Fréttablaðið - 27.07.2022, Blaðsíða 13

Fréttablaðið - 27.07.2022, Blaðsíða 13
Mannekla í ákveðnum störfum á ekki að stýra því hvort fólki sé leyft að vinna eins lengi og það langar og getur. Á síðustu árum hefur undirrit- aður horft upp á það, hvernig eldri borg- arar hafa, hvað eftir annað, setið eftir, þegar þeim fjármun- um, sem þjóðfélagið hefur til skiptanna, hefur verið útdeilt. Síðustu árhundruðin hefur marg- vísleg réttindabarátta farið fram, þar sem hinir ýmsu þjóðfélags- hópar, sem minna hafa mátt sín, hafa reynt að sækja aukinn rétt, til valda, velferðar og fjármuna. Karlar lengst af með undirtökin Lengi voru völd og réttur í höndum karla, oft þeirra eldri, einkum ef þeir réðu fyrir miklum fjármunum og/eða komu af ættum, sem höfðu í gegnum ár og aldir tryggt sína stöðu og forréttindi í þjóðfélaginu. Framsókn kvenna Á seinni hluta nítjándu aldar fóru kvenskörungar í vaxandi mæli af stað með kröfugerð, fyrst, um rétt til að greiða atkvæði um hverjir skyldu fara með völdin, og svo, eða jafnhliða, um það, að geta boðið sig fram til þingsetu. Á Norðurlöndum riðu Finnar á vaðið með fullan kosningarétt kvenna 1906, Norðmenn 1913, Danir 1915 og við Íslendingar komum svo með óvenjulegan kosn- ingarétt kvenna, líka 1915. Bara fyrir 40 ára og eldri. Annars konar barátta fyrir auknum réttindum Í millitíðinni hafa alls kyns hópar háð baráttu fyrir stöðu sinni og réttindum í þjóðfélaginu, og ber þar hæst barátta hinsegin fólks og transfólks fyrir sínum réttindum. Margvísleg önnur réttindabarátta hefur verið í gangi: Barátta kvenna fyrir rétti til fóstureyðinga, barátt- an fyrir rétti til menntunar, launa og lífskjara, velferðar og öryggis, sjúkraþjónustu og nú, kannske síð- ast, fyrir rétti kvenna til að fá frið fyrir áleitni og áreiti karla, nema ef/þegar þær vilji og þeim hentar. MeToo. Sumt af þessu virkar reyndar skrýtið, annað yfirkeyrt. Lögmál frumskógarins Í harðri samkeppni um réttindi, velferð og völd í þjóðfélaginu gildir oft einfalt lögmál: Þeir sterku verða ofan á og þeir veiku, þeir sem minna mega sín, verða undir. Ellin laskað skeið Þegar menn eldast og horfa upp á aldurinn, með öllu því, sem honum fylgir, færast yfir sjálfa sig, ættingja, vini og aðra samferðamenn, opnast augun fyrir því, að ellin er laskað lífsskeið fyrir flestum. Staðan verður auðvitað verst, ef heilsa og geta, ekki sízt sú andlega, bila. Hvernig eiga menn þá að bjarga sér í gegnum þann brimgarð kvaða og skyldna, sem þjóðfélagið leggur þeim á herðar? Á síðustu árum hefur undirrit- aður horft upp á það, hvernig eldri borgarar hafa, hvað eftir annað, setið eftir, þegar þeim fjármunum, sem þjóðfélagið hefur til skiptanna, hefur verið útdeilt. Réttur hins sterka Hér kemur auðvitað að því, sem áður var nefnt; rétti hins sterka. Yngri kynslóðir virðast jafnan hafa tilhneigingu til að skammta sér fyrst. Fatlaðir, sjúkir og aldnir koma svo aftar á merinni. Framlag eldri borgara grundvöllurinn Ef menn fara um stræti og torg þorpa og bæja, eða um sveitir landsins, vítt og breitt, blasa við innviðir – margvísleg verk manna og mannvirki; vegir, brýr, hafnir, f lugvellir, virkjanir, gróðursvæði og skógar, skólar, sjúkrahús og bygg- ingar hvers konar – sem yngri kyn- slóðirnar, ráðandi kynslóðir, nota sér og nýta til síns lífs og athafna. Að verulegu leyti eru það eldri borgararnir, 70 ára og eldri, sem lögðu alla þessa innviði af mörkum, gerðu yngri kynslóðunum fært að njóta lífsins í þeim mæli, sem þeir gera, með löngu og miklu vinnu- framlagi, útsjónarsemi og úrræð- um, svo og sínum skattagreiðslum. Lögðu grundvöllinn. Skuld greidd Mat undirritaðs er, að eldri borg- arar hafi þá þegar jafnað skyldur sínar og skuld við samfélagið, eftir 50 ára vinnu- og skattaframlag, og, að tími sé til kominn, þegar menn verða 70 til 75 ára, að þeir fái frið fyrir f járhagslegri kröfugerð og framlagi til samfélagsins. Ég vil leggja fyrir þá hugmynd og tillögu, að frá 70 ára aldri lækki skattar og skyldur til þjóðfélagsins um 20% á ári, þannig, að, þegar 75 ára aldri er náð, verði skatta- skyldur við þjóðfélagið komnar niður á núll. Fyrir alla. Menn greiði þó áfram fjármagnstekjuskatt; af vaxtatekjum, arði af verðbréfum, leigu o.s.frv. Betra líf og örvun hagkerfisins Ætla má, að allir eldri borgarar, sem vettlingi geta valdið, myndu nýta aukin fjárráð til eyðslu og neyzlu – f lestir vita, að þeir fara ekki með neitt með sér – og myndi niðurfell- ing beinna skatta á 70 ára og eldri, skila sér í aukinni neyzlu, sem um leið þýddi ákveðna viðbótargrósku fyrir efnahagslífið. Líka má ætla, að betra líf myndi bæta líðan og heilsufar. Jöfnun tekjumissis hins opinbera Í næstu grein, mun ég fjalla um tekjumissi ríkis og sveita við skatt- leysi eldri borgara og leiðir til jöfn- unar. n Nýtt sjónarhorn í jafnréttismálum Ole Anton Bieltvedt samfélagsrýnir og dýraverndarsinni Heilbrigðisráðherra vill nú leggja fram frumvarp um að hækka hámarksaldur opinberra heilbrigð- isstarfsmanna í 75 ár til samræmis við þá sem eru sjálfstætt starfandi. Frumvarpið er lagt fram af neyð, vegna alvarlegs ástands í heilbrigð- ismálum. Þetta hefur verið umdeilt og hefur ýmsum sjónarmiðum verið haldið á lofti. Flokkur fólksins lagði fram til- lögu í borgarstjórn árið 2019 um sveigjanleg starfslok. Eldra fólk og öryrkjar sem treysta sér til að vera á vinnumarkaði eiga að geta það án skerðinga. Flokkur fólksins lagði aftur fram tillögu nú á nýju kjör- tímabili um að leitað verði leiða til að bjóða eldri borgurum upp á sveigjanlegri vinnulok. Tillagan nær til allra eldri borgara sem starfa á vegum Reykjavíkurborgar en nú er fólki gert að hætta störfum við sjö- tugsaldur, hvort sem því líkar það betur eða verr. Lengi hefur það gilt að opinberir starfsmenn láti af störfum sjötugir að aldri, sama á hvaða sviði þeir eru. Reykjavíkurborg getur tekið ákvörðun um sveigjanleg starfslok sé áhugi fyrir því. Hér er um pólit- íska ákvörðun að ræða. Ýmist gæti viðkomandi haldið áfram vinnu á starfssamningi sínum eða gert nýjan og að sjálfsögðu njóta sömu kjara og áður. Við í Flokki fólksins fögnum vissulega hverju skrefi í átt til rétt- lætis svo sem að eldra fólk ráði því sjálft hvenær það fari af vinnu- markaði og geti það án skerðinga. Sveitarfélagi er ekki skylt að fylgja almannatryggingalögum þegar kemur að skerðingum og getur því bætt kjör þessa hóps með því að taka sjálfstæða ákvörðun í þeim efnum. Borgaryfirvöld geta með virkum hætti stuðlað að sveigjan- leika. Árið 2016 kom út skýrsla í tengslum við aldursvænar borgir og þá voru lagðar til ýmsar leiðir að sveigjanlegum starfslokum. Ein til- lagan var um atvinnuþátttöku eldri borgara, þ.m.t. að skoða leiðir til að Reykjavíkurborg bjóði upp á meiri sveigjanleika í starfslokum starfs- manna sinna. Vegferð sem hófst fyrir meira en sex árum er enn á byrjunarreit hjá síðasta og núver- andi borgarmeirihluta. Vel kann að vera að eitthvað sé í farvatninu en engar upplýsingar fást. Burt með girðingar Það eru mannréttindi að geta tekið ákvarðanir um atvinnumál sín eins og annað í lífinu. Mannekla í ákveðnum störfum á ekki að stýra því hvort fólki sé leyft að vinna eins lengi og það langar og getur. Það er missir fyrir samfélagið að sjá á eftir fólki af vinnumarkaði fyrir þær einar sakir að ná sjötugsaldri. Um er að ræða dýrmætan mann- auð. Reykjavíkurborg hefur verið óvenju þversum að mati Flokks fólksins þegar kemur að sveigjan- legum vinnulokum. Í stað þess að sjá ávinninginn, svo ekki sé talað um réttlætið í frelsi einstaklings til að vinna eins lengi og hann vill og getur, hefur borgin sett skorður og girðingar. Það helsta sem boðið er upp á nú er heimild til að óska eftir undanþágu til eins árs hverju sinni. Ekki er vitað hversu auðfengin slík undanþága er. Sérstakt leyfi þarf frá borgarstjóra. Flokkur fólksins segir burt með girðingar og hindranir þegar kemur að aldri og atvinnumálum. Borgin, sem stærst sveitarfélaga, á að vera leiðandi í að afnema eldgömul og úrelt ákvæði. Þvinguð starfslok eru ekki til góðs, valda oft kvíða og þunglyndi meðal eldra fólks. Um er að ræða jafnréttis- og mannrétt- indamál og frelsi til að velja. n Að hafa val um starfslok Kolbrún Baldursdóttir oddviti Flokks fólksins í borgar- stjórn Reykjavíkur MIÐVIKUDAGUR 27. júlí 2022 Skoðun 13FRÉTTABLAÐIÐ

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.