Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2023, Blaðsíða 45

2. tbl. 99. árg. 2023 | Tímarit hjúkrunarfræðinga 43
Mörg kannast eflaust við hjúkrunar-
fræðinginn Elísabetu Herdísar
Brynjarsdóttur því þrátt fyrir ungan
aldur hefur hún látið gott af sér
leiða í málefnum heimilislausra og
jaðarsettra hópa ásamt því að hafa
verið virk í stúdentapólitíkinni.
Þessi fyrrverandi verkefnastýra Frú
Ragnheiðar hlaut viðurkenningu JCI
sem Framúrskarandi ungur Íslendingur
árið 2020. Tveimur árum áður varð
hún fyrsti hjúkrunarfræðineminn
til að gegna embætti formanns
Stúdentaráðs við Háskóla Íslands og
var einnig stofnmeðlimur Hugrúnar
sem er geðfræðslufélag sem var stofnað
árið 2016 af nemum í hjúkrunarfræði,
læknisfræði og sálfræði. Eftir útskrift
úr hjúkrunarfræði árið 2017 hóf
hún störf sem verkefnastýra Frú
Ragnheiðar en áður hafði hún sinnt þar
sjálfboðaliðastörfum auk þess að vinna
á krabbameinsdeild Landspítalans.
Mannréttindi og heilbrigði jarðar
Í dag brennur Elísabet fyrir mannréttindum og
hnattrænni heilsu og hefur nýlokið meistaranámi í
forystu og stefnumótun þar sem áhersla var á heilbrigði
jarðar eða planetary health.
„Þetta málefni þarfnast sameiginlegs átaks margra aðila
því það er ótrúlega margt sem hægt er að gera. Við sjáum
lækna stíga fram með félag lækna gegn umhverfisvá
núna í janúar og hjúkrunarfræðingar finnst mér eiga
að vera með fagdeild undir hjúkrunarfélaginu sem býr
til vettvang fyrir hjúkrunarfræðinga,“ segir Elísabet
sem starfar í dag við mengunar- og umhverfiseftirlit
hjá Heilbrigðiseftirlitinu. Þar vinnur hún með öðrum
sérfræðingum og hver og einn gegnir þar mikilvægu
hlutverki.
„Í starfinu hjá Heilbrigðiseftirlitinu er ég að vinna með
líffræðingum, matvælafræðingum og næringarfræðingum
og þau eru með innsýn í gögn sem ég held að myndi
styðja við lýðheilsurannsóknir. Þau eru að taka sýni úr
lækjum, menguðum jarðvegi og starfa við þá nálgun
Viðtal
Elísabet á toppi Stawamus Chief í Kanada.
að búa til heilnæmt umhverfi, sem fyrir mér er bara
lýðheilsa. Svo komum við inn, hjúkrunarfræðingarnir,
með okkar nálgun. Við erum kannski með tölfræði og
gögn líka en við erum með annars konar sýn og getum
líka verið með eigindlegar rannsóknir og tekið viðtöl við
einstaklinga sem búa á menguðum svæðum og komið
með öðruvísi mynd á þetta. Ég held að boltarnir séu
farnir að rúlla og við erum farin að tengja þetta við okkar
stétt,“ útskýrir Elísabet.
Hjúkrunarfræðingar með rödd sem verður að
hljóma hærra
„Þetta málefni, heilbrigði jarðar, krefst þess að
maður átti sig á að þetta stendur ekki og fellur
með hjúkrunarfræðingum en að því sögðu hafa
hjúkrunarfræðingar rödd sem verður að koma sterkar inn
á Íslandi út af sérstöðu okkar í lýðheilsumálum. Við erum
bæði með forvarnarhlutverk og erum einnig að hugsa
um fólk, ójöfnuð, réttindi fólks og aðgengi að þjónustu
og velferð. Þannig að þar slær hjartað mitt, í þessum
mannréttindavinkli í umhverfismálum; hvernig slæmt
umhverfi hefur áhrif á einstaklinga og hvernig ójöfnuður
spilar enn stærra hlutverk í þessu.“
Heildræn sýn í stærra samhengi
Þurfum við sem hjúkrunarfræðingar þá eitthvað að
breyta því hvernig við hugsum um þessi mál?
„Ég veit að hjúkrunarfræðingar eru með þetta í
kjarnanum sínum. Það þarf kannski bara að skerpa
sýnina og tengja hana betur við þessa málaflokka. Fyrir
mér þá tengdi ég svo sterkt við í þessa heildrænu nálgun
í náminum mínu og fyrir mér birtist sú hugmyndafræði
sem ákveðin félagshyggja, þú ert íbúi í samfélagi og hluti
af heild. Þegar þú ert svo með sjúkling þá horfirðu ekki
bara á greininguna heldur heildina og þess vegna er þetta
til staðar hjá hjúkrunarfræðingum. Þegar við horfum
á einstaklinginn heildrænt þá sjáum við fjölskyldu,
hvernig hann nálgast þjónustu, fjárhagsstöðu hans,
trúarbrögð og menningu en ég held að við getum líka
tekið inn í myndina ákveðna umhverfisþætti og t.d. velt
fyrir okkur við hvað einstaklingurinn vinnur. Dæmi um
þetta er þegar ég var að vinna á krabbameinsdeildinni
þá sáum við oft steinlungu, en þá hafði fólk kannski
verið að anda sér steinryki í mörg ár í iðnaðarstarfi og
þá tengist það umhverfismálum og vinnuréttindum.
Þar hafa hjúkrunarfræðingar ótrúlega mikilvægt
málsvarshlutverk; að tryggja að vinnuaðstæður séu
ekki heilsuspillandi eða umhverfið sé þannig að það sé
ekki svifryk eða steinryk í iðnaði sem fólk er að anda að
sér. Þetta er málefni þar sem er auðvelt að fara út fyrir
sviðið sitt en það er líka svo auðvelt finnst mér að kjarna
sig í hjúkruninni, sem er bara þessi virðing fyrir lífinu,
mannslífi og heildræn nálgun.“