Vesturland - 01.12.1993, Qupperneq 7

VESTURLAND Blaö vestfirskra sjálfstæðismanna
7
staðar með strandferðaskipi. Spari-
galiinn var sem sagt á fleygiferð um-
hverfis landið.
Það sprakk þrisvar sinnum sama
daginn, fyrst á Möðrudalsöræfunum
og svo tvívegis í Jökuldalnum. Þetta
var erfitt, því að við höfðum ekkert
varadekk eða slöngu, bara lím og
bætur. A Egilsstöðum misstum við af
síðasta herberginu og urðum að gista
í hlöðunni.
Við heimsóttum Hallormsstað og
héldum svo niður á Reyðarfjörð og
Eskifjörð. Þá var ekki kominn vegur-
inn yfir Oddsskarð. Við hringdum frá
Eskifirði í Sesselíu móðursystur
mína, móður Jóhannesar, og hún hélt
að það væri nú hægt að sækja okkur
og hjólið. Hún léti hann Stefán sinn
skutlast eftir okkur piltunum á báti í
Viðfjörð.
Við keyrðum yfir bölvaðan óveg
frá Eskifirði í Viðfjörð og það stóð
heima að bátur kom og flutti okkur til
Neskaupstaðar. Þar vorum við í mjög
góðu yfirlæti í tvo eða þrjá daga. Svo
tókum við Esjuna til Reykjavíkur, og
þá fengum við aftur töskuna með
sparifötunum svo að við vorum
stertimenni þar um borð.
Bæjarmálastapp
Ég eignaðist stundum ágæta vini úr
öðrum fylkingum. Bestur þeirra var
ef til vill Jón Jónsson klæðskeri sem
var gífurlega heitur kommi.
Kona hans var Karlinna Jóhannes-
dóttir.
Þau áttu fjögur indæl börn sem öll
eru á lífi.
Þetta fólk átti hugsjónir.
Hjónin voru alltaf mikið áhugafólk
um ræktun og unnu bæði óeigingjarnt
starf í blóma- og trjáræktarfélaginu.
Jón hætti að vinna sem klæðskeri
og gerðist starfsmaður Isafjarðarbæj-
'ar.
Hann hafði meðal annars með að
gera vatnsveitu og holræsi og var að
minnsta kosti á við meðalöfluga
tölvu.
Jón klæðskeri vissi nákvæmlega
hvar hvert einasta rör lá undir sak-
leysislegu yfirborði gatna Isafjarðar-
bæjar.
Heili Jóns var ekkert smáræðis
þarfaþing, því að það var ekki farið að
kortleggja þetta þá svo heitið gæti.
Ég kannaðist við Jón frá því ég var
strákur enda var Margrét dóttir hans
með mér í bekk í skóla.
En það var ekki fyrr en á stríðsár-
unum sem við urðum góðir kunn-
ingjar og það var alveg magnað hvað
okkur þótti gaman að skiptast á
skoðunum.
Eins og við höfðum gaman af því
að vera saman og takast á um hitt og
annað, varð mér fljótt Ijóst að hvor-
ugur okkar myndi þoka spönn í
skoðunum við þessar skylmingar.
Jón klæðskeri var grjótharður
kommúnisti alveg til dauðadags og
allir vita hvernig ég hef verið.
En vináttan er þannig fyrirbæri að
maóur verður var við eitthvað í per-
sónu annarrar manneskju sem maður
kann við.
Þá er það spurning hvort það er
ræktað.
Ef maður finnur að maðurinn sem
um er að ræða er heill og einlægur er
grundvöllur fyrir vináttu, að því til-
skildu að gagnkvæm virðing rfki fyrir
sjálfstæði beggja.
Einu sinni man ég að ég heyrði í
útvarpinu þá frétt að Bería hefði verið
skotinn.
Hann var einn af þeim fáu sem
Krúsjeff lét skjóta.
Um kvöldið rakst ég á Jón klæð-
skera og ætlaði nú heldur betur að
klekkja á honum:
„Hvað segirðu nú Jón?
Krúsjeff er búinn að skjóta Bería.“
Þá yppti Jón öxlum og sagði: „ Æ
mér leist nú aldrei á svipinn á þeim
manni.“
Þar með var ég afgreiddur í því
máli eins og svo oft áður.
Þegar við vorum að tala um
kommúnismann og ég var með túlann
opinn upp á gátt, eins og var ekki al-
veg óalgengt, klappaði Jón mér
stundum á öxlina og sagði:
„ Vertu ekki svona bráðlátur, vinur
minn.
Það tekur minnst 400 ár að skapa
fullkominn kommúnisma.
Vertu bara rólegur."
Ekkert haggaði rósemi Jóns.
Hann var indæll og skemmtilegur
maður.
Mér þótti sérlega vænt um hann þó
að bilið á milli okkar í stjórnmálum
væri fullkomlega óbrúanlegt. Ég ef-
ast um að við hefðum getað fundið
nokkurt mál sem við höfðum sama
álit á ef það laut að pólitík.
En annaðhvort þykir manni vænt
um einhvern mann með kostum hans
og göllum eða ekki.
Maður getur aldrei búist við að
eignast vin, og þaðan af síður skyld-
menni, sem ekki er einhver ljóður á.
Og þá verður að taka því.
Aðalatriðið er að kunna að þykja
vænt um manneskju eins og hún
kemur fyrir. Það tekur ekki síður á þá
manneskju að umbera gallana sem
maður hefur sjálfur.
Pólitíkin harðnaði mjög á þeim
tíma sem ég var að leggja út í hana.
Yngri stuðningsmenn Sjálfstæðis-
flokksins tóku höndum saman um að
byggja upp flokksstarfið og í næstu
bæjarstjórnarkosningum, árið 1946,
fór svo að við fengum fjóra bæjar-
fulltrúa, Sósíalistaflokkurinn einn og
Alþýðuflokkurinn fjóra.
Sigurður Bjarnason frá Vigur var
í 1. sæti á bæjarstjórnarlista Sjálf-
stæðisflokksins, þá orðinn þingmað-
ur Norður-Isfirðinga.
I öðru sæti var Baldur Johnsen
héraðslæknir á ísafirði.
I 3. sæti var Sigurður Halldórsson
ritstjóri Vesturlands, bróðir Sigfúsar
tónskálds, og í 4. sæti var Marsellíus
Bernharðsson skipasmíðameistari.
Ég var varafulltrúi, en þannig fór
að ég mætti fljótlega á nær alla fundi
vegna tíðra fjarvista Sigurðar
Bjarnasonar og á kjöitímabilinu varð
ég reyndar varaforseti bæjarstjórnar.
Arið 1950 fór ég svo í fyrsta sætið á
listanum.
Eftir bæjarstjórnarkosningarnar
1946 mynduðum við meirihluta
sjálfstæðismenn og sósíalistar.
En alþýðuflokksmenn ætluðu
margir hverjir alls ekki að viður-
kenna að þeir hefðu misst völdin í
Rauða bænum.
Þetta var óskaplegur átakatími.
Þarna hófst samstarf á milli sjálf-
stæðismanna og sósíalista sem tengdi
vináttuböndum menn á öndverðum
meiði á stjórnmálasviðinu.
Ég og ýntsir aðrir sjálfstæðismenn
urðum til dæmis nánir vinir Haraldar
Guðmundssonar skipstjóra.
Hann var góður og heiðarlegur
maður.
Svo skemmdi það nú ekki fyrir að
vera í vináttu við Jón klæðskera.
Oft voru haldnir leynifundir,
skipst á upplýsingum og ráð
brugguð.
Stíllinn á stjórnmálabaráttunni á
Isafirði var hræðilegur, og eftir að
kratarnir höfðu misst meirihlutann
urðu þeir hreinlega snarvitlausir í
andstöðunni.
Samkomulagið var þannig að það
var rifist heiftúðlega fram á nætur á
hverjum einasta bæjarstjórnarfundi
og stundum lá við slagsmálum.
Hagalín var farinn og bæjarfull-
trúar krata voru Hannibal, Helgi
Hannesson, Grímur Kristgeirsson,
faðir Olafs Ragnars, og Birgir
Finnsson, sonur Finns alþingis-
manns.
Þeir tveir síðasttöldu voru þó mun
rólegri en hinir.
Ég var sem sagt kominn á fulla
ferð f bæjarmálunum og svo tók ég
óspart til hendinni fyrir frambjóð-
anda okkar, Kjartan Jóhannsson
lækni, gegn Finni Jónssyni í þing-
kosningunum 1946 og 1949.
I aukakosningum 1952, eftir lát
Finns, bauð Hannibal sig fram fyrir
Alþýðuflokkinn og vann kosninguna
með níu atkvæða mun.
Svo voru almennar kosningar árið
eftir og þá sigraði Kjartan með yfir-
burðum.
Ég var þá eiginlega orðin ritstjóri
Vesturlands.
Sigurður Bjarnason var að vísu
skrifaður ritstjóri á blaðhausnum, en
á þeim tíma hvíldi útgáfan að mestu
leyti á herðum mínum.
Ég beitti mér auðvitað gegn hvers
Guðmundur G. Hagalín og Sigurður B jarnason frá Vigur um borð í Djúpbátnum. Rekaviðurinn á dekkinu
sýnir að þeir eru að koma af Ströndum, sennilega í svipuðum erindagjörðum. Einlægnin leynir sér ekki.
konar atvinnurekstri á vegum bæjar-
félagsins eftir að ég var orðinn virkur
í bæjarstjórninni.
Olafur, sonur Tryggva á Kirkju-
bóli, seldi Isafjarðarbæ jörðina og
um það spunnust töluverðar deilur,
því að ætlunin var að setja upp kúabú
á vegum bæjarins á Kirkjubóli.
Isafjarðarbær rak kúabú á Selja-
landi f mörg á. Kratarnir höfðu reist
það á meðan þeir voru einráðir.
Ég var á móti því að fara að starf-
rækja annað kúabú í opinberum
rekstri.
Ég var því aldrei mótfallinn að
bærinn eignaðist jarðir eða lóðir en
ég var á móti þessum rekstri.
Það koma því úr hörðustu átt
sneiðar og hnýfilyrði drengja sem
hafa lítinn sem engan þátt tekið í
lífsbaráttunni en hnýta í mig fyrir að
vera ekki nógu mikill kapftalisti,
þegar sannleikurinn er sá að ég
reyndi alltaf að koma í veg fyrir að
farið væri út í þennan opinbera
rekstur og linnti ekki látum fyrr en
hann var lagður niður.
Ég barðist til dæmis alltaf gegn
hvers konar bæjarútgerð og Isafjörð-
ur var einn af örfáum stöðum á land-
inu þar sem slfku fyrirtæki var aldrei
komið á fót.
Eitt af fyrstu verkunum sem ég tók
við eftir bæjarstjórnarkosningarnar
1946 var stjórnarseta hjá Rafveitu
Isafjarðar og var ég formaður
stjórnarinnar í fimm ár.
Það var afar skemmtilegur tími,
mikil endurnýjun og framkvæmdir.
Ekki veit ég hvort nokkur trúir
mér, að minnsta kosti er sennilega
vissara fyrir mig að taka það fram að
nú segi ég alveg satt.
En ég þvældist út í pólitíkina án
þess að hafa nokkurn tíma í hyggju
að gera hana að ævistarfi.
Pólitík er hræðileg veiki sem
grefur um sig á laun og er kannski
orðin ólæknandi áður en sjúklingur-
inn veit hvað að honum gengur.
Fyrr en varði var heimili okkar
orðin hálfgerð miðstöð fyrir flokks-
starf sjálfstæðismanna.
Þar var setið á rökstólum flest
kvöld og oft var fjölmenni.
Ef forystumenn flokksins komu í
heimsókn að sunnan lögðu þeir ætíð
leið sína til okkar Kristínar og
stundum gistu þeir hjá okkur.
Þegar Fjórðungsamband Sjálf-
stæðismanna á Vestfjörðum var
stofnað var ég kosinn fyrsti formað-
ur þess.
En það er ekki eins og það hafi
þótt svo sérstaklega eftirsóknarvert
að vera á bæjarstjórnarlistanum
þegar ég fór í fyrsta sætið árið
1950.
Matthías Bjarnason 27 ára
Menn sóttust yfirleitt ekki eftir að
fara í bæjarmálin vegna þess hvað
þetta var mikið puð og illa borgað.
Ég man alltaf eftir því að fyrir
kosningarnar 1950 gekk ég hús úr
húsi til líklegustu kvennanna að fá
þær á framboðslistann.
En það var sama svarið hjá öllum:
„ Ekki tala um þetta við mig.
Talaðu við hana Gunnu eða hana
Jónu.“ Þær bentu allar hver á aðra.
Þetta var nú sá áhugi sem konur
sýndu á því að komast í bæjarmálin.
Ekki freistuðu launin. I mörg ár
eftir að ég byrjaði voru árslaun bæj-
arráðsmanns 5000 krónur og ekki
eyrir greiddur fyrir að sitja í bæjar-
stjórn. Menn þurftu því að hafa alveg
óskaplegan áhuga til að leggja sig í
þetta.
Þegar ég var að byrja sem for-
maður Rafveitu ísafjarðar var hjá
okkur rafveitustjóri sem hét Jón
Gauti Jónatansson. Þetta var á fyrstu
árum Norðurtangans. Hálfdán í Búð
var eitthvað ósáttur við rafmagns-
reikningana fyrir frystihúsið og neit-
aði að borga. Vart mátti á milli sjá
hvor var meiri þverhaus, Jón Gauti
eða Hálfdán.
Svo lokaði Jón Gauti fyrir raf-
magnið til Norðurtangans, vinnslan
stöðvaðist og allt fókið stóð verk-
laust. Ég hélt fund í rafveitustjórn-
inni til að reyna að sætta Hálfdán í
Búð og Jón Gauta. Eftir mikið þref
féllst Hálfdán á að borga reikninginn
og þá sagði ég við rafveitustjórann:
„Jæja, þá geturðu opnað.“
„Nei, ekki fyrr en það er búið að
borga opnunargjaldið," sagði Jón
Gauti þá.
„Hvað er það mikið?“ spurði ég.
„50 krónur," sagði Jón Gauti.
Mér var farið að leiðast þetta þóf
svo að ég tók veskið upp úr vasa
mínum og fleygði í hann fimmtíu-
kalli: „Þá geturðu opnað!"
En málið var ekki leyst.
„Þú hefur ekkert leyft til að borga
fyrir Norðurtangann," æpti Hálfdán
og þar með var allt komið í háaloft
aftur.
I bæjarstjórn kjörtímabilið 1950-
1954 voru eftirtaldir sjálfstæðis-
menn ásamt mér: Baldur Johnsen
héraðslæknir, Marsellíus Bernharðs-
son skipasmíðameistari og Simon
Helgason hafnarvörður. Milli okkar
ríkti góður samstarfsandi og fullur
trúnaður. Baldur Johnsen flutti
reyndar úr bænum á fyrsta ári kjör-
tímabilsins og tók þá Kjartan Jó-
hannsson læknir sæti sem aðalmaður
í bæjarstjórn.
Marsellíus talaði aldrei á bæjar-
stjórnarfundum en hann var góður í
nefndarstörfunum enda var hann af-
bragðsmaður sem rak fyrirtæki sitt af
miklum dugnaði. Andstæðingarnir