Morgunblaðið - 07.12.2021, Síða 17

UMRÆÐAN
17
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 7. DESEMBER 2021
Í þættinum Kveik á
RÚV þriðjudags-
kvöldið 16. nóv. tóku
þrjár konur og einn
karl þátt í umræðum
um ofbeldisbrot karla
gegn konum.
Umræðan snerist
mikið um það að
leggja áherslu á að
þolandinn ætti alla
samúð skilda umfram
gerandann, nokkuð sem allir eru
sammála um. Það var reyndar lögð
áhersla á að alls ekki mætti sýna
gerandanum neina miskunn og hug-
takið fyrirgefning fékk ekki að vera
með í umræðunni og helst að skilja
að sátt á milli gerenda og þolenda
væri af því illa því ekki mætti trufla
þjáningarferli þolandans með því að
sýna að gerandinn ætti sér ein-
hverrar viðreisnar von.
Einhver konan í þættinum vísaði
mjög til menntunar sinnar og mik-
illar hæfni til að vinna í þessum
málum en karlinn var frekar hlut-
laus í umræðunni.
Eitt af því sem mér fannst at-
hyglisvert var að oft kom í um-
ræðuna að orsök afbrota gerandans
væri að illvirkin væru sótt í karl-
mennskuímyndina og var helst að
skilja í þættinum að það sem gerði
karl að karli væri ruddaleg fram-
koma í orði og verki. Öll jákvæð sýn
á karlmennsku var sniðgengin líkt
og fyrirgefningin var sniðgengin og
kristin viðhorf eins og að elska
náungann eins og sjálfan sig virtust
ekki koma til greina.
Ég ætla nú sem karlmaður að
leyfa mér að nefna nokkur atriði
sem koma mér í hug og ég byggi
karlmannsímynd mína á, því rudda-
leg orð og athafnir eru ekki séreign
karlmanna.
Fyrir nokkrum árum sýndi
björgunarsveitarmaður á Akranesi
þá hugdirfsku að láta binda saman
á sér fæturna og síga með höfuðið á
undan niður í djúpa og þrönga jök-
ulsprungu til að bjarga ungum
dreng. Sönn karlmannsímynd og
hetjulund.
Fyrir mörgum árum bjargaði
ungur Eyrbekkingur lífi sínu með
því að sýna þá karlmennsku að velt-
ast í brimgarðinum í tvo eða þrjá
klukkutíma en ná loks landi, eftir
að bátur hans fórst þar og tveir
bræður hans drukknuðu. Sönn karl-
mannsímynd og hreystiverk.
Fyrir álíka mörgum árum bjarg-
aði ungur Vestmannaeyingur lífi
sínu með því að synda langa leið til
lands eftir að bátur hans fórst, og í
frosti og kulda gekk hann langa leið
berfættur á úfnu hrauni til manna-
byggða. Sönn karlmannsímynd og
hreystiverk.
Í barnaskóla bar það við að ungar
stúlkur, sem reyndar kynntu sig yf-
irleitt sem ágætar stelpur, lögðu
skólasystur sína í einelti og margir
fylgdu með. Skeði það gjarnan í
kennslustofu þegar hlé var á
kennslu. Einu sinni við slíkar að-
stæður kom skólabróðir hennar,
kannski tveimur árum eldri, í dyrn-
ar á kennslustofunni og ávítaði þá
sem þátt tóku í eineltinu. Ég var
þarna viðstaddur og ég man enn
hvað ég dáðist og dáist að karl-
mennsku þessa drengs fyrir inngrip
hans.
RÚV sýndi nýverið mynd af
lækni sem helgað hefur líf sitt því
að starfa sem læknir í héraði lands í
Afríku þar sem stjórnvöld herja á
eigið fólk og reyna að
flæma það úr byggðum
sínum. Það er kristið
fólk sem þarna býr en
stjórnendur landsins
eru ekki kristnir.
Læknirinn sýnir með
fórnfýsi sinni mikla
karlmennsku.
Langflestir íslenskir
heimilisfeður sem ég
hef kynnst unnu/vinna
langan vinnudag og
sækja gjarnan vinnu
langt frá heimili sínu ef því er að
skipta. Þessir menn taka alla þá yf-
irvinnu sem er í boði til að geta séð
sem best fyrir fjölskyldu sinni.
Þessir menn eru verðug fyrirmynd
barna sinna og láta hag konu og
barna ganga fyrir eigin hag. Sannir
karlmenn og traustir.
Sagt er að danshljómsveitin á
Títanik, sem ég hef alltaf talið að
hafi verið skipuð körlum, hafi fórn-
að lífi sínu með því að spila sálminn
„Hærra minn Guð til þín“ aftur og
aftur á meðan skipið sökk í hafið.
Sönn karlmennska þar á ferðinni.
Í fornsögum okkar er gjarnan
vitnað til orðheldni og drengskapar
í sambandi við karlmannsímyndina,
samanber „hann var drengur góð-
ur“.
Karlmennska er jákvætt og gott
hugtak, byggt á mannkostum og á
að vera það. Það er ljótur leikur
sem ber vott um slæmt hugarfar að
tína til glæpaverk sem sumir karlar
eru sekir um og flokka þau sem
ímynd karlmennsku. Ég vona að
þessi atriði sem ég hef hér tínt til af
handahófi varðandi sýn á ímynd
karlmennskunnar fái einhverja til
að skoða málin í jákvæðara ljósi en
hin þröngsýna og einhliða niðurrifs-
umræða sem verið hefur í gangi
undanfarið.
Umræðan í nefndum Kveiksþætti
fannst mér flytja þann boðskap
heiðindóms og hefnda að með illu
skuli illt út reka, og fordómafull
sjónarmið gagnvart körlum gekk
illa að fela undir yfirlætisfullri
ábreiðu þeirra viðhorfa að hægt sé
að mennta sig frá anda fyrirgefn-
ingarinnar sem gefin er af Guði. Í
upphafi 8. kafla 1. Kor. segir að
þekkingin blási menn upp en kær-
leikurinn byggi menn upp.
Guð Biblíunnar sé þeim synd-
ugum líknsamur sem ekki vilja af
neinu góðu vita hjá meðbróður sem
framið hefur glæp en iðrast gerða
sinna.
Þú, Drottinn, sem segir í orði
þínu að allir hafi syndgað og skorti
Guðs dýrð. Þú gerir alla jafna í
hjálpræðisverki frelsarans og fyr-
irgefur syndir án verðskuldunar
syndarans af náð þinni.
„Því að dómurinn verður mis-
kunnarlaus þeim, sem ekki auð-
sýndi miskunn, en miskunnsemin
gengur sigri hrósandi að dómi.“
(Jak. 2:13.)
Ég bið Íslendingum Guðs friðar.
Ímynd karl-
mennskunnar
Eftir Ársæl
Þórðarson
Ársæll Þórðarson
» Öll jákvæð sýn
á karlmennsku
var sniðgengin líkt
og fyrirgefningin var
sniðgengin og kristin
viðhorf eins og að
elska náungann
eins og sjálfan sig.
Höfundur er húsasmiður.
Einu sinni, fyrir
ekkert svo langa-
löngu, tóku þrír ör-
yrkjar tal saman á
kaffihúsi og ræddu
guðs blessaða vegi og
heimsins óréttlæti.
Þetta voru þau Katr-
ín, Guðmundur og
Bjarni. Þau sögðu
farir sínar ekki slétt-
ar og fullyrtu reyndar
að þau væru í bar-
daga við eitthvert óskilgreint
skrímsli sem gekk undir nafninu
„kerfið“. Á meðan Katrín og Guð-
mundur biðu eftir ameríkanó og
kappúsjínó tölti Bjarni að af-
greiðsluborðinu og fékk sér uppá-
hellt, alltaf aðhaldssamur, hann
var nefnilega búinn að uppgötva
að þannig gæti hann fengið ábót á
kaffið – sem sagt meira fyrir
minna. Þegar hann kom til baka
til „kollega“ sinna var Katrín að
lýsa fyrir Guðmundi hvernig
„kerfið“ hefði í einu vetfangi svipt
hana heimilisuppbótinni!
Hinni kláru, sjálfstæðu og fem-
ínísku Kötu fannst það alveg fá-
ránlegt – það eina sem hún hafði
leyft sér var að verða ástfangin –
og leyft ástinni sinni að flytja inn
til sín. „Já en Kata þú veist að
heimilisuppbótin er aðeins fyrir þá
sem búa einir,“ sagði Guðmundur
og bætti við að það væri auðveld-
ara fjárhagslega fyrir tvo að reka
heimili en einn. Katrín var snögg
til og hvæsti á Gumma: „Ertu þá
að segja að ég eigi að leggjast upp
á aðra vegna framfærslu minnar?
Og brosti svo snöggt, nánast um
leið og hún tók lítinn sopa af am-
eríkanóinu. Guðmundur ákvað að
láta kyrrt liggja enda hafði hann
slæma reynslu af því að lenda í
Katrínu og rökræðustíl hennar,
sem einkenndist af ákveðni og
snöggum brosviprum, enda hafði
hún oft forsæti fyrir hópnum.
Velsældin lítið aukist
Þess í stað ákvað hann að beina
athyglinni að sjálfum sér og lagði
frá sér kappúsjínóbollann. Hann
hafði nú aldeilis lent í klóm „kerf-
isins“. Hann var svo heppinn að
hafa getað verið í
hlutastarfi frá árinu
2009 – og hafði því at-
vinnutekjur. En
„kerfið“ var í raun og
veru ekkert hrifið af
slíkri framtakssemi.
„Það skerðir bara
mínar almannatrygg-
ingar auk þess sem
frítekjumarkið hefur
ekkert hækkað í þessi
12 ár, öfugt við kjara-
samningsbundnar
hækkanir, bæði á hin-
um opinbera vinnu-
markaði sem og almenna. Því hef-
ur velsæld mín lítið aukist og
þetta kerfi hvetur ekki til atvinnu-
þátttöku. Mér finnst það hins veg-
ar ómissandi að hafa samskipti við
annað fólk og taka þátt í félags-
legum athöfnum sem fylgja starf-
inu. Ég met það meira en tekju-
legan ávinning en auðvitað er
þetta súrt,“ sagði Guðmundur fé-
lagsmálafrömuður.
Nú gat Bjarni ekki lengur á sér
setið. Hann varð að leggja eitt-
hvað til málanna, enda hafði hann
ekki síður upplifað óréttlæti.
„Vissuð þið að örorkulífeyrir hefur
dregist verulega aftur úr lægstu
launum og almennri launaþróun?
Útreikningar sýna umtalsverða
kjaragliðnun lífeyris almanna-
trygginga frá árinu 2007, sem
aldrei hefur verið leiðrétt. Sérhver
er nú ósvífnin,“ sagði peningamað-
urinn, sem náði varla andanum af
hneykslun.“ Þunn uppáhellingin
sat eftir í botni bollans en hann
var snöggur til og fékk sér ábót
og var fljótur að því enda átti
hann ýmislegt eftir ósagt.
Stjórnarsáttmálinn veit á gott
„Það er bara búið að koma illa
fram við öryrkja og við verðum að
fá þetta leiðrétt!“ Katrín tók undir
og Guðmundur lá ekki á liði sínu í
þeim umræðum og öll fundu þau
fleira til. „Það er víst búið að
kjósa nýja ríkisstjórn og hún lá
undir feldi í margar vikur – og
kom undan honum með stjórn-
arsáttmála,“ sagði Bjarni. „Ætli
þar sé eitthvað um okkur og hugs-
anlegar breytingar á „skrímsla-
kerfinu“?“ sagði Guðmundur
spyrjandi.
„Já, það er sko,“ sagði Katrín.
Þar segir m.a. að örorkulífeyr-
iskerfið verði einfaldað, dregið úr
tekjutengingum og það gert skil-
virkara, gagnsærra og réttlátara.
Þátttaka og endurkoma ein-
staklinga með skerta starfsgetu
verður auðvelduð þannig að fólk
hafi fjárhagslegan hag af atvinnu-
þátttöku og Samningur SÞ um
réttindi fatlaðs fólks verður lög-
giltur.“ Ja hérna, öðruvísi mér áð-
ur brá,“ sagði Bjarni. „En það er
best að hafa samráð við okkur ör-
yrkjana um hvar skórinn kreppir
helst,“ klykkti Kata út með. „Já,“
sagði Guðmundur, „við vitum best.
Kannski mun hagur okkar vænk-
ast á komandi kjörtímabili. Von-
andi verður ríkisstjórnin nógu
hugrökk til að koma á nauðsyn-
legum breytingum í málefnum ör-
yrkja. Við berum þá von í
brjósti …“ sögðu þau nánast sam-
hljóma og ætluðu virkilega að
fylgjast með og veita ríkisstjórn-
inni aðhald í sínum góðu verkum.
Eftir Unni H.
Jóhannsdóttur »Hinni kláru og
femínísku Kötu
fannst það alveg
fáránlegt – það eina
sem hún hafði leyft sér
var að leyfa ástinni sinni
að flytja inn til sín.
Unnur H.
Jóhannsdóttir
Höfundur er kennari,
blaðamaður og öryrki.
uhj@simnet.is
Í brjósti okkar bærist von …
Fasteignir
Matur