöngum. Þar er Sundabraut mikilvægust, auk betri
vegtenginga innan kjördæmisins og til Þingvalla og Suður-
lands um Uxahryggi, sem og Breiðafjarðarferja sem stenst
nútímakröfur.
Nýja Breiðafjarðarferju þarf sem fyrst í stað þeirrar sem
nú siglir. Núverandi Baldur annar ekki eftirspurn og öryggi
farþega er ekki tryggt. Fjórðungssamband Vestfjarða
ályktaði um þetta sl. helgi og benti á að Baldur og siglingar
yfir Breiðafjörð væru grunnstoð í samgöngumálum Vest-
firðinga. Fiskeldi á Vestfjörðum skilar milljörðum króna í
þjóðarbúið og innan fimm ára mun ársfram-
leiðsla fara yfir 50 þúsund tonn, helmingi meira
en nú. Flutningar afurða og aðfanga munu því
stóraukast og vegakerfið þarf að taka mið af því.
Krafa sveitarfélaga á Vestfjörðum er að gamli
Herjólfur verði notaður í Breiðafjarðarferðir
uns ný ferja fæst. Hann hefur síðustu tvö ár ver-
ið við bryggju í Eyjum, til vara fyrir Nýja Herj-
ólf. Tekið er undir þessa kröfu hér. Núverandi
Baldur stenst ekki nútímakröfur um þægindi í
farþegaflutningum og er í engu samræmi við
það að ferðaþjónusta er í dag mikilvægasta at-
vinnugrein þjóðarinnar.
Löngu tímabært er að nútíminn hefji innreið
sína í samgöngumálum á Vestfjörðum. Má hér
nefna mikilvægi þess að malbikun Dynjand-
isheiðar verði lokið sem fyrst, að vegurinn um
Suðurfirði til Bíldudals verði malbikaður og
undirbúningur hefjist fyrir jarðgangagerð í gegnum Hálf-
dán á milli Bíldudals og Tálknafjarðar (6,1 km) og undir
Mikladal á milli Tálknafjarðar og Patreksfjarðar (2,8 km).
Allt eru þetta verkefni sem þingmenn Norðvestur-
kjördæmis verða að sameinast um enda mikilvæg fyrir kjör-
dæmið og landið allt.
Sundabraut er það þjóðhagslega mikilvæg samgöngubót
að allir þingmenn ættu að geta sameinast um það verkefni.
Eftir Hrun var Harpa byggð, sem efldi tónlistarlíf borg-
arinnar. Eftir heimsfaraldurinn ætti þjóðin að sameinast um
innviða- og samgöngubætur og lagningu Sundabrautar.
Eyjólfur
Ármannsson
Pistill
Sundabraut og ný
Breiðafjarðarferja í forgang
Höfundur er þingmaður Flokks fólksins
í Norðvesturkjördæmi.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Andrés Magnússon
andres@mbl.is
U
mræða um húsnæðismál í
Reykjavík hefur verið
mikil undanfarin ár, enda
vel þekkt að erfitt getur
verið að finna íbúðarhúsnæði í borg-
inni og fasteignaverð hefur hækkað
ört. Svo rammt hefur að þessu kveðið
að sumir hafa talað um húsnæðis-
kreppu í því samhengi og kennt um
lóðaskorti, sem rekja megi til stefnu
meirihlutans í borginni eða sinnu-
leysis. Meirihlutinn segir hins vegar
að mikil íbúðauppbygging eigi sér
stað, en nýjar byggðir þurfi að bíða
borgarlínunnar til 2034.
Enginn lóðaskortur?
Um þetta var nýlega fjallað í
tímaritinu Vísbendingu, þar sem sagt
var að ekki væri teljandi lóðaskortur
í borginni, þó fallist væri á að mun
meira þyrfti að byggja til þess að
anna eftirspurn. Tvær ástæður voru
nefndar fyrir því að uppbyggingin
væri ekki meiri en raun bæri vitni.
Annars vegar væru bankar tregir til
að lána til íbúðabygginga, en hins
vegar væru verktakar tregir til að
byggja, eins og sæist af því að ekki
væri nema hluti útgefinna bygging-
arleyfa nýttur.
Varla verður þó byggt í borgar-
landinu nema lóðir fyrir íbúðar-
húsnæði standi til boða. Auðvelt er
að sjá á vef Reykjavíkurborgar, að
þar eru engar lóðir í boði. Eins er
fullyrðingin um að bankar vilji ekki
lána, sem virðist ættuð frá borgar-
stjóra, fremur hæpin. Stóru við-
skiptabankarnir þrír hafa allir stað-
fest að þeir hafi ekki hætt að lána til
uppbyggingar. Á hinn bóginn dregur
eðli máls samkvæmt úr útlánum þeg-
ar umsvif dragast saman.
Vannýtt byggingarleyfi?
Aftur á móti er rétt að huga nán-
ar að nýtingu útgefinna leyfa fyrir
nýjum íbúðum, sem byggðar eru á
gögnum byggingarfulltrúans í
Reykjavík. Á takmarkaðri nýtingu
þeirra eru vafalaust fjölbreytilegar
skýringar, en sú helsta er að lík-
indum eðlileg framvinda bygginga-
framkvæmda, því flestir verktakar
byggja í áföngum. Þrátt fyrir að leyfi
fáist fyrir 200 íbúðum er fyrst ráðist í
byggingu 50 íbúða áður en lengra er
haldið.
Ekki má heldur gleyma því að
byggingarferlið er tímafrekt við
bestu aðstæður, en enn frekar við
þéttingu á byggðum svæðum. Það er
mun flóknara en þegar nýtt land er
brotið undir byggð og mun kostn-
aðarsamara, en fyrir vikið hentar það
lítt fyrir hagkvæma húsbyggingu.
Þéttingarstefnan er með öðrum orð-
um ólíklegri til þess að uppfylla þarf-
ir efnaminni íbúðarkaupenda.
Þetta má vel sjá á tölum Sam-
taka iðnaðarins (SI), sem hafa um
árabil talið íbúðir í byggingu. Þar er
1. byggingarstig, útgefið byggingar-
leyfi, ekki talið með, þar sem reynsl-
an sýnir að útgefið leyfi leiðir ekki
sjálfkrafa til framkvæmda, þó það sé
nauðsynleg forsenda.
Að því leyti má segja að útgefið
leyfi sé til marks um vonir og vænt-
ingar, sem margt annað getur haft
áhrif á um hvort og hvenær verður
af. Þar má nefna kærur nágranna og
þess háttar, en einnig eðlilega fram-
vindu verka, eins og áður var nefnt.
Það er ekki nýtt af nálinni, heldur má
segja að það sé einkennandi fyrir
byggingu íbúðarhúsnæðis hvort sem
lóðaframboð er mikið eða lítið.
Met árið 2019, en ekki 2021
Ef marka má fulltrúa meirihlut-
ans stendur nú yfir metuppbygging
íbúðarhúsnæðis í borginni. Tölur SI
benda ekki til þess, heldur að met
hafi verið sett árið 2019 en síðan hef-
ur íbúðum í byggingu fækkað í hverri
talningu.
Kannski er þó sérstaklega fróð-
legt að gaumgæfa svör, sem SI fengu
í spurningakönnun meðal félags-
manna sinna í byggingariðnaði í
fyrrahaust. Þar var lóðaskorturinn
mönnum ofarlega í huga, en einnig
skortur á réttu lóðaframboði. Um
80% svarenda voru á því að skortur á
lóðaframboði kæmi í veg fyrir hag-
kvæma húsnæðisuppbyggingu. Þá
telja tæp 80% svarenda að hag-
kvæmt húsnæði verði ekki byggt á
þéttingarreitum. Af því blasir við að
mikilvægt er að tryggja stöðugt
framboð á lóðum og auka lóðafram-
boð á reitum sem ekki eru þegar
byggðir.
Lóðaframboð lykill
að lausn íbúðavanda
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Reykjavík Það er stutt síðan byggingarkranar gnæfðu víða yfir miðbæinn,
en þéttingin þar bætti litlu við af hagkvæmu íbúðarhúsnæði.