Morgunblaðið - Sunnudagur - 07.11.2021, Blaðsíða 10

SKIPULAG
10 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7.11. 2021
Þ
að er líklegt að heimsfaraldur Co-
vid-19 eigi eftir að hafa áhrif á það
hvernig heimili framtíðarinnar
þróast. Mikilvægt er að heimili
mæti þörfum þeirra sem þar búa
og eitt af því er að þau séu sveigjanleg. Það
eru fordæmi fyrir því að hönnuðir hafi mótast
af áherslu á heilsu, hreinlæti og heilbrigði í
kjölfar farsóttar en umhverfið eftir spænsku
veikina lagði grunn að módernisma Alvars
Aalto og Le Corbusier.
Á nítjándu öld voru útskorin húsgögn í
tísku, efnismiklar gardínur, skrautlegir loft-
listar og fleira í þeim dúr. Eftir uppgötvun Lo-
uis Pasteur árið 1861 að bakteríur ættu sök á
allskyns smitsjúkdómum fór skrautið smám
saman minnkandi. Í staðinn komu beinar línur
og slétt yfirborð sem auðvelt er að þrífa. Í
kjölfar spænsku veikinnar árið 1918 urðu
flísalögð baðherbergi og eldhús sem auðvelt
var að þrífa vinsæl. Módernisminn með sína
áherslu á hið létta, hreinlega og opna varð ráð-
andi. Áhersla var á góða loftun og fólk svaf
gjarnan við opinn glugga.
Fólk er búið að eyða miklu meiri tíma heima
hjá sér nú en áður en veiran skall á landinu af
krafti. Það hefur meiri tíma til að velta fyrir
sér hvað það kann að meta í umhverfi sínu.
Mikilvægi náttúrulegrar birtu inni á heimilum
hefur sjaldan verið meira og styður við já-
kvæða upplifun af inniveru. Opnu rýmin sem
hafa verið svo vinsæl geta jafnvel verið til
vansa þar sem heimilisfólk hefur meiri þörf
fyrir að draga sig í hlé og njóta einveru frekar
en að vera stöðugt ofan í öðrum. Skrif-
stofukrókar hafa líka skotið upp kollinum þó
borðstofuborðið, sófinn og eldhúsborðið gegni
nú fleiri hlutverkum en áður.
Pallar og garðar hafa sýnt fram á mikilvægi
sitt þar sem hægt er að taka á móti fjölskyldu
og vinum úti við og minnka um leið hættuna á
smiti. Fólk vill meira pláss, svæði sem eru lok-
uð af og útisvæði. Það sem er hvað mikilvæg-
ast er tengingin við náttúruna. Heimilið er at-
hvarf sem aldrei fyrr.
Bíófílía í hönnun
Það má búast við því að hönnun með nátt-
úrulegum efnum og mynstrum, kennd við
bíófílíu, verði áberandi á heim-
ilum næstu árin. Hugtakið
bíófílía má rekja aftur til árs-
ins 1964 en það er ættað frá
þýska hugsuðinum Erich
Fromm. Bandaríski líffræð-
ingurinn Edward O. Wilson
vann áfram með þessa hugmynd og skil-
greindi bíófílíu sem sem þá „djúpstæðu og
náttúrulegu ánægju sem tengist því að vera
umvafinn lifandi hlutum“ samkvæmt orðabók
Merriam-Webster. Kjarninn í kenningu hans
er að mannfólk hafi meðfædda
þörf fyrir að tengjast nátt-
úrunni og þessi tenging skapi
vellíðan.
Í arkitektúr þýðir þetta nóg
af náttúrulegri birtu og loftun.
Í innanhússhönnun er bíófílía
samasemmerki við góða birtu, náttúrulegt
litaval, náttúruleg efni og hönnun sem notast
við form sem finnast í náttúrunni og auðvitað
fjöldann allan af pottaplöntum.
Leiðandi stórfyrirtæki eins og Apple, Ama-
zon og Google hafa líka notfært sér bíófílíu-
hönnun til að laða að sér starfsfólk. Notast er
til dæmis við plöntuveggi, náttúruleg efni og
vatn í hönnun til að ná fram jákvæðum áhrif-
um bæði á starfsfólk og fyrir fyrirtækið. Ama-
zon byggði þrjár gróðurhvelfingar fyrir
starfsfólk sitt í höfuðstöðvunum í Seattle í
Bandaríkjunum en inni í hvelfingunum má
finna yfir 40.000 plöntur.
Bættur námsárangur
William D. Browning er annar höfunda bók-
arinnar Nature Inside: A Biophilic Design
Guide sem kom út seint á síðasta ári. „Jafnvel
mynd af náttúrunni, eins og landslagsmynd af
Hudson-dalnum, getur lækkað blóðþrýsting
og minnkað hjartslátt,“ sagði hann í viðtali við
Vogue.com fyrr á árinu.
Browning og meðhöfundur hans, Catherine
O. Ryan, komu að birtingu merkilegrar rann-
sóknar á 11-12 ára skólabörnum í Baltimore.
Þau endurhönnuðu skólastofu barnanna með-
al annars með því að teppaleggja með teppi
skreyttu mynstri sem minnti á grösug engi.
Þau veggfóðruðu loftið með pálmalaufsprenti
og notuðu náttúruleg form í innréttingum og
bættu við gróðri fyrir utan gluggann. Öll
hönnunin var úthugsuð samkvæmt forskrift
bíófílíu. Eftir ár í slíkri stofu kom í ljós að
nemendunum gekk mun betur á prófi en
samanburðarhópnum auk þess sem þeir þoldu
álag betur og fundu minna fyrir stressi.
Það virðist allt mæla með því að bjóða nátt-
úrunni heim.
Hvernig verða heimili framtíðar?
Hvaða gildi verða í hávegum
höfð í hönnun heimila framtíð-
arinnar? Hvaða gæði verða
mikils metin í skipulagi?
Heimsfaraldur Covid-19 hefur
kennt okkur að meta náttúr-
una betur. Birta og skipulag í
íbúðum skiptir máli og sömu-
leiðis garður og góð útisvæði.
Inga Rún Sigurðardóttir ingaruns@gmail.com
’
Mannfólk hefur
meðfædda þörf
fyrir að tengjast nátt-
úrunni og þessi teng-
ing skapar vellíðan.
Gróðurhvelfing
Amazon í Seattle.
Náttúruleg mynstur og
pottaplöntur gefa heimilinu
grænt og lifandi yfirbragð.
Ljósmynd/Unsplash/Prudence Earl
Árný Þórarinsdóttir, arkitekt og annar
stofnenda Stáss arkitekta, verður
fyrir svörum um hvort fólk sækist
eftir því að tengja heimili sín betur við nátt-
úruna.
„Þetta er algengt viðfangsefni núna að
stækka glugga þegar verið er að breyta eldri
íbúðum eða húsum. Það er töluvert um svo-
leiðis breytingar,“ segir Árný og nefnir sem
dæmi að oft sé verið að stækka dæmigerðan
eldhús- eða stofuglugga alveg niður í gólf og
honum breytt í glerhurð. „Það hleypir miklu
meiri birtu inn í rýmið,“ segir hún. Með slík-
um framkvæmdum er jafnframt verið að
opna beint út í garð, pall eða svalir, sem
myndar þá betri tengingu milli heimilisins og
útisvæðis og náttúru.
Gjarnan er búið að hugsa fyrir þessari
tengingu þegar ný hús eru
teiknuð. „Þá eru oft stórir
gluggar og þetta fína
aðgengi út í garð eða á
svalir en í eldri íbúðum
þarf stundum að breyta
þessu,“ segir Árný. „Við
erum lánsöm með það hér á
Íslandi að náttúran er oft
rétt innan seilingar. Við
höfum oft gott aðgengi að henni,“ segir hún.
„Við erum mikið að teikna frístundahús og
þar er auðvitað verið að vinna náið með nátt-
úrunni. Draga náttúruna inn þannig að skil-
in á milli inni og úti eru flæðandi. Oft erum
við líka að „ramma inn“ útsýni með glugga-
setningum og skipulagi innri rýma,“ bætir
hún við.
Tenging við útisvæði
Árný segir að þegar fólk standi í fram-
kvæmdum og sé að breyta grunnmynd á
eldra húsnæði geti framkvæmdir eins og
þessar breytt mjög miklu.
Hún nefnir dæmi: „Við höfum unnið með
einstaklingum sem búa á annarri hæð og eru
með lítinn eldhúsglugga sem er breytt í stóra
svalahurð og við taka svalir og tröppur niður
í garðinn. Þá ertu kominn með eitthvað allt
annað en fyrir var og mikil lífsgæði fylgja
breytingunum. Fólk nær tengingu við úti-
svæði sem er í þeirra eign en hefur kannski
ekki nýst mikið áður.“
Krafa um náttúrulega birtu
Þetta eru vanaleg viðfangsefni arkitekta á
heimilum en einnig er leitað eftir þessari
náttúrutengingu og birtu í skrifstofu-
byggingum. Árný segir að það sé alltaf verið
að leitast við að fá dagsbirtuna langt inn í
rýmið til að sleppa við dimm miðjurými.
Starfsfólk geri líka meiri kröfu núna um að
hafa birtu og jafnvel gróður og plöntur í
kringum sig.
Staðsetning skrifstofuhúsnæðis hefur líka
áhrif. „Fólk vill fá gott aðgengi að grænum
svæðum. Það er jafnvel krafa hjá sumum fyrir-
tækjum þegar verið er að velja skrifstofu-
húsnæði að starfsmenn hafi möguleika á því að
geta dregið andann djúpt í hádeginu, gengið
niður að sjó eða að grænum svæðum í um-
hverfinu,“ segir Árný.
„Það er ákveðinn orkugjafi og lífsgæði sem
eru fólgin í þessu, að komast út og fá birtuna
inn,“ segir hún.
Mikil lífsgæði í birtu og náttúru
Árný
Þórarinsdóttir