Læknablaðið : fylgirit - 30.09.2016, Blaðsíða 8

V I . V Í S I N D A Þ I N G G E Ð L Æ K N A F É L A G S Í S L A N D S 2 0 1 6
F Y L G I R I T 8 9
8 LÆKNAblaðið 2016/102 FYLGIRIT 89
rannsóknaraðferð, nánar tiltekið ósamhliða margfalt grunnlínusnið á
milli einstaklinga (non-concurrent multiple baseline across subjects). Með
slíkri aðferðarfræði því fæst góð tilraunastjórn yfir óháðum og háðum
breytum.
Aðferð: Árangur og virkur þáttur meðferðarinnar var metinn með
ósamhliða margföldu grunnlínusniði á milli fimm einstaklinga (þriggja
sem greindir voru með áráttu – og þráhyggjuröskun; eins sem var
greindur með alvarlegt þunglyndi og eins sem var greindur með
felmturröskun). Í öllum tilfellum var notast við sjálfsmatskvarða í mati
á árangri meðferðar og virkum þætti.
Niðurstöður: Niðurstöður þessarar rannsóknar benda til að hjá þessum
5 einstaklingum stýri (mediate) virkur þáttur skv. tilgátu Paul Salkovskis
árangri ósértækrar hugrænnar atferlismeðferðar. Þessar frumniður-
stöður gefa því vísbendingar um að til sé ósértækur virkur þáttur í
hugrænni meðferð sem stýri árangri meðferðar ólíkra geðraskana.
9. Íslensk þýðing, staðfæring, normasöfnun og réttmætisathugun
Addenbrooke prófsins fyrir spjaldtölvu (t-ACE): Fyrstu niðurstöður
María K. Jónsdóttir1,2, Brynhildur Jónsdóttir1, Una Sólveig Jóakimsdóttir2
1Landspítala, 2Háskólanum í Reykjavík
Addenbrooke Cognitive Examination (ACE) er hugrænt skimunarpróf
fyrir eldri borgara sem metur athygli/áttun, minni, mál, sjónúrvinnslu
og stýringu. Nýjasta útgáfa ACE er fyrir spjaldtölvu (ACE-III Mobile)
sem meðal annars eykur áreiðanleika skorunar. Leyfi hefur fengist til að
þýða prófið og kallast það t-ACE (þ.e. tölvu-ACE) á íslensku. Hér verða
kynntar fyrstu niðurstöður úr normasöfnun og réttmætisathugun.
Normasöfnun: Normum hefur verið safnað frá 80 heilbrigðum sjálf-
boðaliðum á aldrinum 65 til 85 ára (meðalaldur = 73,5; sf = 5,1). Konur
voru 46 (58%). Menntunarstig hópsins var hátt. Háskólapróf höfðu 41,3
%; 26,3 % stúdentspróf/iðnmenntun og 32,5% höfðu minni menntun.
Heildarstig hópsins á t-ACE voru 92,7 (sf = 5,1), af 100 mögulegum, en
heildarstig á MMSE voru 28,6 (sf = 1,4) . Samband var á milli menntunar
og frammistöðu á t-ACE (F (2,79) = 15,98 p<0,001) en samband aldurs
og t-ACE var ómarktækt að teknu tilliti til menntunar. Ekki var kynja-
munur á frammistöðu.
Fyrstu niðurstöður normasöfnunar eru í samræmi við erlend viðmið
fyrir heilbrigða hópa með svipaða menntun.
Réttmætisathugun: Réttmætisathugun á t-ACE er hafin með sam-
anburði við taugasálfræðileg próf og samanburði á greiningarhæfni
t-ACE og MMSE. Þátttakendur eru sjúklingar á Landakoti (göngudeild
og legudeildum). Nú hafa 60 einstaklingar tekið þátt (63,3% konur).
Meðalaldur er 76,2 ár (sf =8,2 ). Háskólapróf höfðu 20,0%; 50,0% stúd-
entspróf/iðnmenntun og 30,0% minni menntun. Heildarstig réttmætis-
hópsins á t-ACE eru 71,8 (sf = 11,3) en heildarstig á MMSE 24,6 (sf =
3,2). Frekari niðurstöður verða kynntar á þinginu (t.d. ROC-greining og
samband undirþátta t-ACE við taugasálfræðipróf).
10. Breyttar áherslur í málum transfólks
Óttar Guðmundsson, Elsa Bára Traustadóttir
Geðsviði Landspítala
Miklar breytingar hafa orðið í málefnum transfólks á Íslandi sem og í
öðrum löndum. Mikil aukning er sjáanleg og þá sérlega í hópi ungra
kvenna. Æ fleiri börn leita aðstoða transteyma Landspítala og nú hefur
verið tekin upp meðferð með hormónablokkandi lyfjum til að seinka
kynþroska. Ný hugtök hafa orðið ráðandi í umræðunni, s.s. gender fluid,
gender neutral og non-binary eða binary. Transfólk er ekki lengur ann-
aðhvort karlar eða konur heldur hefur fjöldi þeirra sem telja sig tilheyra
hvorugu kyninu fjölgað til muna.
Transsamfélagið er orðið mun pólitískara en áður. Það er barist fyrir
því að transsexualismi verði ekki lengur geðgreining. Þess er krafist að
greiningarhluti ferilsins verði lagður af og einungis byggt á upplýstu
samþykki þessara einstaklinga. Menn vilja geta ráðið nafni sínu að vild
og skráðu kyni í Þjóðskrá. Intersex einstaklingar hafa blandast inn í þessa
baráttu og berjast líka fyrir viðurkenningu á sjálfsákvörðunarrétti sínum.
Þetta hefur í för með sér auknar kröfur til transteyma vegna þess að
meðferðin verður að vera mun sveigjanlegri. Þessar breytingar hafa
valdið auknu álagi á transteymi spítalans sem verður stöðugt að mæta
nýjum kröfum þessa hóps.
11. Íslenskt transfólk
Steinunn Birna Sveinbjörnsdóttir1, Elsa Bára Traustadóttir2, Óttar Guðmundsson2,
Arna Guðmundsdóttir3
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2geðsviði, 3lyflækningasviði Landspítala
Fjölgun einstaklinga sem leita til transteymisins hefur aukist milli ára.
Breyttar aðstæður í samfélaginu, umræða um transfólk og réttindabar-
átta þeirra hefur ef til vill hvatt þá sem eiga við kynáttunarvanda að
stríða til þess að leita sér aðstoðar.
Fyrr á árinu vann 3. árs læknanemi BS-verkefni úr þeim gögnum sem
til eru í sjúkraskrá, undir handleiðslu lækna og sálfræðings í transteymi
Landspítala. Í ljós kom m.a. að kynjahlutföll og aldursdreifing séu önnur
og félagslega staða transfólks á Íslandi er lakari að ýmsu leyti en í þeim
löndum sem við berum okkur gjarnan saman við.
Menntunarstig transfólks hér á landi er lægra en það sem má sjá í
rannsókn ENIGI og það er einnig lægra en þegar á heildina er litið í
íslensku samfélagi. Hlutfall þeirra sem lifa á framfærslu ríkisins er mun
hærra hjá transfólki en það sem gengur og gerist í samfélaginu og á það
sérstaklega við um transkonur. Transkonur eru eldri þegar þær leita
sér aðstoðar hjá transteyminu og virðast vera verr staddar félagslega.
Transfólk á Íslandi er því félagslega útsettur hópur með lágt menntunar-
stig og laka félagslega stöðu.
Greiningarferlið hefur tekið miklum breytingum á undanförnum
tveimur árum. Þar hefur aukning þeirra sem telja sig ekki einungis
tilheyra einu kyni og kenna sig non-binary eða kynsegin vegið þungt.
Annar þáttur er mikil aukning ungs fólks sem lifir afar einangraðri til-
veru og er á einhverfurófi eða grunur er um að sé á einhverfurófi þó að
það hafi ekki verið greint með formlegum hætti.
Transteymi LSH fæst því í auknum mæli við flókin greiningarmál á
sama tíma og bæði siðferðislegar spurningar og pólitískur þrýstingur.
12. Íslenska geðrofsrannsóknin
Halldóra Jónsdóttir¹,², Nanna Briem¹
¹Geðsviði Landspítala, ²læknadeild Háskóla Íslands
Tilgangur: Laugarásinn meðferðargeðdeild hefur á síðustu 5 árum fest
sig í sessi sem enduræfingarúrræði fyrir ungt fólk með fyrsta geðrof. Á
Laugarásnum fer fram sérhæfð meðferð fyrir ungt folk á aldrinum 18-30
ára, sem hefur fengið sitt fyrsta geðrof. Á Íslandi búa aðeins 335.000
manns og markmiðið er að meirihluti ungs fólks á Íslandi, sem þróar með
sér geðrof, fái meðferð á Laugarásnum. Rannsóknin er framsýn og mark-
miðið er að safna gögnum um mismunandi þætti fyrsta geðrofs, meðferð