Læknablaðið : fylgirit - 07.03.2014, Blaðsíða 5

6 LÆKNAblaðið 2014/100 FYLGIRIT 77
B R Á Ð A D A G U R I N N 2 0 1 3
F Y L G I R I T 7 4
24 í óbyggðum. Útköll þyrlu til leitar og björgunar voru 36 (20,6%) og af
þeim voru 9 á sjó (25%) og 27 á landi (75%), þar af 17 í óbyggðum. Útköll
voru í 80,4% að degi til. Aðstæður til flugs voru í 70% útkalla góðar, í
13,7% útkalla meðalgóðar og í 11,9% tilvika slæmar eða mjög slæmar.
Þyrlan lenti í heild 54 sinnum við bráðamóttöku Landspítala og flutti
þangað samtals 58 sjúklinga.
Ályktanir: Meirihluti fluga þyrlu Landhelgisgæslunnar árið 2012 var
með slasaða og bráðveika sjúklinga. Einungis helmingur þeirra voru
sóttir í byggð. Líklegt er að hluti sjúklinga hafi ekki verið aðgengilegur á
skömmum tíma nema úr lofti.
4. Efnaslys – viðbrögð
Sveinbjörn Gizurarson
Öryggisnefnd Háskóla Íslands
Bakgrunnur: Háskóli Íslands er einn af stærstu vinnustöðum lands-
ins með um 16 þúsund nemendur og rúmlega 2000 starfsmenn. Í
Háskólanum er unnið með flesta þá efnaflokka sem finnast, hvort sem
það eru föst efni, fljótandi eða lofttegundir, ætandi-, sprengifim- eða
geislavirk efni og líffræðilega skaðvalda, svo fátt eitt sé nefnt. Ef um
efnaslys er að ræða, þarf að bregðast hratt og örugglega við, hlúa að
hinum slasaða og tryggja að efnið dreifist ekki víðar en það hefur gert.
Markmið/aðferðir: Farið var yfir þau óhöpp og slys sem höfðu átt
sér stað síðustu ár í Háskóla Íslands og kannað hvernig mætti efla
samstarfið milli Háskóla Íslands, sjúkraflutninga og bráðamóttöku
Landspítalans.
Niðurstöður: Fyrirbyggjandi samstarf öryggisnefndar Háskóla Íslands,
sjúkraflutninga og bráðamóttöku Landspítalans skiptir lykilmáli til að
vel fari. Samstarfið felst í því að fara yfir og tryggja að viðbragðsáætlanir
séu til staðar, áhættumat sé rétt og ef það eru til mótefni, þá séu þau
aðgengileg t.d. á Landspítalanum. Í mörgum tilfellum eru aðstæður
vanmetnar eða ofmetnar t.d. ef verið er að vinna með ný og óþekkt efni.
Ályktanir: Fyrirbyggjandi samstarf um viðbrögð við efnaslysum mætti
vera nánara. Allir þeir aðilar sem koma að fyrstu viðbrögðum þurfa að
hittast reglulega og útbúa og/eða fara yfir viðbragðsáælanir. Í vissum
tilfellum gæti þurft mjög sérhæfð viðbrögð til að bregðast við efnaslysi
eða þegar verið er að prófa nýtt lyf t.d. í klínísku prófi.
5. Líðan þolenda snjóflóðanna á Vestfjörðum: 16 ára eftirfylgd
Edda Björk Þórðardóttir1,2, Berglind Guðmundsdóttir1,2,3, Unnur Anna
Valdimarsdóttir1,4, Ingunn Hansdóttir2
1Miðstöð í lýðheilsuvísindum Háskóla Íslands, 2sálfræðideild Háskóla Íslands, 3geðsviði
Landspítala, 4faraldsfræðideild Harvard School of Public Health
Bakgrunnur: Árið 1995 féllu tvö mannskæð snjóflóð í Súðavík og á
Flateyri sem tóku líf 34 manna. Fáar rannsóknir hafa kannað langtíma-
áhrif hamfara á heilsu eftirlifenda.
Markmið: Meginmarkmið rannsóknarinnar var að meta andlega og
líkamlega heilsu þolenda snjóflóðanna 16 árum síðar, í samanburði við
líðan annarra Íslendinga.
Aðferð: Spurningalistar voru sendir til þeirra sem bjuggu í Súðavík og
á Flateyri árið 1995, voru 18 ára eða eldri árið 2011 og búsettir á Íslandi
(N=399). Til samanburðar var sambærilegur spurningalisti sendur til
íbúa Breiðdalsvíkur og Raufarhafnar árið 1995, svæða sem stafar engin
hætta af snjóflóðum, sem voru 18 ára eða eldri árið 2011 og búsettir
hér á landi (N=541). Svarhlutfall var 72% (286/399) í þolendahópnum
og 66% (357/541) í samanburðarhópnum. Depression Anxiety Stress
Scales (DASS-21) var notaður til að meta einkenni kvíða, þunglyndis og
streitu. Almennur svefnvandi var metinn með Pittsburg Sleep Quality
Index (PSQI) og svefntruflanir tengdar áfallastreitu voru metnar með
PSQI-Addendum for PTSD (PTSD-A). Áfallastreita var metin með
Posttraumatic Diagnostic Scale (PDS). Líkamleg heilsa var metin með
spurningalista.
Niðurstöður: Þolendur snjóflóðanna voru líklegri til að upplifa í dag
almenn svefnvandamál (PSQI stig > 5) (aRR=1.34; 95% CI [1.05-1.70]);
svefntruflanir tengdar áfallastreitu (PSQI-A stig ≥ 4) (aRR=1.86; 95% CI
[1.30-2.67] ); króníska bakverki (aRR 1.65; 95% CI 1.23-2.23); mígreni
(aRR 1.75; 95% CI 1.14-2.69); magasár eða magabólgur (aRR 2.91; 95%
CI 1.26-6.72) og önnur magavandamál (aRR 1.72; 95% CI 1.07-2.77) en
samanburðarhópurinn. Fimmtán prósent þolenda upplifa í dag áfalla-
streitu tengda snjóflóðunum (PSSSR stig > 14).
Ályktanir: Svefnvandamál, sérstaklega þau sem tengjast áfallastreitu og
streitutengdir sjúkdómar eru algengari meðal þolenda snjóflóðanna en
annarra Íslendinga, 16 árum eftir hamfarirnar. Auk þess er hátt hlutfall
þolenda með einkenni áfallastreitu í samanburði við sambærilegar er-
lendar rannsóknir. Niðurstöður benda til mikilvægi þess að samfélögum
sem verða fyrir hamförum standi til boða gagnreynd meðferð við áfalla-
streitu og svefnvandamálum til lengra tíma.
6. Aukning á heima- og frítímaslysum milli áranna 2003 - 2011
Edda Björk Þórðardóttir1,2,3, Sigríður Haraldsdóttir1,2, Þórdís Katrín Þorsteinsdóttir4,5,
Brynjólfur Mogensen4,6
1Embætti landlæknis, 2Miðstöð í lýðheilsuvísindum Háskóla Íslands, 3sálfræðideild Háskóla
Íslands, 4rannsóknarstofu Landspítala og HÍ í bráðafræðum, 5hjúkrunarfræðideild Háskóla
Íslands, 6læknadeild Háskóla Íslands
Bakgrunnur: Heima- og frítímaslys hafa verið algengasta tegund slysa
frá því skráning í Slysaskrá Íslands hófst árið 2002, eða um helmingur
allra skráðra slysa. Erlendar rannsóknir hafa sýnt að flestar komur
vegna meiðsla á bráðadeildir sjúkrahúsa í Evrópu eru vegna heima- og
frítímaslysa, en þau eru jafnframt sú tegund slysa sem oftast leiðir til
innlagnar á sjúkrahús.
Markmið: Meginmarkmið rannsóknarinnar var að meta tíðni heima- og
frítímaslysa sem skráð voru á Landspítalanum árin 2003-2011 og kanna
hugsanlega áhættuþætti, s.s. kyn og aldur.
Aðferð: Slysaskrá Íslands er miðlægur gagnabanki sem hýsir upplýs-
ingar um slys á öllu landinu. Skráð heima- og frítímaslys hjá bráðasviði
Landspítalans voru skoðuð í Slysaskrá Íslands fyrir tímabilið 2003-2011.
Árleg tíðni slysa auk aldurs og kyns þolenda var reiknuð út og borin
saman.
Niðurstöður: Heima- og frítímaslysum fjölgaði á rannsóknartímabilinu
úr 38 í 43 slys á hverja 1.000 íbúa á ári. Slysatíðnin var breytileg milli ára.
Heima- og frítímaslys voru algengari á sumrin en á öðrum árstímum.
Karlar voru líklegri til að slasast en konur á öllu tímabilinu, óháð aldri
(42 vs. 38 slys á hverja 1.000 íbúa á ári að meðaltali). Slysaaukningin
á þessu tímabili var mest í yngstu og elstu aldurshópunum. Slysum í
aldurshópnum 0-19 ára fjölgaði úr 54 í 64 slys á hverja 1.000 íbúa á ári
á rannsóknartímabilinu. Meðal 75 ára og eldri fjölgaði slysum úr 50 í 59
slys á hverja 1.000 íbúa á ári á rannsóknartímabilinu.
Ályktanir: Karlar, börn og aldraðir voru í meiri áhættu að verða fyrir
heima- og frítímaslysi en aðrir hópar á árunum 2003-2011. Nauðsynlegt
er að rýna nánar í slysagögn og rannsaka m.a. tildrög slysa og athafnir