Fréttablaðið - 25.11.2022, Side 26

Landsvirkjun hefur
aldrei í sögu félagsins
verið eins lítið skuld-
sett og er í raun komin
í þá stöðu að lækkun
skulda er ekki lengur
forgangsmál eins og
verið hefur síðustu ár.
Nú þegar sléttir níu mánuðir eru
liðnir frá upphafi stríðsins í Úkra-
ínu sjáum við sífellt f leiri frásagnir
af meintum stríðsglæpum, þar á
meðal af kynferðisofbeldi gagnvart
konum og stúlkum. Sagan endur-
tekur sig, því miður. Nauðganir og
annað kynferðisofbeldi af völdum
hermanna meðan á vopnuðum
átökum stendur hafa ætíð fylgt
stríðsátökum.
Andrúmsloftið er því þungbúið
á alþjóðlegum baráttudegi gegn
kynbundnu of beldi þetta árið. Sá
gríðarmikli stuðningur sem mörg
aðildarríki Evrópuráðsins hafa
boðið þeim milljónum manna sem
neyðst hafa til að yfirgefa heimili sín
vekur okkur hins vegar von. Ríku-
legur stuðningur frá ríkisstjórnum,
sveitarstjórnum og almennum
borgurum er hughreystandi.
Konur, stúlkur og börn eru 90%
þeirra sjö milljóna sem hafa þegar
f lúið stríðsátökin. Þetta er hópur
sem er afar berskjaldaður fyrir
bæði kynferðisofbeldi og mansali.
Þolendur slíkra glæpa þurfa nú á
stóraukinni aðstoð okkar að halda
en við þurfum einnig að vera til
staðar til framtíðar.
Þolendur standa frammi fyrir
víðtækum af leiðingum of beldis,
allt frá óæskilegri þungun og kyn-
sjúkdómum til andlegra áfalla og
líkamlegra áverka. Þörf er á sam-
stilltum aðgerðum ólíkra stofnana
þannig að heilbrigðisstarfsfólk hafi
þekkingu og getu til að sinna þol-
endum kynferðisof beldis, fram-
kvæma læknisskoðanir og rétt-
arfræðilegar skoðanir, sem og að
veita tafarlausa áfallahjálp auk sál-
fræðilegrar aðstoðar til lengri tíma.
Flóttafólk sem hefur orðið fyrir
kynbundnu ofbeldi þarf jafnframt
að hafa aðgang að stuðningi og ráð-
gjöf á tungumáli sem það skilur og
á auðvelt með að nota.
Sérhæfð aðstoð er nauðsynleg til
að takast á við varanleg áföll til að
draga úr upplifun þolenda á skömm
og áfallastreituröskun sem getur
tekið sig upp síðar. Þetta hafa fyrri
átök kennt okkur. Reyndar hefur
kynferðisof beldi á átakasvæðum
í för með sér bæði af leiðingar til
skamms tíma og langtímaáhrif
hjá þolendum, eins og má lesa um
í skýrslum sem komu út í þessum
mánuði frá GREVIO, eftirlitsnefnd
Evrópuráðsins með samningi um
forvarnir og baráttu gegn of beldi
á konum og heimilisof beldi, sem
er einnig þekktur sem Istanbúl-
samningurinn.
Samkvæmt Flóttamannastofnun
Sameinuðu þjóðanna standa konur,
stúlkur og börn á f lótta frammi
fyrir hættu á mansali. Þetta hefur
verið staðfest af félagasamtökum
sem vinna beint með flóttafólki á
átakasvæðum.
Sérstakur fulltrúi Evrópuráðsins
um fólksf lutninga og f lóttafólk
hefur heimsótt þau lönd sem hafa
orðið fyrir mestum áhrifum af
hinu gríðarmikla streymi fólks frá
Úkraínu. Í skýrslum sínum hefur
fulltrúinn lagt áherslu á nauðsyn
þess að finna fólk í viðkvæmri
stöðu, einkum konur og börn sem
hafa orðið fyrir kynferðisof beldi.
Fulltrúinn hefur einnig hvatt til
aukins stuðnings við flóttafólk sem
orðið hefur fyrir kynferðisofbeldi,
einkum með því að koma á fót sér-
hæfðum miðstöðvum með sérfræð-
ingum sem veita læknisþjónustu og
áfallahjálp. Þá er fulltrúinn að fylgja
skýrslunum eftir með því að skipu-
leggja aðgerðir til að styðja aðildar-
ríkin í því að takast á við þessar
margvíslegu áskoranir.
Loks þarf að refsa gerendunum.
Í skýrslu skoðanahóps háttsettra
embættismanna á vegum Evrópu-
ráðsins sem út kom í síðasta mánuði
eru tilmæli þess efnis að fylgjast ætti
með vernd mannréttinda á átaka-
svæðum með því að koma á fót
skrifstofu sem tryggi að stofnunin
hafi ávallt nýjustu upplýsingar um
mannréttindamál. Þetta getur
meðal annars náð til upplýsinga
um tilkynningar um kynferðisof-
beldi gagnvart konum og stúlkum í
innrásarstríði Rússlands í Úkraínu.
Í þessu samhengi vil ég hrósa þeirri
ákvörðun úkraínskra yfirvalda
að fullgilda Istanbúl-samninginn
þrátt fyrir afar erfiðar aðstæður. Það
sýnir fram á staðfestu þeirra, ekki
bara gagnvart því að tryggja vernd
og stuðning fyrir þolendur, heldur
einnig til að tryggja nauðsynlega
ábyrgðarskyldu gerenda.
Dæmin sýna að kynferðisof-
beldi á átakasvæðum er hnatt-
ræn áskorun, líkt og fram kemur í
nýjum skýrslum sem sýna að kven-
kyns mótmælendum í Íran hefur
verið hótað með nauðgun. Istan-
búl-samningur Evrópuráðsins er
opinn öllum löndum og í honum
er viðurkennt að þetta of beldi er
brot gegn grundvallarmannrétt-
indum jafnframt því að vera ein af
birtingarmyndum mismununar
gagnvart konum. Með því að bjóða
upp á leiðbeiningar um vernd þol-
enda og refsingu gerenda, þar með
talið á stríðstímum, er Istanbúl-
samningurinn orðinn mikilvægari
en nokkru sinni fyrr og ég hvet lönd
um heim allan til að gerast aðilar að
honum. n
Við verðum að hjálpa þolendum kynferðisofbeldis í Úkraínu
Marija
Pejčinović Burić
framkvæmdastjóri
Evrópuráðsins
Íslendingar eru lánsöm þjóð er
kemur að náttúruauðlindum. Með
nýtingu þeirra höfum við byggt
upp samfélag í aldanna rás sem vex
og dafnar. Ein af þeim auðlindum
sem gerir þjóðina öfundsverða
er endurnýjanleg umhverfisvæn
orka. Landsvirkjun er treyst fyrir
því bæði að beisla hana í dag og þróa
fyrir komandi kynslóðir. Orkufyrir-
tækið er í eigu íslensku þjóðarinnar
og ábati af rekstri félagsins því sam-
ofinn samfélaginu. Saga hagvaxtar
og þróunar er nátengd uppbygg-
ingu virkjana til að mæta nýjum
iðnaði í landinu, þar með ýta undir
atvinnustig og styðja við orkuþörf
heimila. Eftir uppbyggingartíma er
komið að uppskeru og tími kominn
til að huga að nýjum græðlingum til
framtíðar.
Landsvirkjun hefur aldrei í tæpri
60 ára sögu sinni staðið betur fjár-
hagslega. Er það vitnisburður um
þann trausta grunn sem félagið
byggir á með 18 vatnsafls- og jarð-
gufustöðvum og tveimur vind-
myllum. Aldrei hefur verið slakað
á viðhaldi og endurbótum, jafnvel
eftir stóráföll í efnahagslífinu, enda
er þá tjaldað til einnar nætur. Elsta
aflstöðin í eigu Landsvirkjunar er
Ljósafossstöð frá árinu 1937 og er
hún ásamt þeim sem á eftir komu
skýr vitnisburður um þá ábyrgð
sem starfsfólk Landsvirkjunar hafa
alla tíð sýnt því trausti sem þjóðin
ber til félagsins að ganga vel um auð-
lindina.
Hærra verð til stórnotenda
En þetta gerðist ekki af sjálfu sér.
Þegar samningar við stórnotendur
voru fyrst undirritaðir var ávallt
stefnt að því fyrir hönd Landsvirkj-
unar að sækja jafnari skiptingu
þegar kom að endursamningum.
Samningarnir við stórnotendur
eru einhverjir stærstu viðskipta-
samningar sem gerðir eru á Íslandi
og því er tekist á þegar viðræður
standa yfir, stundum þannig að það
gustar um. En þegar lausn næst, eins
og í öllum góðum viðskiptasam-
böndum, þá takast aðilar í hendur
og horfa fram á veginn. Einmitt
þar er að finna eina helstu ástæðu
bættrar afkomu Landsvirkjunar í
dag, hærra verð frá stórnotendum
en áður hefur fengist. Verðið þar er
nú að flestu leyti komið til jafns við
þau lönd sem við miðum okkur við.
Landsvirkjun selur ekki raforku
beint til heimila eða smærri fyrir-
tækja, heldur selur inn á svokall-
aðan heildsölumarkað þar sem
raforkusölufyrirtæki geta keypt og
selt áfram. Verð frá Landsvirkjun
hefur síðustu ár nær staðið í stað
að raunvirði. Íslensk heimili og
smærri fyrirtæki hafa ekki þurft
að glíma við snarhækkandi raf-
orkureikninga eins og víða í Evr-
ópu.
Hálfur spítali í handbæru fé
Skýr rekstrarmarkmið og aðhald
í rekstri gera það síðan að verkum
að hagnaður Landsvirkjunar hefur
farið hækkandi. Eftir fyrstu 9 mán-
uði þessa árs er hagnaður fyrir óinn-
leysta fjármagnsliði hærri en hann
hefur verið frá upphafsdegi jafnvel
þótt viðmiðið sé á ársgrundvelli (Sjá
súlurit).
Af því leiðir einnig að sjóðstreymi
Landsvirkjunar er með miklum
ágætum. Í 9 mánaða uppgjöri félags-
ins er handbært fé frá rekstri, þegar
búið er að greiða alla reikninga og
laun, 51 milljarður króna. Þekki
ég ekki til annars rekstrarfélags
á Íslandi sem hefur skilað viðlíka
upphæð jafnvel þótt yfir heilt ár
væri litið. Til samanburðar nemur
þessi upphæð, sem skilað hefur sér
inn á bankabók Landsvirkjunar á
aðeins fyrstu 9 mánuðum þessa árs,
rúmlega helmingi þess sem áætlað
er að nýr Landspítali kosti.
Til að mæta kostnaði við upp-
byggingu virkjana hefur Landsvirkj-
un sótt sér lánsfé og um tíma verið
skuldsett félag á ýmsa fjárhagsmæli-
kvarða. Staðan í dag er aftur á móti
sú að Landsvirkjun hefur aldrei í
sögu félagsins verið eins lítið skuld-
sett og er í raun komin í þá stöðu að
lækkun skulda er ekki lengur for-
gangsmál eins og verið hefur síðustu
ár. Það eru merkileg tímamót því
að sama skapi hefur eign íslensku
þjóðarinnar í félaginu aldrei verið
verðmeiri (Sjá línurit).
Forgangsröðum grænu orkunni
Það eru forréttindi fyrir Íslendinga
að geta byggt upp áframhaldandi
hagvöxt og tækifæri fyrir fram-
tíðina með endurnýjanlegri orku.
En nú er svo komið að orkukerfi
Landsvirkjunar er fulllestað bæði
er viðkemur orku og af li. Unnið
er að öflun leyfa til þess að byggja
enn frekar undir vatnsafl og jarð-
gufuvirkjanir, en einnig að stíga
traustum sporum í átt að nýtingu
vindorku. Raunin er samt sú að
eftirspurn eftir endurnýjanlegri
umhverfisvænni orku er langt
umfram það sem við getum mætt.
Því þurfum við að forgangsraða í
hvað græna orkan fer. Landsvirkjun
hefur sett sér þau viðmið að styðja í
fyrsta lagi við aukna almenna notk-
un og innlend orkuskipti, í öðru lagi
við stafræna vegferð, nýsköpun og
fjölnýtingu og í þriðja lagi við fram-
þróun núverandi viðskiptavina.
Með því er Landsvirkjun að styðja
við markmið Íslands um kolefnis-
hlutleysi, stuðla að framþróun og
styðja núverandi viðskiptavini í
alþjóðlegri samkeppni.
Á þeim tímamótum sem Lands-
virkjun stendur nú á, þar sem fjár-
hagsstaðan hefur aldrei verið betri
og öfundsverð tækifæri framundan,
þá gleymum við því aldrei að þjóðin
hefur treyst félaginu fyrir hluta af
auðlindum sínum. Því trausti bregst
Landsvirkjun ekki. n
Orkufyrirtæki þjóðarinnar aldrei verið öflugra
Rafnar Lárusson
framkvæmdastjóri
fjármála og upp-
lýsingatækni hjá
Landsvirkjun
Samkvæmt Flótta-
mannastofnun Sam-
einuðu þjóðanna
standa konur, stúlkur
og börn á flótta frammi
fyrir hættu á mansali.
9,6x
10,4x
9,0x
7,3x 7,6x 7,4x
6,6x
6,2x 6,5x 5,9x
4,8x
4,5x
5,1x
3,5x
2,4x
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 sep 2022
Nettó skuldir / EBITDA
20092008
45 50
90
106 104
122
147
131
118
153
184
176
139
227
241
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 sept
2022
Hagnaður f. óinnleysta fjármagnsliði
24 Skoðun 25. nóvember 2022 FÖSTUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ