Læknablaðið : fylgirit - 07.03.2014, Blaðsíða 9

B R Á Ð A D A G U R I N N 2 0 1 4
F Y L G I R I T 7 7
10 LÆKNAblaðið 2013/99 FYLGIRIT 74
Ályktanir: Niðurstöðurnar gefa vísbendingar um að áhersla yfirmanns
á stuðning til starfsmanna, og þar með við frelsi og sjálfstæði starfsfólks,
geti eflt getu starfsfólks til að nýta skapandi nálgun við dagleg viðfangs-
efni. Einnig að umburðarlyndi, auðmýkt, falsleysi og ábyrgð næsta yfir-
manns geti eflt getu starfsfólks til að sýna frumkvæði í starfi og að nýta
skapandi aðferðir við lausn viðfangsefna á bráðadeildum. Mikilvægt er
að auka þekkingu um vægi skapandi nálgunar í menntun, þjálfun og
störfum starfsfólks heilbrigðisþjónustunnar til að eiga möguleika á að
efla árangur og öryggi í heilbrigðisþjónustu.
15. Áhættuþættir og heilsa á meðgöngu hjá konum sem hafa orðið
fyrir kynferðisofbeldi
Agnes Gísladóttir1, Bernard L. Harlow2, Berglind Guðmundsdóttir1,3,4, Ragnheiður
I. Bjarnadóttir5, Eyrún Jónsdóttir4, Thor Aspelund1,6, Sven Cnattingius7, Unnur A.
Valdimarsdóttir1,8
1Miðstöð í lýðheilsuvísindum Háskóla Íslands, 2faraldsfræðideild University of Minnesota
School of Public Health, 3sálfræðideild Háskóla Íslands, 4neyðarmóttöku vegna
kynferðisofbeldis Landspítala, 5Fæðingaskrá - Kvennadeild Landspítala, 6Hjartavernd,
7Karolinska Institutet, 8faraldsfræðideild Harvard School of Public Health
Bakgrunnur: Upplifun á áfalli getur haft neikvæðar afleiðingar á heilsu
fólks. Kynferðisofbeldi er eitt af algengustu áföllunum sem konur verða
fyrir, en möguleg áhrif þess á meðgöngu hafa ekki verið skoðuð til hlítar.
Markmið: Að skoða hvort konur sem urðu fyrir kynferðisofbeldi á ung-
lings- eða fullorðinsárum séu í aukinni hættu á óæskilegum einkennum
á meðgöngu síðar á lífsleiðinni.
Aðferð: Ferilrannsókn byggð á samtengingu gagna frá Neyðarmóttöku
vegna kynferðisofbeldis (NM) við fæðingaskrá. Af 1421 konu sem
leitaði til NM á árunum 1993-2008 höfðu 586 íslenskar konur síðar fætt
barn til apríl 2011 (útsettur hópur). Einkenni þeirra voru borin saman
við einkenni kvenna sem ekki höfðu leitað til NM, fæddu í sömu mán-
uðum og voru valdar af handahófi (n=1641, óútsettur hópur). Leiðrétt
áhættuhlutfall (aRR) með 95% öryggisbili (CI) var reiknað með Poisson
aðhvarfsgreiningu.
Niðurstöður: Útsettar konur voru samanborið við óútsettar konur
yngri, líklegri til að vera ekki í sambúð (45.6% vs. 14.2%; aRR 2.15, CI
1.75–2.65), að reykja (45.4% vs. 13.5%; aRR 2.68, CI 2.25–3.20), og hafa
neytt vímuefna á meðgöngu (3.4% vs. 0.4%; aRR 6.27, CI 2.13–18.43).
Útsettar frumbyrjur voru líklegri til að vera of feitar (15.5% vs. 12.3%;
aRR 1.56, CI 1.15–2.12). Ekki fannst marktækur munur á háþrýstingi eða
meðgöngueitrun.
Ályktanir: Konur sem hafa orðið fyrir kynferðisofbeldi eru líklegri til að
vera með áhættuþætti á meðgöngu síðar á lífsleiðinni, sem auk áhrifa á
heilsu móður geta jafnframt haft áhrif á fóstrið.
16. Árangur endurlífgunar utan sjúkrahúsa á Íslandi árið 2012
Bergþór Steinn Jónsson1, Hildigunnur Svavarsdóttir2,3, Felix Valsson4, Viðar
Magnússon5
1Læknadeild HÍ, 2bráða-, fræðslu- og gæðasvið FSA, 3heilbrigðisvísindasviði HA, 4svæfinga- og
gjörgæsludeild, 5bráðasviði Landspítala
Bakgrunnur: Rannsóknir á árangri endurlífgana á Íslandi hafa sýnt fram
á 16-21% lifun fram að útskrift af sjúkrahúsi. Þær hafa eingöngu náð til
höfuðborgarsvæðisins eða Akureyrar og einblínt á endurlífganir vegna
bráðra hjartasjúkdóma.
Markmið: Í fyrsta lagi að meta árangur endurlífgunar utan sjúkrahúsa á
Íslandi á árinu 2012 með tilliti til helstu áhrifaþátta, s.s. hvort vitni var að
hjartastoppinu, hver var upphafs hjartataktur, viðbragðstíma sjúkrabíls,
endurlífgun nærstaddra. Í öðru lagi að kanna hvort munur sé á árangri
milli höfuðborgarsvæðisins, landsbyggðar þar sem atvinnu sjúkraflutn-
ingalið er á vakt allan sólarhringinn (þéttbýli) og landsbyggðarinnar þar
sem hlutastarfandi sjúkraflutningamenn eru á bakvöktum (dreifbýli).
Aðferðir: Fengnar voru skýrslur sjúkraflutningamanna eða lækna úr
endurlífgunum utan sjúkrahúsa á árinu 2012 frá öllum rekstraraðilum
sjúkraflutninga á Íslandi. Upplýsingar um viðbragðstíma sjúkrabíls
fengust hjá Neyðarlínunni og upplýsingar um útskrift af sjúkrahúsi
fengust úr sjúkraskrám á Landspítala og Sjúkrahúsinu á Akureyri. Við
úrvinnsluna var Utstein staðlinum fylgt. Kí-kvaðrat próf og t-próf voru
notuð við tölfræðilega úrvinnslu og miðað við marktæktarkröfu p<0,05.
Niðurstöður: Alls var 121 endurlífgun þar sem sjúkraflutningamenn
voru ekki vitni að hjartastoppi. 70 endurlífganir fóru fram á höfuðborg-
arsvæðinu, þar af útskrifuðust 13 (19%). Í þéttbýli utan höfuðborgar-
svæðisins voru 21 endurlífgun þar af útskrifuðust 7 (33%). Í dreifbýli
voru 30 endurlífganir þar af útskrifuðust 2 (7%). Munurinn á milli
þessara svæða náði ekki marktækni (p=0,05). Ef aðeins var miðað við til-
felli þar sem vitni var að hjartastoppi og sjúklingur var í stuðvænlegum
takti voru 18 tilfelli á höfuðborgarsvæðinu, þar af útskrifuðust 11 (61%).
Í þéttbýli utan höfuðborgarsvæðis voru 7 tilfelli þar af útskrifuðust 5
(71%). Í dreifbýli voru 6 tilfelli þar af útskrifuðust 2 (33%). Munurinn á
milli svæða var ekki marktækur (p=0,35). Stuðanlegur upphafstaktur,
bráða hjartavandamál sem orsök hjartastopps og vitni að hjartastoppi
reyndust vera þættir sem stuðluðu að marktækt aukinni lifun að útskrift
(p<0,05).
Ályktanir: Fáar rannsóknir á Vesturlöndum hafa sýnt fram á betri
árangur úr endurlífgunum utan sjúkrahúsa. Því benda niðurstöðurnar
til þess að árangurinn á Íslandi sé góður í samanburði við önnur lönd.
Mikilvægt er að bæta skráningu á endurlífgunum utan sjúkrahúsa og
þörf er á rannsóknum sem ná yfir lengri tíma.