Fréttablaðið - 21.04.2022, Blaðsíða 12

n Halldór
n Frá degi til dags
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jón Þórisson RITSTJÓRI: Sigmundur Ernir Rúnarsson ser@frettabladid.is, FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@
frettabladid.is , Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is . Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is
VEFSTJÓRI: Einar Þór Sigurðsson einarthor@frettabladid.is, MARKAÐURINN: Guðmundur Gunnarsson ggunnars@frettabladid.is, HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrunb@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Hörður Snævar Jónsson hoddi@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Alvarleiki
málsins er
jafn ein-
faldur og
hann er sár.
Seljendur
bankans
handvöldu
kaup-
endur. Þeir
hnipptu í
vini sína
svo þeir
gætu hagn-
ast ríkulega
yfir nótt á
eigin þjóð.
Það eina
sem erfitt
er að skilja
í stöðunni
er afstaða
ríkis-
stjórnar-
flokkanna
til málsins.
Sigmundur Ernir
Rúnarsson
ser
@frettabladid.is
ser@frettabladid.is
Báknið burt
Allt frá því stuttbuxnadeildin í
þáverandi frjálshyggjuþenkjandi
Sjálfstæðisflokki hamraði á
slagorðinu Báknið burt á áttunda
áratug síðustu aldar, eða fyrir
bráðum hálfri öld, hefur lítið sem
ekkert borið á efndum í þeim
efnum, enda hefur reynslan
kennt hinum dæmigerða hægri­
manni sem breytist í íhalds­
mann með árunum, að báknið
verður að hafa pláss fyrir hann í
þægilega innivinnu sem meira er
borgað fyrir en sem nemur við­
verunni. Þess vegna fór báknið
aldrei burt, af því að ráðningar­
þjónusta pilsfaldakapítalismans
var bara einfaldlega þægilegri en
niðurskurðurinn.
Nýja leiðin
En nú hafa sömu hægrimenn
komið sjálfum sér á óvart og
hnotið um alveg einstaklega
frumlega leið til að efna loksins
inntakið í gamla slagorðinu. Hún
gengur í stuttu máli út á það að
leggja niður þær stofnanir sem
geta tekið höggið af skandölum
sinna ráðherra. Bankasýsla
ríkisins hlýtur að gefa tóninn
fyrir það sem koma skal. Og hið
líflega og einstaklega spennandi
Félag forstöðumanna ríkisstofn­
ana verður fyrir vikið að kalla
til almennilega langs fundar um
þann augljósa ótta að stofn­
anir þeirra verði hver af annarri
lagðar niður um leið og ráðherr­
arnir renna til á svellinu. n
Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur ætlar
að freista þess að bíða af sér söluklúð­
ur á rösklega tuttugu prósenta hlut
þjóðarinnar í Íslandsbanka. Pólitískri
ábyrgð á góðvinavæðingu sölunnar
á til skamms tíma að velta yfir á opinbera
starfsmenn Bankasýslunnar, en til langs tíma
á að fresta henni fram yfir langdregna úttekt
Ríkisendurskoðunar á innanbúðarspillingunni.
Íslenskara getur það ekki orðið.
En þjóðin hefur séð í gegnum gjörninginn. Og
þótt hún sé orðin ýmsu vön af ábyrgðarleysinu í
íslenskri pólitík lætur hún ekki lengur blindast
svo auðveldlega af þeim orðavaðli að allt sé þetta
öðru fólki að kenna.
Bankasalan er á ábyrgð ríkjandi stjórnvalda.
Undirbúningur sölunnar og aðferðafræði henn­
ar er byggð á vitneskju og samþykki fjármála­
ráðherra og forsætisráðherra – og eftir atvikum
annarra ráðherra við ríkisstjórnarborðið. Það er
ekki öðru valdi til að dreifa.
Og það sem hér hefur gerst er reginhneyksli,
en þó raunar svo gamalkunnug spilling af ein­
beittari gerðinni, að öllu sæmilega þenkjandi
fólki hlýtur að sárna það mjög að valdhafar hafi
lítið sem ekkert lært af fyrri tíma klambri í sölu á
ríkisbönkum.
Alvarleiki málsins er jafn einfaldur og hann er
sár. Seljendur bankans handvöldu kaupendur.
Þeir hnipptu í vini sína svo þeir gætu hagnast
ríkulega yfir nótt á eigin þjóð.
Það eina ánægjulega við þennan átakanlega
skussahátt er að þjóðin er svo til öll á sama máli
og lýsir andúð sinni á sölunni. Annað verður
ekki ráðið af skoðanakönnuninni sem Prósent
gerði fyrir Fréttablaðið og birt var á útsíðu þess í
gærdag.
Alls 83 prósent þjóðarinnar eru óánægð með
fyrirkomulag sölunnar, en aðeins sjö prósent
ánægð með hana – og þótt Sjálfstæðismenn séu
kannski eðli málsins samkvæmt mest upp með
sér yfir viðskiptunum, eru þó 44 prósent þeirra
óánægð með söluna. Það eru tíðindi, ekki síður
en þau að aðeins fimm prósent Framsóknar­
manna eru ánægð með söluna og eitt prósent
fylgjenda Vinstri grænna.
En ráðherrarnir yppa öxlum og eru raunar svo
upplitsdjarfir að þeir sjá enga ástæðu til þess að
einn mikilvægasti þáttur þingstarfanna, eftir­
litshlutverkið, sé virkjaður vegna þessa hörmu­
lega háttalags við sölu á ríkiseignum.
Í staðinn á að veðja á Ríkisendurskoðun, sem
mun aldrei geta tengt saman alla þá þræði sem
nauðsynlegt er í þessu máli, svo sem að upplýsa
um hlutverk milliliðanna í sölunni. En til þess er
leyndin líklega valin. n
Pólitísk ábyrgð
Íslendingar hafa slæma reynslu af einkavæðingu
banka. Í ljósi hennar var á Alþingi lagt kapp á að setja
eignarhaldi ríkisins á bönkum skýra lagaumgjörð,
m.a. með stofnun Bankasýslu og setningu sérstakra
laga um það hvernig skuli staðið að sölu eignarhluta
ríkisins – almennings – í bönkum. Nú er þetta fyrir­
komulag í uppnámi og krafan um rannsókn á sölu
22,5% hlutar ríkisins í Íslandsbanka skýr og skiljanleg.
Það eina sem erfitt er að skilja í stöðunni er afstaða
ríkisstjórnarflokkanna til málsins.
Alþingi getur lögum samkvæmt sett á fót rann­
sóknarnefndir sem hafa víðtækar heimildir til gagna­
og upplýsingaöflunar. Einstaklingum, lögaðilum og
stofnunum er skylt að afhenda rannsóknarnefnd
gögn, og lagaákvæði um þagnarskyldu takmarka ekki
rétt rannsóknarnefnda til upplýsinga. Þær hafa einnig
heimildir til þess að kalla einstaklinga til skýrslu­
gjafar og úrræði til þess að fá einstakling kallaðan
fyrir dóm, verði hann ekki við ósk um skýrslugjöf.
Lögin hafa einnig að geyma ákvæði um réttarstöðu
einstaklinga fyrir rannsóknarnefnd og vernd upp­
ljóstrara. Rannsóknarnefnd er sjálfstæð í störfum
sínum og lýtur ekki fyrirmælum neinna.
Skoðunarheimildir ríkisendurskoðanda afmarkast
við þá aðila sem falla undir starfssvið hans. Hann
skal í störfum sínum hafa eftirlit með nýtingu tekna
ríkisins og meðferð fjárheimilda og að ráðstöfun
þeirra sé hagkvæm og í samræmi við forsendur og
ákvarðanir Alþingis. Í svari sínu við beiðni fjármála­
og efnahagsráðherra um úttekt á bankasölunni vísaði
Ríkisendurskoðun ekki til lagaákvæða um meginverk­
efni stofnunarinnar, heldur til greinar þar sem vísað
er til sérstakra ástæðna og heimildar til gjaldtöku.
Heimildir rannsóknarnefnda eru víðtækari og ann­
ars eðlis en þær sem ríkisendurskoðandi býr yfir. Á
þessu tvennu er grundvallarmunur og því mikilvægt
að Alþingi setji á fót rannsóknarnefnd um banka­
söluna. Á það verður látið reyna strax og þing kemur
saman á ný. n
Rannsökum málið
undanbragðalaust
Þórunn Svein-
bjarnardóttir
formaður stjórn­
skipunar­ og
eftirlitsnefndar
Alþingis
FRÉTTAVAKTIN
kl. 18.30
Fréttaumfjöllun fyrir alla.
í opinni dagskrá á virkum dögum
á Hringbraut og frettabladid.is
SKOÐUN FRÉTTABLAÐIÐ 21. apríl 2022 FIMMTUDAGUR