Læknablaðið : fylgirit - 30.09.2016, Blaðsíða 12

V I . V Í S I N D A Þ I N G G E Ð L Æ K N A F É L A G S Í S L A N D S 2 0 1 6
F Y L G I R I T 8 9
12 LÆKNAblaðið 2016/102 FYLGIRIT 89
24. Misnotkun örvandi lyfseðilsskyldra lyfja og ADHD-einkenni meðal
háskólanema á Íslandi
Bergljót Gyða Guðmundsdóttir
University of Rhode Island, Þjónustumiðstöð Breiðholts
Bakgrunnur: Misnotkun örvandi lyfseðilsskyldra lyfja er velþekkt
meðal háskólanema í grunnnámi í Bandaríkjunum en hefur lítið verið
rannsökuð utan Bandaríkjanna. Þrátt fyrir að Ísland skrifi upp á mesta
magn metýlfenídats í heiminum hefur möguleg misnotkun þessara lyfja
ekki verið rannsökuð meðal íslenskra háskólanema.
Aðferð: Algengi misnotkunar örvandi lyfseðilsskyldra lyfja og tengsl
hennar við ýmsar sálfélagslegar breytur voru könnuð. Úrtakið saman-
stóð af N=521 háskólanemum í grunnnámi á Íslandi og fór rannsóknin
fram með netkönnun.
Niðurstöður: Algengi misnotkunar örvandi lyfseðilsskyldra lyfja í úr-
takinu í heild var um það bil 13%; þar af 11% meðal þátttakenda sem
fengu ekki skrifað upp á örvandi lyf en 42% meðal þeirra sem fengu
skrifað upp á örvandi lyf. Bætt námsframmistaða var algengasta ástæða
misnotkunar meðal þátttakenda. Helstu áhættuþættir misnotkunar
voru karlkyn, kvíðaeinkenni og ADHD einkenni. Engin marktæk tengsl
fundust milli meðaleinkunnar og misnotkunar.
Umræða: Niðurstöður þessarar rannsóknar hafa þýðingu fyrir lýð-
heilsustefnu á Íslandi, sérstaklega meðal íslenskra háskólanema.
Forvarnir og íhlutun sem miða að því að draga úr streitu og styðja
háskólanema til náms gætu reynst vel við að draga úr misnotkun
örvandi lyfseðilsskyldra lyfja.
25. Handbrögð íslenskra sprautufíkla við neyslu metýlfenídats
Guðrún Dóra Bjarnadóttir1,2, Andrés Magnússon2, Bjarni Össurarson Rafnar1,2,
Engilbert Sigurðsson1,2, Steinn Steingrímsson4, Helena Bragadóttir1, Magnús
Jóhannsson3,Valþór Ásgrímsson3, Ingibjörg Snorradóttir3, Magnús Haraldsson1,2
1Geðsviði Landspítala, 2 heilbrigðisvísindasviði Háskóla Íslands, 3 rannsóknarstofu í lyfja- og
eiturefnafræði, Háskóla Íslands, 4Sahlgrenska sjúkrahúsinu í Gautaborg
Inngangur: Metýlfenídat (MPH) er örvandi lyf notað við ofvirkni og
athyglisbresti og hérlendis eru til fjórar tegundir: Rítalín®, Rítalín
Uno®, Concerta® og Metýlfenídat Sandoz®. Misnotkun MPH um
munn eða nef er þekkt en sprautuneysla MPH hefur lítið verið rann-
sökuð. Nýleg rannsókn okkar sýndi að vímuefnaneytendur nota síst
Concerta® og var kenning okkar sú að vímuefnaneytendur þurfa bæði
meiri tíma til að meðhöndla og ná minna af MPH úr Concerta® töflum.
Efniviður og aðferðir: Alls tóku fjórir vímuefnaneytendur og 12 heil-
brigðir þátttakendur þátt. Rannsakendur fylgdust með þegar vímu-
efnaneytendur meðhöndluðu töflurnar á þann hátt að efnin þeirra var
tilbúin til sprautunotkunar. Heilbrigðir þátttakendur gerðu slíkt hið
sama eftir að hafa lesið um aðferðirnar sem vímuefnaneytendurir not-
uðu. Magn MPH var mælt á rannsóknarstofu með high-performance
liquid chromatography.
Niðurstöður: Báðir hópar náðu meira en 50% úr Rítalín® og Rítalín
Uno® en undir %20 úr Concerta® (p < 0,0001) en munur á milli hópa var
ekki marktækur. Auk þess notuðu báðir hópar meiri tíma í meðhöndla
Concerta® miðað við Rítalín® og Rítalín Uno®. Fyrstu niðurstöður sýna
einnig að seigja Concerta® er meiri en fyrir hin efnin.
Ályktanir: Þetta er fyrsta rannsóknin sem mælir magn MPH sem
vímuefnaneytendur ná úr MPH töflum. Báðir hópar tóku lengri tíma
að meðhöndla og náðu minnsta magninu úr Concerta®. Heilbrigðir
þátttakendur náðu svipuðu magni og reyndir vímuefnaneytendur sem
gefur til kynna að auðvelt er að læra hvernig á meðhöndla MPH lyf til
sprautunotkunar.
26. Trap Hep C á Íslandi. Átaksverkefni til að meðhöndla alla á Íslandi
sem hafa virka Lifrarbólgu C veirusýkingu
Valgerður Rúnarsdóttir
Sjúkrahúsinu Vogi
Samstarf LSH, SÁÁ og Landlæknis, styrkt af heilbrigðisráðuneyti
og með styrk og gjöf frá lyfjaframleiðanda. Ábyrgðamaður Sigurður
Ólafsson meltingarsérfræðingur
Á Íslandi er lifrarbólga C fyrst og fremst sjúkdómur þeirra sem
sprauta vímuefnum í æð. Smitið er blóðborið með sýktum áhöldum til
sprautuneyslu, þrátt fyrir forvarnir, aðgang að hreinum nálum, upplýst
samfélag, og meðferða, fíknmeðferð, viðhaldsmeðferð, hepc meðferð
og opið heilbrigðiskerfi. Meðferð lifrarbólgu C sem forvörn, þar sem
allir smitaðir fá meðferð, er einstakt tækifæri og einsdæmi. Það þykir
gerlegt á Íslandi vegna okkar einstöku stöðu. Gríðarlega mikil skimun
hefur verið gerð hjá sprautufíklum, sérstaklega hjá SÁÁ og þessi hópur
er þekktur og greindur, 800-1000 manns. Það er ólíkt mörgum nágranna
löndum þar sem <50% smitaðra eru þekktir.
Meðferðarumhverfið er gjörbreytt með nýjum lyfjum í dag. Til er
auðveld og mjög áhrifamikil meðferð við þessum alvarlegum sjúkdómi,
en hún er ennþá mjög dýr. Með gjöf frá lyfjafyrirtæki er þetta meðferðar-
átak mögulegt. Stærsti hjallinn er að fá samvinnu og meðferðarheldni,
en ákveðinn mikilvægur undirhópur getur verið brottgengur og erfiður,
þar með talinn sjúklingahópur í virkri neyslu og/eða með alvarlegar
geðraskanir. Áfram er skimun, greining og tengsl við heilbrigðisþjón-
ustuna mikilvægust til að steinninn fari að rúlla. Þetta krefst samvinnu
margra aðila.
Verkefnið gengur vel, hófst í febrúar 2016, í ágúst höfðu 400 einstak-
lingar farið í undirbúningsmat, 340 hafið meðferð og 230 lokið henni.
Áhrif lifrarbólgu C smits eru margvísleg á einstaklinginn, þetta
inngrip getur haft víðtæk áhrif til betri heilsu, líkamlegrar og
geðrænnar. Einnig á fíknisjúkdóminn og ýmsa áhættuhegðun. Þess er
vænst að átakið dragi úr byrði og kostnaði samfélagsins með lækkun á
nýgengi og algengi sjúkdómsins.
27. ADHD-erfðarannsókn
Ólafur Ó. Guðmundsson² ¹, Bragi Walters¹, Hreinn Stefánsson¹, Daníel
Guðbjartsson1, Brynja Magnúsdóttir3, Engilbert Sigurðsson3,4, Kári Stefánsson1,4
Íslenskri erfðagreiningu¹, BUGL², geðsviði3, Háskóla Íslands4
Inngangur: Allt frá aldamótum hefur verið leitað að undirliggjandi
erfðaþáttum athyglisbrests og ofvirkni í samstarfi við ÍE í ljósi þess að
rannsóknir benda til að yfir 70% breytileika svipgerðarinnar megi rekja
til erfðaþátta.
Markmið: Í erindinu verður gerð grein fyrir stöðu þessa flókna verk-
efnis þar sem markmiðið er að finna þá breytileika í erfðaefninu sem
tengjast ADHD (og fylgiröskunum) með marktækum hætti.
Aðferð: Þær aðferðir sem í dag teljast líklegastar til að finna þessa
erfðaþætti eru annars vegar að reikna fjölgena áhættu mat (PRS,
Polygenic Risk Score), byggt á tölfræði frá Psychiatric Genomics
Consortium (PGC), fyrir rannsóknarþýðið og skoða forspárgildi þess
í ADHD hópnum miðað við samanburðarhóp og hins vegar að prófa
eintakabreytileika (CNV, Copy Number Variations) í ADHD hópnum.
Vitað er að eintakabreytileikar eru mikilvægur áhættuþáttur í þróun
ýmissa taugaþroskaraskana og geðsjúkdóma og sumir hafa hærri
tíðni í geðröskunum (t.d. geðklofa og einhverfu). Slíkir breytileikar
verða prófaðir í ADHD hópnum til að finna út að hve miklu leiti þessir
sjúkdómar deila erfðafræðilegum áhættuþáttum. Síðastliðin ár hefur