Skutull - 01.12.1995, Blaðsíða 9

Skutull
9
Glófaxi hífður upp til lækninga. Stefán ásamt Sömunum Anders og Mikkel.
eftir Karlsvagninum því í því
stjörnumerki er Pólstjarnan.
Pólstjarnan var því kompásinn
hans eftir þetta í myrkrinu.
Hugurinn hvarflaði þvt' ósjálf-
rátt til íslensku landnemanna
og afkomenda þeirra sem sigldu
skipum sínum um þennan sama
skerjagarð og firði í 500 ára
búsetu þeirra í Eystribyggð og
stýrðu eftir himintunglunum.
Prestakaffi á
Isortoqlóni
Loks var kom ið yf ir Serm i 1 i k
og þá vandaðist málið því ekki
sást út úr augum og Jan gat ekki
áttað sig á kennileitum. Samt
mjakaðist þetta allt saman. Ör-
mjótt sund er inn í Isortoq
(Staður þar sem sundið er
skítugt af jökulleir) og gat Jan
ómögulega fundið mynni þess
í myrkrinu. Akveðið var því að
láta reka og bíða birtu. Smátt
og smátt fór morgunroðinn að
færast upp á austurhimininn yfir
Grænlandsjökli. Þegar ratljóst
var orðið héldum við af stað og
kom þá í Ijós að við vorum
alveg upp við mynni sundsins
inn í jökullónið Isortoq. Ekki
hafði skeikað miklu í siglinga-
fræðinni hjá Jan. Dömurnar
höfðu sofið nánast síðan farið
var frá Narssaq og voru þær nú
vaktar þegar við höfðum lagst
fyrir akkeri á læginu við hrein-
dýrastöðina í Isortoq en þá
höfðum við verið á siglingu í
19 klukkustundir frá því við
fórumfráNarssarssuaq. Enginn
virtist vera kominn á fætur í
landi svo Jan fór að bisa við að
ná vírnetsrúllunum af lestar-
lúgunni svo hægt væri að
komast í lestina. Farþegarnir
þrír höfðu nefnilega áhuga á
því að fá koníaksflösku úr
tollinum upp í stýrishús til þess
að hressa sig við, sérstaklega sá
sem þetta ritar því hann hafði
staðið stímvaktina með Jan allan
tímann. Hitað varkaffi og dug-
lega bætt út í það úr flöskunni,
bæði hjá skipstjóranum og far-
þegum. Það var svo notarleg
stemning þarna í við litla borðið
í stýrishúsinu í trillunni úti á
lóninu í morgunsárið að ekkert
okkar langaði strax í land.
Þar sem við sátum þarna og
spjölluðum yfir rjúkandi presta-
kaffi sáum við bát hrundið úr
vör í landi og var hann kominn
út til okkar eftir örskamma
stund. Inn yfir borðstokk
trillunnar vippaði sér vörpu-
legur maður og heilsaði glað-
lega og spurði hvort fólkið
ætlaði ekki að koma sér í land.
Þama var kominn sjálfur Stefán
Hrafn Magnússon hreindýra-
bóndi og húsráðandi í Isortoq,
bróðir Regínu. Stefán ferjaði
síðan fólk og farangur í land.
Vinnumennirnir í Isortoq voru
að rísa úr rekkju og voru þetta
hinir bestu karlar, flestir græn-
lenskir. Þarna voru einnig tveir
norskir Samar, ungir menn,
Anders og Mikkel. Voru þeir
alvanir öllu varðandi hreindýr
frá sinni heimabyggð í Finn-
mörku og ætluðu að dvelja
þarna um tíma við smölun og
slátrun. Anders hafði reyndar
verið áður hjá Stefáni í Isortoq.
Þessum körlum átti ég eftir að
kynnast allvel og líkaði mér vel
við þá alla og því betur sem ég
kynntist þeim betur.
Þurrkuð loðna og
fleira góðgæti
Við Jan urðum að skríða í
bælið strax og við komum í
land því við vorum báðir búnir
að vaka í rúma sólarhring.
Sváfum við allan þennan dag.
Regína fór hins vegar með
Stefáni á opnum hraðbát til
næsta bæjar, Qaqortoq (Jul-
ianeháb) og kom ekki til baka
fyrr en seint um kvöldið, enda
voru dömurnar búnar að sofa
mest alla siglinguna. Um
kvöldið skoðaði ég ntig um á
staðnum. Þarna er gott íbúðar-
hús, sambyggð geymsla og
svefnskáli vinnumanna, Ijósa-
vélaskúr og sláturhús í bygg-
ingu.
Þriðja daginn fóru Regína og
Kristjana að gramsa í frysti-
geymslunum og kanna matar-
birgðimar. Þær höfðu jú tekið
af sér að eldamatinn ofaníkarl-
peninginn í Isortoq. Fórnuðu
þær höndum þegar í ljós kom
að frystarnir voru fullir af hrein-
dýrakjöti, hvalkjöti, selkjöti,
silungi og laxi., bæði reyktum
og nýjum Einnig var ntikið af
þurrkaðri loðnu til. Hún vargóð.
Dömurnar voru ekki alveg
klárar hvernig ætti að matreiða
þessar kræsingar. Tókst það þó
nteð ágætum með smá leiðsögn
Vestfirðingsins sent vanur var
öllum þessunt mat heiman frá
sér nema hreindýrakjötinu og
loðnunni. Lagði ég því til að
soðin væri kjötsúpa á íslenskan
hátt úr kjötinu og bragðaðist
hún afbragðs vel. Hafragrautur
var ætíð á morgnana.
Glaðasólskin var þennan dag
og mikill hiti, annars var alltaf
frost á næturnar enda komið
fram í september. Því gekk ég
með dömunum upp undir jök-
ulinn en þangað er um klukku-
stundar gangur. Mýbitið ætlaði
mig lifandi að drepa og varð ég
alblóðugur undan því. Reynsla
mín af íslensku mýi er sú að
það hefur aldrei bitið mig þótt
ferðafélagarmínirhafi orðið illa
úti, sumir hverjir. En græn-
lenska mýið hafði greinilega
betri lyst á blóði mínu heldur
en það íslenska. Við gengum
Þarna hefur allt slitnað niður og Glófaxi situr á rassinum
og Anders heldur um haus hans. Kempan Stefán saumar
ótrauður saman sárið á fæti hestsins.
eftir hreindýraslóðum fram
undir jökulinn. Þarna var allt
svart af krækiberjum og blá-
berjum. Skinin hreindýrahorn
lágu á víð og dreif um landið.
Haföm sáum við hnita hringi í
loftinu uppi yfir okkur. Við
klöppuðum ájökulinn og geng-
um til baka, öll berjablá og ég
blóðrisa eftir mýið. Þegar við
komum til baka hafði um 2.000
dýra hreindýrahjörð komið yfir
hæðirnar fyrir austan Isortoq
og gengið upp með jökulá sem
rennur í lónið og er um 400
metra frá húsunum. Ain er stutt
en gríðarlega vatnsmikil og
greinilega ekki fær nerna fug-
linum fljúgandi. Eg gekk að
ánni, lagðist niður og fylgdist
með dýrunum ráfa upp með ánni
og meðfram stöðuvatni sem hún
kemur úr og nær alveg fram að
jöklinum. Stefán og vinnu-
mennirnir voru að undirbúa
smölunina og voru í girðingar-
vinnu og klára byggingu slátur-
hússins.
Hreindýralæri
fyrir skróp
Á kvöldin sátu ntenn og
spjölluðu því ekkert sjónvarp
var þarna til þess að trufla sam-
skiptin. Þegar fjórir dagar voru
liðnir af veru okkar þarna fór
dömununt að leiðast og fóru
þær með hraðbát til Qaqortoq
en þará Stefán íbúð. Þardvöldu
þær svo þar til við flugum heim
til Islands. Þarna voru töluð
mörg tungumál, við íslend-
ingamirtöluðum íslenskuokkar
ímilli, Grænlendingamirgræn-
lensku, Santarnir samísku og
norsku, danska var einnig notuð
og stundum enska. Svo töluðu
menn bara hina svonefndu
skandinavísku sem er blanda af
öllum Norðurlandamálunum og
verður að syngja hana eins og
norsku.
Ung grænlensk vinkona
Stefáns kom í heimsókn til hans
yfir helgina en hún stundaði
nám í 10. bekk grunnskólans í
Qaqortog og bjó í íbúð Stefáns.
Hún liafði með sér litla systur
sína. Vont veður var á sunnu-
dagskvöldið þegar hún ætlaði
heim aftur svo ekki var lagt af
stað með hana á hraðbátnum
fyrr en í birtingu á mánudags-
morgun. Því varð ljóst að hún
myndi ekki mæta í skólann á
réttum tíma og fengi punkta
fyrir að mæta of seint. Stefán sá
við því og sendi kennaranum
vænt hreindýralæri í steik svo
Lagt á stað til smölunnar. Þrír hestar voru um borð í
trilllunni og Anders horfir á.
engir yrðu punktarnir. Snjallt
ráð sem íslenskir bændur gætu
haft í huga þegar börn þeirra
skrópa í skólanum. Ráðið er að
senda kennaranum hangilæri
eða bara nýtt lambalæri.
Hrossalækning
Einn daginn fór Stefán að
prófa íslenska hesta sem þarna
voru og hann hafði fengið fyrr
um sumarið. Hann og Pavia,
yngsti vinnumaðurinn, fóru í
langan útreiðatúrum nágrennið.
Hestur Pavia rak annan aftur-
fótinn í eggjagrjót og fékk ljótan
skurð, um 15 cm langan og
alveg inn að beini, framan á
hann neðan við lærið. Ekki leist
mönnum á þetta. Var strigi
settur undir kvið hestsins og
reipi bundið í horn strigans og
hesturinn hífður upp á gaffli
dráttarvélar. Síðan voru fætumir
bundnir og Stefán staðdeyfði
umhverfis skurðinn og saumaði
hann saman. Ekki leist Söm-
unum Anders og MikkeL á
þessar aðfarir en þeir voru
Stefáni til aðstoðar við verkið.
Hesturinn spriklaði og ólmaðist
eins og vitlaus væri í striganutn
og aðendingu slitnaði allt niður.
Eftir mikið erfiði og hættuspil
fyrir Stefán tókst saumaskap-
urinn og hann batt um sárið,
setti á það sáragrisju og festi
hana með einangrunarbandi.
Eftir að þessu verki lauk varð
hesturinn sallarólegur og fór að
bíta. Dýralæknir var kallaður
til frá Qaqortoq ef sýking kæmi
í sárið og kom hann daginn eftir.
Það var dönsk kona, Vibeke
Arenkiel að nafni, sem var á
Grænlandi í afleysingum í
skamman tíma. Hún átti einnig
að líta eftir heimaslátruninni í
Isortoq. Sagði hún svo vel gert
við hestinn að hún gæti þar engu
um bætt.
Hundur í útskeri
Svo byrjaði hreindýrasmöl-
unin. Farið var með hestana,
sem nú voru aðeins þrír, því
einn var meiddur, yfir lónið til
að komast yfir Isortoqána á
trillunni sem við komum með
frá Narssaqssuaq. Menn bjugg-
ust við að vera í þrjá daga að ná
dýrunum saman. Þurftu þeir því
að liggjaúti ítjöldum ánætuma.
Fyrsta sólarhring smala-
mennskunnar var ég aleinn í
Húskarlar í Isortoq fá sér reyk og kaffi í reykherberginu. Frá vinstri Johan, Anders
snýr baki í myndavélina, Pavia og stórskiptsjórin Jan drekkur úr kaffi bollanum en að
vísu ekki prestakaffi í þetta sinn.