Læknablaðið : fylgirit - 07.03.2014, Blaðsíða 4

B R Á Ð A D A G U R I N N 2 0 1 4
F Y L G I R I T 7 7
LÆKNAblaðið 2014/100 FYLGIRIT 77 5
Ágrip
1. Þegar á reynir skiptir sjúkraflug máli
Pálmi Óskarsson1, Stefán Steinsson1, Sveinbjörn Dúason2
1Slysa- og bráðamóttöku Sjúkrahússins á Akureyri, 2Sjúkraflugi ehf
Bakgrunnur: Frá árinu 1997 hefur miðstöð sjúkraflugs verið á
Akureyri. Fyrir því liggja ýmis rök, m.a. lega staðarins. Fyrstu fimm
árin var sjúkraflugið mannað sjúkraflutningamönnum frá Slökkviliði
Akureyrar. Í mars 2002 bættust læknar frá Sjúkrahúsinu á Akureyri og
Heilsugæslustöðinni á Akureyri í hópinn. Sú þjónusta hefur haldist í
meginatriðum óbreytt s.l. 12 ár. Starfsemin er orðin viðamikil en farin
eru tæp 500 flug á ári. Það er læknir sjúklings sem pantar sjúkraflugið
og metur forgang flutnings (F1-F4) og þar með hvort þörf er á sjúkra-
flugi eða hvort aðrar flutningsleiðir henti betur. Skráning í sjúkraflugi er
mikilvæg til að tryggja umbætur á þjónustunni.
Markmið: Að kanna tíðni og eðli sjúkraflugs á árunum 2004-2013.
Aðferð: Gögn úr gagnagrunni sjúkraflugs og sjúkraflugsskýrslumá tíu
ára tímabili frá og með árinu 2004 til og með árinu 2013 voru notuð.
Niðurstöður: Sjúkraflutningum hefur fjölgað á undanförnum tíu árum.
Það voru 301 sjúkraflug árið 2004 og í þeim fluttir 307 sjúklingar en það
voru að meðaltali 460 flug á ári s.l. fimm ár og 487 sjúklingar fluttir á
ári á sama tíma. Í um helmingi tilfella fara læknar með í flug en þeir
fara yfirleitt með í forgangsflug (F1 og F2). Sjúkraflugin eru einnig
flokkuð eftir NACA flokkun sem er flokkun á ástandi sjúklings meðan
á flutningi stendur frá núll og upp í sjö þar sem núll táknar enginn
sjúkdómur eða áverki en sjö táknar látinn á staðnum eða í flutningi.
Langflestir flutningarnir eru í NACA flokki 3. Algengasta ástæða flutn-
ings er kransæðasjúkdómur og næst algengast er útlimaáverkar. Læknar
sem fara með í sjúkraflug eru ýmist frá Sjúkrahúsinu á Akureyri eða
Heilsugæslustöðinni og hafa þeir hlotið sérstaka þjálfun til að stunda
sjúkraflug.
Ályktun: Sjúkraflugið er nauðsynlegur hluti af heilbrigðisþjónustu
landsmanna, sérstaklega í þeim tilfellum þar sem miklu skiptir að koma
sjúklingum af landsbyggðinni tímanlega í hendur okkar færustu sér-
fræðinga. Með fyrirsjánlegum samdrætti í sérhæfðri læknisþjónustu á
landsbyggðinni og aukinni sérhæfingu á stóru sjúkrahúsunum, sem og
aukinni kröfu um jafnan rétt á læknisþjónustu verður æ mikilvægara að
viðhalda þessu öryggisneti.
2. Sjúkraflug þyrlu Landhelgisgæslu Íslands árið 2012
Auður Elva Vignisdóttir1,2, Brynjólfur Mogensen1,2, Viðar Magnússon3, Auðunn
Kristinsson4
1Rannsóknastofu Landspítala og HÍ í bráðafræðum, 2læknadeild Háskóla Íslands, 3bráðasviði,
4Landhelgisgæslunni
Bakgrunnur: Miklu máli skiptir að alvarlega slasað og veikt fólk komist
sem fyrst á sjúkrahús til greiningar og sérhæfðrar meðferðar. Þyrla
Landhelgisgæslunnar (LHG), með lækni um borð sem getur veitt sér-
hæfða meðferð, er mikilvægur þáttur í heilbrigðisþjónustu Íslendinga.
Þyrlan getur sótt mikið slasaða og veika út á sjó, í dreifbýli eða hálendi,
þar sem ekki er hægt að koma við hefðbundnum farartækjum á skömm-
um tíma. Orsök útkalla þyrlunnar og afdrif sjúklinga sem fluttir voru
hafa ekki verið skoðuð nema að litlu leyti síðastliðinn áratug.
Markmið: Að rannsaka umfang og mikilvægi sjúkraþyrlu LHG á Íslandi
árin 2002-2012, að kanna hversu mikið slasaðir eða veikir sjúklingarnir
voru sem fluttust með þyrlunni og reyna að meta árangurinn af flutn-
ingunum. Hér eru kynntar niðurstöður ársins 2012.
Aðferðir: Þýði rannsóknarinnar voru þeir sjúklingar sem fluttir voru
á Landspítala með þyrlu LHG árið 2012. Upplýsingar voru fengnar úr
þyrlu- og sjúkraskrám Landspítalans. Áverkar sjúklinga eru flokkaðir
með Revised Trauma Score (RTS), Injury Severity Score (ISS) og Trauma
and Injury Severity Score (TRISS). Bráðveikir sjúklingar eru stigaðir
með Modified Early Warning Score (MEWS) og flokkaðir eftir orsökum
veikinda.
Niðurstöður: Alls voru 77 sjúklingar fluttir með þyrlu Landhelgis-
gæslunnar árið 2012 á Landspítala. Þrír sjúklingar voru úrskurðaðir
látnir við komu þyrlunnar og einn við komu á bráðamóttöku. Í eitt skipti
var fallið frá flugi vegna veðurs. Karlar voru 72,8% sjúklinga en konur
27,2%. Meðalaldur sjúklinga var 43,6 ár. Útköll vegna slasaðra sjúklinga
voru 52 (64,2%) en veikra 29 (35,8%) en einn sjúklingur flokkaðist í báða
hópa. Flestir sem slösuðust voru með áverka á neðri útlim. RTS slasaðra
var að meðaltali 7,558 ± 0,289 og ISS var að meðaltali 7,6 ± 1,79. Lífslíkur
slasaðra sjúklinga (TRISS) voru að meðaltali 97,3% ± 2,32%. Bráðveikir
sjúklingar fengu að meðaltali 1,8 ± 1,05 á MEWS skala og algengasta
orsök útkalls veikra var hjarta- og æðasjúkdómur (44,4%).
Ályktanir: Stór hópur þeirra sjúklinga sem fluttur var með þyrlunni
árið 2012 var alvarlega slasaður eða mikið veikur. Mikilvægt er að kanna
nánar inngrip lækna um borð í þyrlunni og afdrif sjúklinga eftir flutning
með þyrlu.
3. Útköll þyrlu Landhelgisgæslu Íslands árið 2012
Auður Elva Vignisdóttir1,2, Brynjólfur Mogensen1,2, Viðar Magnússon3, Auðunn
Kristinsson4
1Rannsóknastofu LSH og HÍ í bráðafræðum, 2læknadeild Háskóla Íslands, 3bráðasviði,
4Landhelgisgæslunni
Bakgrunnur: Þyrlur Landhelgisgæslunnar gegna mikilvægu hlutverki í
almannavarnakerfi Íslendinga. Þyrlan hefur meðal annars það hlutverk
að sinna leit og björgun fólks á landi og sjó. Einnig sækir hún og flytur
mikið slasaða og bráðveika sjúklinga til sérhæfðrar greiningar og með-
ferðar á sjúkrahúsi. Útköll þyrlunnar eru flokkuð í fjóra flokka eftir því
hve mikið liggur á: Alfa-F1, Bravo-F2, Charlie-F3 og Delta-F4. Um borð í
þyrlunni er auk áhafnar læknir sem getur veitt séhæfða meðferð.
Markmið: Markmið rannsóknarinnar var að vera upplýsandi um um-
fang og mikilvægi sjúkraþyrlu á Íslandi árin 2002-2012.
Aðferðir: Þýði þessa hluta rannsóknarinnar voru öll útköll þyrlu
Landhelgisgæslunnar árið 1. Janúar til 31. desember 2012. Útköllin voru
flokkuð eftir orsök og alvarleika. Staðsetning sjúklings var könnuð og
flokkuð í land, óbyggðir og sjó. Tímasetning útkalls og aðstæður til
flugs voru athugaðar. Hlutfall afturkallaðra útkalla var kannað og hve
stór hluti útkalla leiddi til flutnings á sjúklingi/-um á bráðamóttöku
Landspítalans.
Niðurstöður: Alls voru 175 útköll hjá þyrlu Landhelgisgæslunnar árið
2012, þar af 62 Alfa, 86 Bravo, 21 Charlie og 6 Delta. Afturkölluð útköll
voru 39 (22,2%) og þyrlu snúið við 10 sinnum (5,7%). Sjúkraflug voru
104 (59,4%) og af þeim voru 28 á sjó (26,9%) og 76 á landi (73,1%), þar af