Ský - 01.10.2004, Page 32

LEITIN AÐ HINUM FULLKOMNA BOLLA
Sjö sinnum á ári var mávastellið tekið fram. Sjö sinnum á ári
formælti heimilisfaðirinn bollunum. Þeir voru, sagði hann, versta
hönnun sem komið hafði á bollamarkaðinn frá því að fólk hætti
SKÝ að nota hol grasker sem drykkjarílát.
32 Jj'é&myndir Váll Stefám&an
Við bollann sjálfan var ekkert athugavert. Það var eyrað á honum
sem var meingallað. Ekki hægt að ná taki á því, sagði maðurinn.
Hann var með fingur eins og bjúgu og fljótt á litið virtist fötuhald
það eina sem þræða mætti þessa fingur í. Svo var þó ekki. Enginn
kom fingri inn í eyra bollans, ekki einu sinni óharðnaðir telpufingur
smugu í hankann.
Umræddir telpufingur voru á mér. Þarna sat ég með fleytifullan,
fokdýran bolla, sem kostaði ekki bara eins og tyrkneskt nýra, heldur
þurfti að sækja hann til útlanda og smygla honum til landsins að
viðlögðu fangelsi. Til að lyfta bollanum þurfti að klemma þumal
og vísifingur um hankann. Beita varð um tólf tonna þrýstingi með
tveimur fingrum svo bollinn skryppi ekki í hendinni og kaffið lenti í
kjöltunni. Það var ekki hægt að ná öruggu taki á honum. Ef eitthvað
hefur skaðað mig varanlega í æsku, þá var það mávastellið. Eg hét
því að eignast aldrei bolla sem væri taugatrekkjandi erfiðisvinna
að drekka úr. Við það stóð ég, en það leið hálf öld áður en ég
eignaðist hinn fullkomna bolla.
Síðustu 400 árin, eða allt frá því að kaffi, te og kakó tóku land í
Evrópu, hafa tvö sjónarmið verið ofan á í bollahönnun. Fagrir
fyrir efnafólkið og minna fögur, stundum allt að Ijót, ódýr ílát fyrir
alþýðuna. Aðeins síðustu hundrað árin hefurtízkan gert sveiflurnar
hraðari og það eru bara fimmtíu ár síðan hannaðir bollar fóru aðfást
á viðráðanlegu verði. Ekkert af þessu gerði þó nokkuð fyrir bollann
sjálfan. Því meira sem var hannað, því síðri vildi bollinn vera.
Hverju á góður bolli að standa undir?
Hann á að liggja vel í hendi, svo það sé þægilegt að drekka úr
honum. Þá á hankinn auðvitað að rúma mannsfingur. Hann á hvorki
að vera svo þykkur að bollinn gleypi allan hitann úr vökvanum né
svo þunnur að hitinn fuðri út í loftið. Brúnin á að vera örlítið aflíðandi
út á við því þannig liggur hann betur við vörina sem sýpur. Bollinn á
ekki að vera svo víður að vökvinn kólni of hratt eða hann renni niður
kinnar manns. Heldur ekki þröngur eða með brún sem slútir inn á
við. í þess konar bolla þarf fólk ekki munn, heldur rana.
Bollinn á líka að vera Ijós að lit. Á árunum upp úr 1960 komust í
tízku bollar sem voru dökkir, stundum svartir að innan. Fram að því
vissi enginn að út undan sér fylgjast augun með því sem maður
drekkur. í svörtum bolla sér maður ekki kaffibrúnina. Eftir að hafa
endurtekið fengið kaffið í nasirnar hættu margir að nota íðilfagra
bolla og fengu sér bara einhverja Ijóta sem skvettu ekki framan í
þá.
Nútímakröfur segja að bollinn eigi að vera fallegur. Það er enginn
hégómi. Allt sem maður borðar eða drekkur úr ætti að minnsta kosti
að vera geðugt og helzt mjög fallegt. Það hefur nefnilega áhrif á
lystina og hún hefur áhrif á meltinguna. Það er því heilbrigðisatriði
að bollinn sé fallegur. Af sömu ástæðu á ekki að nota skörðótt eða
sprungið. í alla bresti á glerungnum setjast óhreinindi og litur úr
matnum eða drykknum. Skörðótt er ekki endilega lífshættulegt,
en það er fráhrindandi. Það þjónar líka fegurðarskyni okkar að
bollinn sé sléttur undir og stöðugur á undirskálinni. Ruggandi bolli
angrar.
Síðasta atriðið lögðu vísindin okkur til fyrir skömmu. í heitum vökva
sem fer kólnandi myndast straumur. Ef hliðar bollans eru beinar og
botninn þvert á (það er ekki hægt að lýsa bolla sem ferhyrndum) þá
myndast ekki hringrás í honum eins og í bolla með aflíðandi hliðar
þar sem botninn er að minnsta kosti þriðjungi minni en opið að
ofan. í aflíðandi bolla eru kaffivænir straumar sem halda ekki aðeins
jöfnu hitastigi á öllu innihaldinu, heldur koma í veg fyrir að þyngri
og beizkari efni kaffisins sökkvi til botns. Þá er síðasti sopinn bitur.