Læknablaðið : fylgirit - 07.05.2014, Blaðsíða 8

V í s i n d i á V o r d ö g u m
F Y L g i r i T 7 9
8 LÆKNAblaðið 2014/100
1 Burðarmáls-, nýbura- og ungbarnadauði á Íslandi 1982-2011
Ragnhildur Hauksdóttir1, Gestur Pálsson1,2, Ragnheiður I. Bjarnadóttir1,3, Þórður
Þórkelsson1,2
1Læknadeild HÍ, 2Barnaspítali Hringsins, 3kvennadeild Landspítala
rah30@hi.is
Inngangur: Með burðarmálsdauða er átt við fæðingu andvana barns
eða dauða þess á fyrstu sjö dögum eftir fæðingu. Nýburadauði tekur til
dauðsfalls á fyrstu 28 dögum eftir fæðingu en ungbarnadauði á fyrsta
aldursári. Tíðni burðarmáls-, nýbura- og ungbarnadauða á Íslandi er
lág.
Markmið: Markmiðið er að kanna hvernig tíðni og orsakir burðarmáls-
nýbura- og ungbarnadauða hafa breyst á síðastliðnum 30 árum til að
kanna hvort hugsanlega sé hægt að minnka hann enn frekar.
Aðferðir: Gerð var afturskyggn rannsókn og var rannsóknartímabilið
1982-2011. Upplýsingar um þau 649 börn sem dóu burðarmálsdauða
voru fengnar úr Fæðingarskráningu og þau flokkuð eftir NBPDC
flokkunarkerfinu. Þau 294 börn sem dóu á vökudeild LSH voru fundin
í innlagningarskrá Vökudeilar LSH og upplýsingar um þau fundnar
í sjúkraskrám. Dánarorsök þeirra 520 barna sem dóu ungbarnadauða
fengust frá Hagstofu Íslands.
Niðurstöður: Þegar fyrstu 5 ár rannsóknartímabilsins eru borin saman
við síðustu 5 árin, sést að tíðni burðarmálsdauða lækkaði um 60,7%
(p<0,000). Hlutfall þeirra barna sem dóu eftir fæðingu lækkaði um
35,6% (p<0,000). Hlutfall þeirra sem dóu úr meðfæddum göllum lækk-
aði um 89% (p<0,001). Tilfellum í þeim flokkum NBPDC kerfisins þar
sem hugsanlega hefði verið hægt að koma í veg fyrir dauðsfall fækkaði
um 66,7% (p<0,001). Tíðni nýburadauða á Vökudeild LSH lækkaði um
80,4% (p<0,000) og tíðni ungbarnadauða á landsvísu lækkaði um 68,4%
(p<0,000). Vöggudauði lækkaði um 70,0% á tímabilinu (p<0,004).
Ályktanir: Tíðni burðarmáls-, nýbura- og ungbarnadauða hefur lækkað
umtalsvert síðastliðin 30 ár, aðallega vegna lækkunar á nýburadauða á
tímabilinu. Líklegt er að frekari framfarir í mæðraeftirliti, fæðingarhjálp
og heilbrigðisþjónustu við nýbura og ungbörn geti lækkað þessa tíðni
enn frekar.
2 Lýsisgjöf verndar ung börn gegn fæðuofnæmi
Kristján Jónasson1, Michael Clausen2, Sigurveig Þ. Sigurðardóttir2
1Verkfræði- og náttúruvísindasviði HÍ, 2Landspítala
jonasson@hi.is
Inngangur: Fylgst var með 1305 íslenskum börnum fyrstu tvö æviárin til
að kanna áhrifavalda á fæðuofnæmi. Niðurstaðan er að lýsisgjöf frá fárra
mánaða aldri sé verndandi gegn fæðuofnæmi. Rannsóknin var hluti af
stórri evrópskri rannsókn á fæðuofnæmi sem nefnist EuroPrevall.
Markmið: Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna hvort og hvernig
næring ungbarna, þ.á.m. aldur þegar byrjað er að gefa börnum lýsi, D-
vítamín og ýmsar tegundir af mat, geti haft áhrif á nýgengi fæðuofnæm-
is, og jafnframt hvort umhverfisþættir og fjölskyldusaga um ofnæmi
hafi líka áhrif.
Aðferðir: Upplýsinga um næringu og umhverfisþætti var aflað með því
að leggja fyrir spurningalista í þrjú skipti símleiðis, fyrir fæðingu, og við
eins og tveggja ára aldur. Foreldrar voru beðnir um að tilkynna einkenni
um mögulegt fæðuofnæmi, og minntir á það á þriggja mánaða fresti.
Þegar grunur vaknaði um fæðuofnæmi voru börnin skoðuð af ofnæmis-
lækni og einnig var gert húðpróf og blóðrannsókn. Ef læknirinn taldi
líkur á að ofnæmi væri til staðar var framkvæmt tvíblint þolpróf.
Niðurstöður: Fæðuofnæmi var staðfest í 38 börnum (2,9%) með tvíblinda
prófinu fyrir tveggja ára aldur, en alls voru 78 börn með fæðunæmingu
(jákvætt húðpróf og/eða IgE próf). Helstu niðurstöður eru þær að lýsi
virðist vera verndandi gegn fæðuofnæmi. T.d. voru börn sem byrjuðu
að fá lýsi 6 mánaða eða yngri borin saman við börn sem fengu lítið eða
ekkert lýsi (börnum sem fengu ofnæmi fyrir 7 mánaða aldur var sleppt).
Í fyrri hópnum voru 622 börn og fengu 19 (3,1%) fæðunæmingu, þar af
7 (1,1%) fæðuofnæmi, en í samanburðarhópnum með 152 börn fengu 16
(10,5%) næmingu, þar af 9 (5,9%) ofnæmi (p=0,0006). Unnið er að því að
kanna hvort umhverfisþættir og fjölskyldusaga um ofnæmi hafi áhrif á
þessa niðurstöðu.
Ályktun: Lýsisgjöf verndar ungbörn gegn fæðuofnæmi.
3 Heilsusamlegt fæðumynstur tengist minni hættu á með -
göngu sykursýki
Ellen Alma Tryggvadóttir1, Helga Medek2, Bryndís Eva Birgisdóttir1, Reynir
Tómas Geirsson2, Ingibjörg Gunnarsdóttir1
1Rannsóknastofu í næringarfræði, matvæla- og næringarfræðideild, heil brigðis vísindasviði
HÍ & Landspítala, 2kvennadeild Landspítala
eat2@hi.is
Inngangur: Offita fyrir meðgöngu er einn áhættuþátta meðgöngu-
sykursýki. Rannsóknir hafa gefið til kynna að fylgni við fæðuráð-
leggingar sé almennt ekki nægilega góð hjá þunguðum konum.
Markmið: Að kanna tengsl fæðumynsturs á meðgöngu við meðgöngu-
sykursýki.
Aðferðir: Um er að ræða framsýna ferilrannsókn en þátt tóku 168
þungaðar íslenskar konur á aldrinum 18-40 ára. Þeim var boðið að taka
þátt við 20. vikna ómskoðun á Fósturgreiningardeild. Þátttakendur
vigtuðu allan mat og drykk í fjóra daga við 20.-21. viku meðgöngu og
gengust síðan undir sykurþolspróf í kringum 24.-26. viku meðgöngu.
Fæðuupplýsingar voru skráðar í ICEFOOD forritið með kóðum úr
ÍSGEM gagnagrunninum. Notast var við meginhlutagreiningu (princi-
pal component analysis) til að greina fæðumynstur úr 29 fæðuflokkum
Niðurstöður: Aðeins eitt skýrt fæðumynstur greindist (eigingildi
2.4) sem samanstóð af: Sjávarréttum, Eggjum, Grænmeti, Ávöxtum
og berjum, Grænmetisolíum, Hnetum og fræjum, Pasta, Morgun-
verðarkorni, Kaffi og te ásamt neikvæðu samhengi við Gosdrykki
og Franskar kartöflur. Útskýrð dreifni var 8,2%. Tíðni þeirra sem
greindust með meðgöngusykursýki var 2,3% hjá konum í kjörþyngd
fyrir meðgöngu, 9,1% hjá konum í ofþyngd fyrir meðgöngu og 28,9%
hjá konum í offitu fyrir meðgöngu. Við aðhvarfsgreiningu (logistic
binary regression) án leiðréttingar sáust tengsl fæðumynstursins við
minni áhættu á meðgöngusykursýki (OR: 0,54 95% CI: 0,30, 0,98).
Þegar leiðrétt var fyrir aldri, fjölda fæðinga, þyngd fyrir meðgöngu
og orkuinntöku sáust þessi tengsl áfram (OR: 0,44 95% CI: 0,21, 0,90).
Ályktanir: Niðurstöðurnar benda til þess að fylgni við heilsusamlegt
fæðumynstur geti reynst verndandi gegn meðgöngusykursýki, sérstak-
lega hjá þeim konum sem eru þegar í aukinni áhættu vegna ofþyngdar/
offitu fyrir meðgöngu.
Ágrip örfyrirlestra